به نام تو ای یار دلدادگان حبیب دل و جان دلدادگان
به نام تو آغاز کردیم باز در علم را باز کردیم باز
هُوَ الَّذِى خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَ حِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیَسْکُنَ إِلَیْهَا فَلَمَّا تَغَشَّهَا حَمَلَتْ حَمْلاً خَفِیفاً فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّآ أَثْقَلَت دَّعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ ءَاتَیْتَنَا صَلِحاً لَّنَکُونَنَّ مِنَ الشَّکِرِینَ (اعراف- 189)
او خدایى است که شما را از یک نفس (جان) آفرید و همسرش را از (نوع و جنس) او قرار داد تا در کنار او آرام گیرد. پس چون با او بیامیخت (آمیزش کرد)، بارى سبک برگرفت و ( با لانه گزینی تخمک بارور شده) تمکن یافت (ومدّتى با آن سر کرد)، چون زن سنگین شد، آن دو (زن و شوهر) از خداوند، پروردگارشان، درخواست کرده (و گفتند:) که اگر فرزند شایسته اى به ما بدهى، قطعاً از سپاسگزاران خواهیم بود.
************************
غریزه جنسی عطیهای الهی و امری طبیعی و غریزی است که خدای متعال در انسان قرار داده است. در آیه فوق خداوند متعال با تأکید بر اینکه اساس زندگى بر " سکونت و آرام گرفتن" یعنی انس و الفت است، نه اختلاف و شقاق، گوهر وجودى زن و مرد را یکسان و ازدواج وداشتن همسر را عامل آرامش روح و زندگى بشر و برطرف کننده ناآرامىهاى روانى دانسته و این نکته را به انسانها یادآوری مینماید که آمیزش جنسى تنها براى لذّت و شهوت نیست، بلکه براى بقا و دوام نسل صالح است.
نکته جالب این آیه و آیات دیگر، طرح مؤدبانه و کنایهآمیز برخی مسایل زناشویی است که با بهکار بردن لفظ «تغشّاها» و اینکه آمیزش زن و شوهر باید در پنهانى باشد به ما یادآوری میکند که در هنگام آموزش نیز مسائل جنسى را با کنایه بیان کنیم.
قرآن کریم در آیه 14 سوره آل عمران نیز، گرایش زن و مرد را به یکدیگر، اقتضای ساختار آدمی و نخستین کالای زیبا و آراسته دنیوی به حساب آورده است: «برای مردمان، عشق و علاقه به خواستنیهای گوناگون از جمله علاقه به زنان و ... آراسته شده است.» امام صادق علیهالسلام با استناد به واژه «حبّ الشهوات من النساء...» در این آیه که به معنای خواسته شدید است فرمودهاند: «مردم در دنیا و آخرت از چیزى بیشتر از زنان لذّت نمىبرند... اهل بهشت نیز بیش از هر چیز به نکاح تمایل دارند تا خوردنىها و آشامیدنىها.» (کافى، ج 5، ص 320)
در اینجا بجاست به سخن استاد شهید مطهری در مورد غریزه جنسی اشاره کنیم که «از نظر اسلام نه تنها علاقه جنسى با معنویت و روحانیت منافات ندارد، بلکه جزء خوى و خلق انبیاست. رسول اکرم صلى الله علیه وآله و ائمه اطهار علیهمالسلام، طبق آثار و روایات فراوان که رسیده است، محبت و علاقه خود را به زن در کمال صراحت اظهار مىکرده اند و برعکس، روش کسانى را که میل به رهبانیت پیدا مىکردند سخت تقبیح مىنمودند.» (مجموعه آثار، ج 19، ص۶۲۷)
در قرآن، کتاب فطرت وزندگی، آیاتی در مورد استفاده درست و صحیح از غریزه جنسی بیان شده است؛ و با دقت و تدبر در این آیات و قیاس با مکاتب دیگر مادی، کامل و جامع بودن رهنمودهای اسلام نسبت به آنها روشن میشود. در ادامه برخی از این نکات پیرامون روابط زناشویی مورد اشاره قرار میگیرد:
- تمتع و لذت جسمی
- ایجاد آرامش
- دوام نسل صالح
- ازدواج و تشکیل خانواده
- عدم تجاوز از محدوده تعریف شده در ارضای غریزه جنسی
- اجتناب از محرک های جنسی در جامعه
- توجه به بهداشت جنسی جهت تأمین بهداشت روانی (زمان و مکان اختصاصی)
- نقش همسران به عنوان لباس یکدیگر
- ثواب اخروی
- حسن معاشرت زن و مرد
1- تمتع و لذت جسمی:
«و زنانى را که از ایشان کام گرفتید، مهرشان را به عنوان یک واجب بپردازید.» (نساء،۲۴)
در این آیه خدای متعال کلمه «تمتع» را بیان نموده است؛ این کلمه در کتب لغت به معنای «بهرهگیری و انتفاع» است و این بهرهگیری لذت جنسی است که چنانچه بیان شد، امام صادق (ع) آن را از لذتترین نعمتهای دنیا وآخرت دانسته اند.
خدای متعال خلقت زوج (همسر) را برای سود و نفع یکدیگر بیان داشته است. (روم ،۲۰)
پیامبر اسلام (ص) لذت خود از دنیا را بهرهگیری از زنان میداند و میفرماید:
روشنی چشم من در نماز و لذت من در دنیا، زنان و گلهای من حسن و حسین (ع) میباشند. (وسائل الشیعه ج۲۰ ص ۲۳)
مارابل مورگان لذت جنسی را این گونه بیان میکند:
از نظر فیزیکی، نقطه اوج رابطه جنسی بزرگترین لذت و عظیمترین آرامش در روی زمین است. بسیاری از پزشکان تحقیق کردهاند که اوج این موقعیت بدن انسان را دوباره زنده و احیاء میکند و سلامتی فیزیکی را به دنبال دارد. چه زمانی عالیتر از این! هر دوی آنها احساس میکنند که خواستهشان ارضاء و برآورده شده است. (زن کامل ،ص۱۱۰)
2 - ایجاد آرامش:
در قرآن کریم یاد خدا مایه آرامش دل و روح انسان (الا بذکر الله تطمئن القلوب) و همسر مایه آرامش جسم و روان دانسته شده است.» (ازواجاً لتسکنوا الیها)
البته به قول خواجه عبدالله انصاری، سکونى که در طمانینه است دائم و همیشگى است نه گهگاهى و موقت و در آن راحت انس است بر خلاف سکینه. سکینه گاهى ثابت و نعت و صفت مى شود و گاهى ثبوت ندارد، و صفت نمى شود، بلکه موقت است. امّا طمانینه نعت و صفتى است که هرگز از صاحب خود جدا نمى شود(منازل السائرین،ص 210)
در آیه 21 سوره روم آمده است: «از نشانه های او، این است که از جنس خودتان همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و بین شما (زن و شوهر) علاقه شدید و رحمت قرارداده؛ بدون تردید در این (نعمت الهی)، نشانههایی است برای گروهی که میاندیشند. »
همانگونه که از این آیه نمایان است، ازدواج و گزینش همسر سبب آرامش و تسکین خاطر انسان می شود. در آیه ۱۸۷سوره اعراف نیز ضمن بیان علت خلقت همسر به عنوان «کسب آرامش»، این آرامش ناشی از آمیزش با زوجه (فَلَمَّا تَغَشَّاهَا) دانسته شده است.
بدیهی است که انسان در حین کار و زندگی روزمره خستگی روحی و جسمی پیدا میکند و نیازمند به تمدید قوا میباشد، همانگونه که غذا و آب و خواب موجب تمدید نیرو میشود؛ غریزه جنسی نیز از غرایزی است که خالق برای ایجاد آرامش در وجود زن و مرد قرار داده است. امام سجاد (ع) در رساله حقوق خود زن را اینگونه معرفی مینماید:
«امّا حقّ همسرت این است که بدانى، به راستى خداوند او را مایه آرامش و آسایش و همدم و پرستار تو قرار داده و بایسته است که هر یک از شما [زن و شوهر] به سبب همسرش خداى را سپاس دارد و بداند که این ارزانى خدا بر اوست». (تحف العقول،ص ۲۶۲)
باربارا پیز در کتاب «آنچه زنان و مردان نمیدانند» آثار سازنده روحی و جسمی ارضای کامل جنسی را این گونه میگوید:
دلایلی مستدل وجود دارد که ارتباط جنسی برای سلامتی مفید است. این رابطه میزان تستوسترون را بالا میبرد و به واسطه آن استخوان و ماهیچهها قوی میشود و تأمین کلسترول مفید تضمین میگردد. محقق مسایل جنسی، خانم دکتر بوِرلی وابیل میگوید «در حین رابطهی جنسی اندورفین که ماده طبیعی ضد درد در بدن است، ترشح میشود و تأثیر خوبی بر سر درد، سرگیجه و آرتروز دارد.» کمی پیش از اوج لذت جنسی، هورمون DHEA (دیهیدرو اپی اندروسترون) ترشح میشود که ادراک را تقویت میکند، سیستم ایمنی بدن را قوی میسازد و از ایجاد تومور جلوگیری و به استخوانسازی کمک میکند. در این هنگام مقدار زیادی اُکسی توسین در بدن زن آزاد میشود، یعنی هورمونی که نیاز به آرامش و نزدیکی را باعث میشود. دکتر هارولد بلومفیلد در کتابش «قدرت پنجم» توضیح میدهد که استروژن تا چه حد به استحکام استخوان و فعالیت بهتر گردش خون کمک میکند. هورمونها از قلب محافظت میکنند و بر طول عمر میافزایند، به همین خاطر ارتباط جنسی بیشتر به معنی طول عمر بیشتر واضطراب کمتر است.
عدم ارضای نیازهای جنسی، عامل دیگری برای اختلاف زن و شوهر است. عدم توجه به نیازهای جنسی یکدیگر که به ناتوانی، بیمیلی یا سرد مزاجی فرد مربوط میشود، با لطمه به روابط زن وشوهر، افراد را دچار عصبانیت و دلسردی نسبت به همسر و زندگی میکند و به تدریج موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه و در نهایت افسردگی میشود.به تجربه مطبی من، بسیاری از کمردردهای زنانه بی علت ، ناشی از عدم ارضای جنسی است.
3- دوام نسل صالح:
غریزه جنسی برای تولید و تکثیر نسل در متن آفرینش است که حفظ و بقای نوع انسانی برای تولید نسل است.
خداوند در آیه اول سوره نساء می فرماید:
«اى مردم! از پروردگارتان پروا کنید، آن کس که شما را از یک نفس آفرید و همسرش را نیز از (جنس) او آفرید و از آن دو، مردان و زنان بسیارى را (در روى زمین) پراکنده ساخت.»
بدیهی است که بهترین راه تولید نسل و ازدیاد فرزندان حلال زاده و عاقبت به خیر با ازدواج صورت پذیر است. ضمناً جالب است که آغاز سوره خانواده، با سفارش به تقوا شروع شده است، یعنى بنیان خانواده، بر تقواست و مراعات آن بر همه لازم است.
4- ازدواج وتشکیل خانواده:
راه صحیح تکثیر نسل و مؤثرترین راه و طبیعیترین روش در مهار غریزه جنسی که در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده، تشکیل خانواده از طریق ازدواج است. استفاده از غریزه جنسی در قالب ازدواج شرعی و قانونی مطلوب و هماهنگ با فطرت انسان و غریزه طبیعی او است، اما اگر رفتار جنسی انسان از این مرز تجاوز کرد، ارزش منفی پیدا میکند و قرآن کریم نیز از چنین عملی به تعدی و تجاوز تعبیر کرده است.
به وسیله ازدواج غریزة جنسی انسان تعدیل و مهار میشود و با تأمین نیاز جنسی او، آرامش و آسایش خاصّی برایش حاصل میگردد. رسول خدا (ص) میفرماید: ای گروه جوانان! هر یک از شما که قدرت ازدواج دارد حتماً اقدام کند، زیرا این خود بهترین وسیله است که چشم را از نگاههای آلوده و عورت را از بیعفتی محافظت میکند. (مکارم الاخلاق، ص 100)
هر چند از نظر اسلام، ازدواج به خودی خود مستحب است، ولی در جایی که ترک گناه منوط به آن باشد، آن را واجب میداند. فقها و مراجع در رساله توضیحالمسائل فرمودهاند: «کسی که به دلیل نداشتن زن به حرام میافتد، واجب است زن بگیرد.»
بر این اساس، دین مقدس اسلام به منظور مقابله با انحرافهای جنسی، وظیفه بسترسازی ازدواج را متوجه پدر خانواده و حاکم اسلامی کرده است.
5- عدم تجاوز از محدوده تعریف شده در ارضای غریزه جنسی:
خدای متعال غرایز انسانی را برای اهدافی در راستای رشد فردی و اجتماعی او در وجودش نهاده است، از این رو برای ارضای هر کدام، رهنمودهایی نموده است که طغیان و یا افراط و تفریط در ارضای آنها، علاوه بر عدم دستیابی به اهداف خلقت، موجب عذاب الهی در دنیا و آخرت خواهد شد. به عنوان مثال در مورد تجاوز در ارضای غریزه جنسی، در سوره فرقان وعده عذاب خلد در جهنم را داده است:
«و زنا نمىکنند و هر کس چنین کند، مجازات سختى خواهد دید!، عذاب او در قیامت مضاعف مىگردد، و همیشه با خوارى در آن خواهد ماند»! (فرقان،۶۸ـ۶۷)
در جای دیگر نیز کسانی را که از غیر راه شرعی ارضای غریزه جنسی خود نمایند متجاوز نامیده است:
«و آنها که دامان خود را (از آلوده شدن به بى عفتى) حفظ مىکنند، تنها با همسران و کنیزانشان آمیزش جنسى دارند، که در بهره گیرى از آنان ملامت نمىشوند، و کسانى که غیر از این طریق را طلب کنند، تجاوزگرند»! (مؤمنون،۷ـ۵)
اگر بنا باشد هر انسانی با هر فردی که از جنس مخالفش(یا همجنس ویا حیوان و اخیرا عروسکهای زن نمای چینی!) بخواهد، رابطهی جنسی داشته باشد، به یقین بنیاد خانواده متزلزل و فحشا و منکرات در جامعه رواج و امنیت از بین خواهد رفت. بنابراین، برای حفظ مصالح مترتب بر خانواده و دفع مفاسد مترتب بر بیبند و باری جنسی، لازم است همه افراد جامعه به این محدودیت معقول و منطقی که قرآن نیز بیانگرآن است، گردن نهند.
علاوه بر آن، آزادی غریزه و بی بندوباری جنسی موجب اختلاط نسل هاست و با اختلاط نسلها و نطفهها هدف از آفرینش انسان از بین خواهد رفت، زیرا هدف آن است که انسان با عبادت خلیفهی خدا روی زمین شود و برای رسیدن به این هدف به پاکی ذاتی نیاز است، ولی اختلاط نسل بنیاد معنویت و پاک بودن ذاتی که لازمه خلیفة اللهی است، را از بین میبرد.
6- اجتناب از محرک های جنسی در جامعه:
درآیه 38 سوره نور می فرماید:
«و به زنان با ایمان بگو: از بعضى نگاههاى خود (نگاههاى غیر مجاز) چشمپوشى کنند و دامنهاى خود را حفظ نمایند و جز آنچه (به طور طبیعى) ظاهر است، زینتهاى خود را آشکار نکنند و باید روسرى خود را بر گردن خود بیفکنند (تا علاوه بر سر، گردن و سینه ی آنان نیز پوشیده باشد) و زینت خود را ظاهر نکنند جز براى شوهر خود، یا پدر خود یا پدرشوهر خود، یا پسر خود، یا پسرشوهر خود (که از همسر دیگر است) یا برادر خود، یا پسربرادر خود، یا پسرخواهر خود، یا زنان (همکیش) خود، یا آنچه را مالک شده اند (از کنیز و برده)، یا مردان خدمتگزار که تمایل جنسى ندارند، یا کودکانى که (به سنّ تمییز نرسیده و) بر امور جنسى زنان آگاه نیستند. و نیز پاى خود را به گونه اى به زمین نکوبند که آنچه از زیور مخفى دارند آشکار شود. اى مؤمنان! همگى به سوى خدا باز گردید و به درگاه خدا توبه کنید تا رستگار شوید.»
با اینکه خداوند در قرآن به جزئیات احکام نماز و زکات اشاره نکرده و بیان آنها و بسیارى از مسائل دیگر را به عهده ى پیامبر اکرم(ص) گزارده، ولى در بیان مسائل خانوادگى و تربیتى به ریزترین مسائل پرداخته است.
همچنان که مردان باید از نگاه آلوده به زنان بپرهیزند، زنان نیز نباید از روى شهوت به مردان نامحرم بنگرند، بلکه باید نگاه خود را کنترل کنند و زینت و زیبایى خود را از نامحرم بپوشانند، جز صورت و دستها که به طور طبیعى ظاهر است و پوشش آنها، موجب مشکلاتى در انجام امور زندگى مىشود.
حفظ حجاب و ترک جلوهگرى، ثمرات بسیارى دارد که برخى از آنها عبارت است از: آرامش روحى، استحکام پیوند خانوادگى، حفظ نسل، جلوگیرى از سوء قصد و تجاوز، پایین آمدن آمار طلاق ، پیشگیرى از امراض مقاربتى و روانى، خودکشى، فرزندان نامشروع و سقط جنین، از بین رفتن رقابتهاى منفى، حفظ شخصیّت و انسانیّت زن، و نجات از چشمها و دلهاى هوسبازى که امروز غرب و شرق را در خود فرو برده است.
همچنین باید با توجه به این آیات، به چند نکته توجه داشت:
- در لزوم عفّت و پاکدامنى و ترک نگاه حرام، بین زن و مرد فرقى نیست.
- حجاب و پوشش، واجب است.
- جلوه گرى زنان، در جامعه ممنوع است.
- پوشیدن هرگونه کفش و لباسى که هنگام راه رفتن، سبب آشکار شدن زیور و زیبایىهاى زن شود، جایز نیست.
- در این آیه، در میان انواع پوششها، نام مقنعه و روسرى آمده و این دلیل بر اهمیّت پوشش سر و گردن و سینه است.
- حجاب و پوشش زن به خاطر تمایلات جنسى مردان است. لذا در برابر مردانى که میل به همسر ندارند پوشش لازم نیست.
- هرکارى که زینت زن را آشکار کند یا دیگران را از آن آگاه سازد ممنوع است.
در ادامه همان سوره آیه 30، نکات زیادی را برای زنان بیان میکند که خود در تحریک مردان از طریق نگاه و جاذبههای بیشتر جنسی زنان نسبت به مردان تأکید دارد.
در خصوص تحریک مردان از طریق نگاه قضیه موسی(ع) و دختر شعیب نیز آموزنده است. در تفسیرآیه 26 سوره قصص آمده است که حضرت موسی(ع) جلوتر از صفورا راه رفت تا چشمش به اندام بخصوص پشت او نیفتد.
امام رضا علیهالسلام فرمود: «حضرت شعیب از دخترش پرسید: چگونه امانتدارى این جوان(موسی) را فهمیدى که او را امین مىخوانى؟ گفت: وقتى دعوت شما را به او ابلاغ کردم، به من گفت: از پشت سر من، مرا راهنمایى کن» تا مبادا به قامت من چشم بدوزد. (بحار، ج13، ص44)
درآیه 31 سوره احزاب دلبرانه سخن نگفتن با نامحرم مورد تأکید قرار گرفته است:
«اى همسران پیامبر! شما مثل یکى از زنان (عادّى) نیستید. اگر تقوا پیشه اید پس به نرمى(و کرشمه) سخن نگویید تا (مبادا) آن که در دلش بیمارى است طمعى پیدا کند، و نیکو و شایسته سخن بگویید.»
بدیهی است وقتى به زنان پیامبر که بیشترشان پیر و سالخورده بوده و زندگى ساده اى داشتند هشدار داده مىشود که با کرشمه و ناز سخن نگویند، زنان جوان و زیبا باید حساب کار خود را بکنند. بنابراین با کرشمه سخن گفتن زن، بى تقوایى است و نباید گفتار و رفتار زن تحریک کننده باشد.
7 - توجه به بهداشت جنسی جهت تأمین بهداشت روانی:
والدین نیازمند به اوقات خصوصی میباشند، زیرا وجود این اوقات خصوصی در تحکیم زندگی مهم و اساسی است و عدم آن در تضعیف و ازهم پاشیدگی زندگی زناشویی مؤثر میباشد. این اوقات موجب افزایش محبت نسبت به یکدیگر وکسب آرامش خواهد شد.
قرآن برای بهرهگیری همسران از یکدیگر زمان اختصاصی قایل است و در این هنگام خاص دیگر افراد خانواده نباید وارد شوند؛ حتی برای حفظ پاکدامنی و تربیت جنسی کودک، تأکید شده است کودکان نباید بدون اجازه، در این اوقات خصوصی والدین وارد شوند. این یک ادب اسلامی است، هرچند ممکن است امروزه کمتر بدان توجه شود.
«اى کسانى که ایمان آورده اید! بردگان شما، و همچنین کودکانتان که به سن بلوغ نرسیده اند، در سه وقت باید از شما (جهت ورود به اتاق) اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح، و نیمروز هنگامى که لباسهاى (معمولى) خود را از تن بیرون میکنید، و بعد از نماز عشا. این سه وقت هنگام خلوت شماست ...» (نور، 58)
این نکته جالب نیز از این آیه برداشت میشود که محل خواب و خلوت والدین باید جدا و دور از چشم فرزندان باشد وگرنه نیاز به اذن نبود. همچنین مرد باید در طول شبانهروز، ساعاتی را به همسر خود اختصاص دهد و فرزندان مزاحم نشوند.
جای دیگر نیز استیذان و اجازه گرفتن فرزندان بالغ در اوقات خصوصی والدین مورد یادآوری مجدد واقع گردیده است:
«و هرگاه کودکان شما به سنّ بلوغ رسند، پس باید همانند بزرگسالانی که مثلاً بالغ شدهاند، (در همه وقت) اجازه (ورود) بگیرند...» (نور،۵۹)
تأکید این آیه بر اجازه گرفتن فرزند بالغ، در اوقات خصوصی والدین، نشانگر اهمیت وارزشگذاری به وقت خصوصی داشتن والدین و نیاز ایشان به این اوقات میباشد.
از آیات فوق، چند نکته میتوان استفاده نمود: اولاً تشویق و ترغیب زن وشوهر به داشتن ساعاتی خصوصی در روز تا به آرامش برسند و برای بندگی خدا نیرو کسب کنند؛ ثانیاً حضور دیگران از بزرگ و کوچک در زمان خصوصی جلوگیری شود و بدون اجازه وارد نشوند؛ ثالثاً اعضای خانواده به غیر از این اوقات خصوصی، روابط گرم و صمیمی و خودمانی داشته باشند و در کنار یکدیگر باشند.
امر خدا به خلوت کردن در اوقات یاد شده، بیانگر توجه به این نیاز فطری است، به عبارت دیگر ارضای این نیاز از اعماق درون انسان برخواسته است. شاید برای بعضی از کسانی که عمیقاً از تعالیم انسانساز اسلام اطلاع کامل ندارند، داشتن این سه وقت خصوصی را با معنویت انسان مغایر بدانند، و با نگاه سبک و تحقیرآمیز به آن بنگرند، در حالی که در نگاه قرآن و معصومین (ع) برای حفظ از فساد، آماده شدن جهت بندگی خدا و انجام وظایف فردی و اجتماعی، این مهم از معنویت وجایگاه خاصی برخوردار است وثواب بزرگی برای ارضای این غریزه از راه شرعی و درست در نظر گرفته شده است.
8 - زن وشوهر لباس همند:
«آمیزش با همسرانتان، در شبهای روزه (ماه رمضان) برای شما حلال شد. همسرانتان لباس شما هستند و شما لباس آنها (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگر) هستید. (بقره،۱۸۷)
در آیه فوق خدا ضمن نَسخ حُکم حُرمت همبستری در ماه رمضان، جواز آن را در شبهای ماه رمضان صادر نمودند؛ و سپس تعبیری زیبا نسبت به چگونگی ارتباط زن و شوهر بیان مینماید، که زیباترین ولطیفترین تشبیه برای ارتباط زن وشوهر میباشد، زن و مرد را لباس یکدیگر بیان میفرماید. (هُنَّ لِبَاسٌ لَّکُمْ وَ أَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ) برای تبیین بهتر این تعبیر زیبای قرآن و درک پیامهای آن، برداشتهای 2 تن از مفسران معاصر را مرور میکنیم. مفسر بزرگ حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی برای این تعبیر زیبای قرآن، نکاتی به شرح زیر در تفسیر خود بیان داشتهاند:
۱) لباس مانع از آسیب است. ازدواج هر چند اطفای غریزه را به همراه دارد؛ لیکن صبغه ملکوتی آن صیانت از گناه و حراست از نگاه آلوده است.
۲) لباس عیوب انسان را میپوشاند و آبرو را حفظ میکند. زن و مرد و شوهر نیز باید عیوب هم را بپوشانند و آبروی اجتماعی یکدیگر را حفظ کنند.
3) لباس، انسان را از گرما و سرما و... حفظ میکند. زوجین نیز باید در حوادث تلخ و شیرین و گرم و سرد زندگی، موجبات دلگرمی هم را فراهم کنند.
4) میان لباس و کسی که آن را پوشیده رابطهای تنگاتنگ و صمیمی است که بیگانه میان آن دو راه ندارد. رابطه زوجین نیز باید چنین باشد تا بیگانهای به درون زندگی آنان راه نیابد که به اسرارشان پی برده، احیاناً فتنهگری کند.
5) اعضای بدن با لباس در تماس است و لباس از تماس مستقیم آنها با بیرون ممانعت میکند.
6) لباس مایه آرامش انسان است. زن و شوهر نیز موجب آرامش یکدیگرند. قرآن از شب، هم «لباس» تعبیر کرده است: وَ جَعَلْنَا الَّیْلَ لِبَاسًا (نبأ،۱۰) و هم به سکونت وآرامش (هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَکُمُ الَّیْلَ لِتَسْکُنُواْ فِیه) (یونس،۶۷) این دو تعبیر درباره زوجین نیز آمده است.
7) لباس آرایه انسان است و به وی زینت میبخشد. زن و شوهر نیز باید زینت یکدیگر باشند. زن وشوهر کنار هم موقعیتی در خانواده و اجتماع پیدا میکنند که در گذشته آن را نداشتهاند، از این رو به آنها با احترام بیشتری برخورد میشود. (تسنیم ، صص ۴۶۱ـ۴۶۰)
استاد محسن قرائتی نیز به نکات زیبایی در برداشت از این آیه اشاره کردهاست. از جمله اینکه:
1- تخفیف وآسانگیرى در احکام، از ویژگىهاى دین اسلام است. «اُحلّ لکم»
2- رعایت ادب در سخن، از ویژگىهاى قرآن است. «رفث» به معناى سخن گفتن پیرامون مسائل زناشویى است که در آیه به کنایه از آمیزش آمده است.
3- هر کجا خواستید راهى را ببندید، یک راه مشروع را باز بگذارید. چون خداوند در روز رمضان، آمیزش را ممنوع مىکند، لذا در شب آن را مجاز مىشمرد. «اُحلّ لکم لیلة الصیام الرفث»
4- عبادتِ روز و لذّت مشروع شب، نشانهى جامعیّت دین است. در یک آیه هم احکام روزه وهم مسائل زناشویى آمده است. «احلّ لکم لیلة الصیام الرفث الى نسائکم»
5- اسلام به نیازهاى طبیعى توجّه کامل دارد. «الرفث الى نسائکم»
6- نیاز زن و مرد به یکدیگر، دو طرفه است و هریک براى پوشش نیازهاى طبیعى خود به دیگرى نیازمند است. «هنّ لباس لکم و انتم لباس لهنّ»
7- انسان، جایزالخطا وغریزه جنسى در او قوى است. «کنتم تختانون انفسکم»
8- ترک فرمان خدا، خیانت و ظلمى است به خود ما. «تختانون انفسکم»
9- در آمیزش و فرزندخواهى، براى خداوند تکلیف معیّن نکنید که پسر باشد یا دختر. «و ابتغوا ما کتب اللَّه لکم»
10- حتّى آمیزش جنسى باید هدفدار باشد. «وابتغوا ما کتب اللَّه لکم»
11- پیشگیرى از گناه لازم است. قرآن مىفرماید: به گناه نزدیک نشوید. چون نزدیک شدن به گناه همان و افتادن در آن همان. «فلا تقربوها»
12- تقوى، فلسفهى احکام الهى است. روزه براى تقواست، آمیزش جنسى مشروع نیز براى تقواست. «لعلهم یتقون»
13- عمل به دستورات الهى، بستر رشد و تقوا مىباشد. «لعلهم یتقون»
در آیه فوق پس از ارتباط جنسی زن و شوهر، خدای متعال لباس بودن این دو را مطرح میکند. به عبارت دیگر میتوان از سیاق آیه نتیجه گرفت که از نتایج مؤثر و مثبت برقراری روابط جنسی، لباس یکدیگر بودن میباشد و تمامی خواص مطرح شده لباس، براثر ارتباط جنسی درست وصحیح زن وشوهر میباشد.
و در ضمن عدم ارضای جنسی موجب آسیبهای فراوان فردی و اجتماعی میشود، از جمله مطالبی که در کتاب «خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی» از کتاب «آسیبهای اجتماعی ستیزههای خانواده طلاق» در مورد آثار سوءعدم ارضای جنسی در زندگی زناشویی و اختلافات آنها اینگونه نقل شده است:
عدم ارضای نیازهای جنسی، عامل دیگری برای اختلاف زن و شوهر است. عدم توجه به نیازهای جنسی یکدیگر که به ناتوانی، بیمیلی یا سرد مزاجی فرد مربوط میشود، با لطمه به روابط زن وشوهر، افراد را دچار عصبانیت و دلسردی نسبت به همسر وزندگی میکند و به تدریج موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه و در نهایت افسردگی میشود. مشکلترین وضعیت برای افرادی است که همسرشان دچار سرد مزاجی، بیمیلی جنسی یا نوعی اختلال جنسی است. این افراد به ممنوعیتها وشرایط اجتماعی، اقتصادی و خانواده، وابستگی به فرزندان و نگرانی نسبت به آینده، به ناچار شرایط را با فشار تحمل میکنند. گاه ایرادگیری از هم، نارضایتی از زندگی، قهرهای طولانی مدت، کوبیدن یکدیگر، تهدید به جدایی، ابراز خستگی و تمارض، از عوارض برآورده نشدن نیازهای جنسی زن وشوهر است. (ص،۱۳۶)
9 - ثواب اخروی:
«زنان شما، کشتزار و محل بذرافشانى شما هستند، پس هرجا و هرگاه که بخواهید، مىتوانید به کشتزار خود درآیید (و با آنها آمیزش کنید) و(اعمال صالح) براى خود، از پیش بفرستید! و از خدا بپرهیزید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد و به مؤمنان، بشارت ده»! (بقره ،۲۲۳)
در این آیه، زنان به مزرعه و کشتزارى تشبیه شده اند که بذر مرد را در درون خود پرورش داده و پس از 9 ماه، گل فرزند را به بوستان بشرى تقدیم مىکنند. همچنان که انسان، بدون کشت و مزرعه از بین مىرود، جامعه بشرى نیز بدون وجود زن نابود مىگردد.
زنان وسیله ى هوسبازى نیستند، بلکه رمز بقاى نسل بشر هستند. پس لازم است در آمیزش جنسى، هدف انسان تولید یک نسل پاک که ذخیره قیامت است باشد و در چنین لحظات و حالاتى نیز هدف مقدّسى دنبال شود. جمله ى «واتّقوا اللّه» هشدار مىدهد که از راههاى غیر مجاز، بهره جنسى نبرید و به نحوى حرکت کنید که در قیامت سرافراز باشید و اولاد و نسلى را تحویل دهید که مجسمه ى عمل صالح و خیرات آن روز باشند.
1- همسر مناسب همچون مزرعه ى مناسب است و سلامت بذر، شرط تولید بهتر است. «نسائکم حرث لکم»
2- بذر و زمین، هر دو در تولید نقش مهمّى دارند. زن و مرد نیز در بقاى نسل آینده نقش اساسى دارند. «حرث لکم»
3- در کنار ممنوعیّتهاى موسمى، بهره گیرىهاى دراز مدّت است. در آیه قبل فرمود: «فاعتزلوا» در این آیه مىفرماید: «فأتوا حرثکم»
4- در آمیزش، مرد باید به سراغ زن برود. «فأتوا حرثکم»
5- غرائز نیز باید جهت خدایى بگیرند. اگر هدف از آمیزش، فرزندانى پاک و ذخیره قیامت باشد، آن نیز رنگ الهى مىگیرد. «قدّموا لأنفسکم»
6- اگر نسل پاک تحویل دهید، خودتان بهرهمند خواهید شد. «قدّموا لأنفسکم»
7- زن، نه کالاست و نه منشأ تاریکى، بلکه او بنیانگذار آبادىها و سرمایه گذار تاریخ و فرستنده هدایاى اخروى است. «نساؤکم حرث لکم، قدّموا لأنفسکم»
8- زاد و ولد، هدف اصلى ازدواج است. «قدّموا لأنفسکم»
9- در مسائل جنسى، تقوا را مراعات کنید. «فأتوا حرثکم... واتقوا اللّه»
10- خواسته هاى نفسانى باید با تقوا کنترل شود. «أنّى شئتم... واتقوا اللّه»
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در ذیل آیه «وَ قَدِّمُواْ لِأَنفُسِکمُ» علاوه برفرزند صالح، برپیش فرستادن عمل صالح ، براى روز قیامت نیز تاکید میکند. ( ترجمه المیزان، ج۲، ص ۳۲۱)
در آیه در وهله اول منظور از عمل خیر فرستادن، «فرزند صالح» میباشد که با انجام کارهای خیر موجب رشد روحی والدین در زمان حیات و ممات آنها خواهد شد، ولی علاوه بر این با توجه به مطالب علامه طباطبایی، به خوبی میتوان نتیجه ثواب و اجر اخروی نیز گرفت. دین اسلام به این روابط با دید مثبت نگاه میکند و حتی به آن رنگ معنوی وعبادی میدهد. اولیای دین در موارد متعدد از پاداش اخروی در روابط جنسی سخن میگفتند که تعجب افراد را بر میانگیخت. اولیای دین (ع) با معادلسازی پاداش روابط جنسی با برخی تکالیف دینی دشوار مانند جهاد، ریزش گناهان و پاک شدن افراد، به دنبال نگرش مثبت دینی به این رفتار در زن و مرد هستند که این امر باعث میشود آنان احساس مثبتی از این روابط داشته باشند و نشاط و لذت بیشتری برای آنها حاصل شود. تقویت این نگرش، مانع بروز احساس گناه در اثر روابط جنسی در زن و مرد است (خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، ص۴۸)
در روایتی آمده است که شخصی وقتی قول معصوم را شنید، با حیرت پرسید: «أَنَلَذُّ و نأجُرْ؟!» یعنی: «آیا هم لذت ببریم و هم اجر داشته باشیم که پاسخ دادند: بله»؛ وقتی از حلال الهی به نیازت پاسخ بدهی، هم لذت دارد و هم اجر. و ... این را باید در نظر گرفت؛ البته ما بین دنیا و آخرت دیوار کشیدهایم و آنها را جدا و بیرابطه دانستهایم؛ در حالی که در روایات، این دنیا و آخرت نیستند که از هم جدا شدهاند، بلکه بین دنیای ممدوح و دنیای مذمومی دیوار کشیده شده است که موجب آخرت ممدوح و مذموم میشود.
دنیا اگر ابزار تأمین آخرت باشد، ممدوح است و اگر در مقابل آخرت و بر خلاف جهت آن باشد، مذموم.
دین میگوید حتی در شبهای ماه مبارک رمضان - که ماه معنویت و خودسازی است - هم آمیزش حلال است. حلالهای الهی و نعمتهای خداوندی در مسیر رشد و تعالی و سعادت بشریت است. جامعیت نگاه دین، میرساند که این کار تأثیر معنوی هم دارد؛ یک نعمت است و رحمت الهی را در پی خواهد داشت.
شخصی نزد امام سجاد (علیه السلام) آمد و از ایشان در باب مسائل جنسی پرسشهایی پرسید. امام پس از پاسخ به او گفتند که: حتی هنگام آمیزش هم خدا را یاد کنید. همین جا و همین مسأله جدی است که بین اندیشه اومانیستی و اسلام فاصله میاندازد. از همین جاست که مسیر اومانیسم از اسلام جدا میشود؛ زیرا اسلام، علاوه بر لذت، آرامش و ابدیت و معنویت هم میدهد؛ حتی تحکیم و آبادانی آخرت را هم در این نوع لذت تضمین میکند.
برای نمونه به برخی از این روایات اشاره می شود:
امام صادق (ع) میفرمودند که پیامبر (ص) وارد بر خانه امسلمه شد و استشمام بوی خوشی نمود و فرمود آیا خانم حولاء آمده است، گفتند او اینجاست، او از شوهرش شکایت دارد، پس حولاء بیرون آمد و گفت پدر و مادرم فدای شما شود، شوهرم از من اعراض میکند و به من توجه ندارد، پس فرمود: برایش بیشتر به خودت برس؛ گفت من بهترین عطرها را استفاده میکنم و باز به من توجه ندارد، فرمود: شاید نمیدانند با روکردن به تو چقدر ثواب برایش هست پرسید: با روی نمودن به من چه ثوابی برای اوست؟ پیامبر (ص) فرمودند: وقتی به تو نزدیک میشود دو ملک او را احاطه میکنند و مانند کسی است که در راه خدا شمشیر میزند، پس وقتی نزدیکی میکند گناهانش میریزد مانند ریزش برگ درختان پس وقتی غسل میکند، از تمام گناهان پاک میشود ( وسائل الشیعه ج: ۲۰ ص: ۱۰۹)
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَیْسَ شَیْءٌ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِکَةُ إِلَّا الرِّهَانُ وَ مُلَاعَبَةُ الرَّجُلِ أَهْلَهُ
امام صادق (ع) میفرماید: ملائکه حاضر نمیشوند مگر در مسابقه اسب دوانی و وقتی مرد با همسرش ملاعبه و بازی میکند.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ارْمُوا وَ ارْکَبُوا وَ أَنْ تَرْمُوا أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ تَرْکَبُوا ثُمَّ قَالَ کُلُّ لَهْوِ الْمُؤْمِنِ بَاطِلٌ إِلَّا فِی ثَلَاثٍ فِی تَأْدِیبِهِ الْفَرَسَ وَ رَمْیِهِ عَنِ الْقَوْسِ وَ مُلَاعَبَتِهِ امْرَأَتَهُ فَإ ِنَّهُنَّ حَقّ
پیامبر اسلام (ص) فرمودند: تیراندازی کنید و اسب سواری نمایید، تیراندازی در پیش من از اسب سواری محبوبتر است. سپس فرمودند: هر کار لهو مؤمن باطل است مگر در سه کار: تأدیب اسب، و تیر رها کردن از کمان و ملاعبه و بازی با همسرش پس اینها حق میباشند. ( وسائل الشیعه ج: ۲۰ ص: ۱۱۹)
10- حسن معاشرت زن و مرد:
بر اساس بیان قرآن کریم، رابطه زن و مرد باید بر اساس علاقه و رحمت باشد. در حقیقت این علاقه و مهربانی عامل بقا و تداوم آرامش در زندگی مشترک است.
محبت، هدیه الهی است که با مال و مقام و زیبایی به دست نمیآید و با توجه به آیه 21 سوره روم (جَعَلَ بَینَکُم مَوَدَّة وَ رَحمَة)، علاقه شدید و رحمت، هدیه خدا به عروس و داماد است.
بر این مبنا، هرکس که با هر عملی که آرامش و مؤدت و رحمت خانواده را خدشهدار نماید، از مدار الهی خارج شده و در خط شیطان است و از این روست که همسران (چه زن چه شوهر) باید مراقب رفتارها و گفتار خود و رعایت حسن معاشرت با یکدیگر باشند.
اهمیت ونقش حیاتی حسن معاشرت در زندگی تا آنجاست که در قانون مدنی ماده ۱۱۰۳ آمده «زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت بایکدیگرند.»
حسن معاشرت و دوستی با یکدیگر و گذشت و اغماض از لغزشهای یکدیگر را میتوان از اصول پیشگیری و بهداشتی زندگی زناشویی دانست که با اجرای درست و دقیق آنها زندگی زن و شوهر را از آلوده شدن به بیماریهای «نشوز و شقاق» و از مرگ و انهدام کانون زندگی مشترک یعنی طلاق مصونیت میبخشد.
اینجاست که میبینیم قرآن کریم با به کار بردن کنایات و استعارات زیبا و لطیف این وظیفه اخلاقی مهم را متذکر میشود. در سوره نساء به مردان توصیه میکند که با همسرانتان به نیکویی معاشرت کنید.
«وعاشروهن بالمعروف» (و با همسرانتان به شایستگی و نیکی معاشرت کنید.)
و به دنبال آن اضافه میکند «فإن کرهتموهن فعسی أن تکرهوا شیئا و یجعل الـله فیه خیرا کثیرا» یعنی اگر به جهاتی از همسران خود رضایت کامل نداشته باشید و براثر اموری آنها در نظر شما ناخوشایند باشند فوراً تصمیم به جدایی و یا بدرفتاری نگیرید و تا آنجا که قدرت دارید مدارا کنید. بنابراین تا کارد به استخوان شما نرسد سزاوار است معاشرت به معروف و رفتار شایسته را ترک نکنید.
***
سخن پایانی:
در دین مبین اسلام، مسائل مربوط به زوجین، ازدواج و تشکیل خانواده از اهمیت خاصی برخوردار است و مقررات مخصوصی برای آن از سوی شارع مقدس وضع گردیده است.
در آیات زیادی از قرآن کریم از ازدواج و مسائل زناشویی به عنوان طبیعیترین نیاز نوع بشر، شدیدترین لذت جسمی، اصلیترین کانون اجتماعی و نقش آفرینترین رابطه انسانی در ساختار شخصی و اجتماعیِ زندگی فردی و محیطی، سخن به میان آمده و انسان را به تشکیل خانواده ترغیب نموده است که اهمیت این موضوع در دین مبین اسلام را نشان میدهد.
از جمله نقاط عطف زندگی انسانها مسئله ازدواج است که به تبع آن مسایل مرتبط با ازدواج نیز اهمیت مییابد، به نحوی که آگاهی افراد از مسایل مربوط به آن زندگی را شیرین میکند؛ در عین حال آموزش و یادگیری این مسایل در تعمیق و پایداری زندگی نیز بیتأثیر نیست. از طرف دیگر، یکی از مهمترین مؤلفههای زندگی مشترک، ارتباط جنسی سالم و رضایتبخش زوجین است. با توجه به اهمیت خانواده در جامعه ایرانی و نقش سلامت جنسی زوجین در تداوم و عملکرد مثبت خانواده و پیشگیری از ایجاد مشکلات زناشویی، توجه به ارتقا سلامت جنسی در سطوح مختلف فردی و اجتماعی حائز اهمیت است.
متأسفانه در کشور اسلامی ما، گاهی ممکن است ارائه آموزشهای صحیح زناشویی شرمآور و خلاف ادب و دین تلقی شود در صورتی که کمک به برقراری روابط سالم و درست زوجین، موضوعی مهم در تحکیم بنیانهای اخلاقی جامعه است.
اگر در جامعه ما زوجین در مورد آداب زناشویی، از اطلاعات کافی برخوردار بوده و بر طبق آن رفتار میکردند، بدون تردید روابط خانوادگی سست و لرزان نمیشد. مطابق آمارها، بسیاری از طلاقها در جامعه کنونی ناشی از ناآگاهی طرفین از جنبههای مختلف زناشویی و از جمله مسایل جنسی است. چندی پیش توسط انجمن آسیبشناسی ایران تحقیقی با عنوان «تأثیر روابط جنسی زوجین بر طلاق» انجام شد که نتایج آن بسیار قابل توجه است. در این تحقیق 1600 زوج در حال طلاق ساکن در مناطق شهری 4 استان لرستان، قم، اصفهان و فارس مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج این تحقیق حاکی از آن بود که 71 درصد زوجین هرگز در مورد مسائل جنسی آموزش ندیدهاند، 97 درصد زوجین برای مطرح کردن مشکلات زناشویی فیمابین شرایط را نامناسب میبینند، 86 درصد زوجین در مورد نیازهای جنسی و مسائل مربوط به آن هرگز با فرزندانشان صحبت نمیکنند، 69 درصد دچار سرد مزاجی شده و از رابطه جنسی خود لذت نمیبرند، 59 درصد زوجین هیچ مرکزی را برای رفع مشکلات جنسی نمیشناسند و 90 درصد زنان قادر به بیان خواست و تمایل جنسی خود به همسرشان نیستند. (پایگاه خبری تحلیلی خانواده و زنان- شهریور 92)
بدین ترتیب، در جامعه ما گاه گفت وگو درباره روابط جنسی تابو تلقی میشود و مسائلی که در این باره ذهن زوجین جوان را به خود مشغول میکند در بسیاری از موارد بیجواب میماند و یا در گفتوگو با همسالان اغلب به شکل ناصحیح و ناشیانه پاسخ داده میشود. از طرف دیگر، ورود تکنولوژیهای ارتباطی و اطلاعاتی به زندگیهای نوین در سالهای اخیر، موجی از آگاهیها و اطلاعات مغلوط و نادرست جنسی و زناشویی را در اختیار افراد مختلف قرار داده است. بدین ترتیب در شرایطی که هیچ مرکزی به صورت تخصصی به آموزش زوجین نمیپردازد، آنها اغلب مسائل جنسی و نحوه ارتباط با یکدیگر را از دیگران میآموزند که در اکثر مواقع هم اطلاعات مفید و درستی به آنها داده نمیشود.
البته در سالهای اخیر تلاش شده با برگزاری کلاسهای آموزشی برای زوجهای جوان، قبل از ازدواج درباره رابطه زناشویی توضیحاتی داده شود، اما این کلاسهای یک تا چند ساعته و بسیار کوتاه نمیتوانند کمک کافی برای آنان تلقی شود. کیفیت زندگی هر فرد بسته به مهارتهایی دارد که خود در طول برنامههای رشد دریافت کرده است و از جمله عواملی که میتواند زندگی سالم را تضمین کند، رفتار جنسی صحیح و مطالعه شده است.
در شرایطی که کارشناسان اعلام میکنند که 10 درصد مردان دچار ناتوانی جنسیاند و 40 درصد زنان در زندگی زناشویی خود از اختلالات جنسی رنج میبرند؛ به نظر میرسد دردی پنهان و آشنا!! در خانوادهها وجود دارد.
آموزشهای جنسی برای جوانان روندی از فراگیری و تحصیل و مجموعهای از اطلاعات و دانش است که برای شکل دادن به طرز برخورد، شیوه رفتار و نحوه طرز تلقی درباره موضوع روابط جنسی است. همچنین آنان را از هویت جنسیشان آگاه خواهد کرد و به آنها آموزش میدهد که روابط جنسی صحیح چیست و چه روابطی نادرست است. این آموزشها همچنین توانایی و تجربه جوانان را پرورش خواهد داد تا با آگاهی درباره رفتارشان فکر کنند و احساس مطمئن و شایستهای درباره کنشهای رفتارهایشان داشته باشند.
امید است که مطالب آموزشی ارائه شده در این کتاب، بر بهبود و اصلاح رفتارهای جنسی، سلامت افراد و جامعه تأثیر گذارد و نهایتاً به تقویت هنجارهای اخلاقی در جامعه کمک نماید و انتشار آن در افزایش آگاهی و اطلاعات افراد و تقویت نظام خانواده سهمی بسزا ایفا نماید.
نظر شما