محمد بسته‌نگار، داماد آیت‌الله طالقانی که به تازگی کتابی با عنوان «رساله‌ای در باب حکومت طالقانی نظریه‌پردازی دموکراسی شورایی در جمهوری اسلامی ایران» به چاپ رسانده، معتقد است اغلب کتاب‌هایی که درباره این مرحوم نگاشته شده، تنها به کلیات دیدگاه‌های وی پرداخته و حق مطلب را ادا نکرده‌اند. «رساله‌ای در باب حکومت طالقانی نظریه‌پردازی دموکراسی شورایی در جمهوری اسلامی ایران» پژوهش محمد بسته‌نگار، داماد آیت‌الله طالقانی چند روزی است که از سوی نشر صمدیه به چاپ رسیده است.
به مناسبت سالروز درگذشت آیت‌الله طالقانی (19 شهریورماه) و جدیدترین اثر چاپ شده درباره ایشان، ایبنا گفت وگویی با مولف این کتاب انجام داده که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید:
- کتاب «رساله‌ای در باب حکومت طالقانی نظریه‌پردازی دموکراسی شورایی در جمهوری اسلامی ایران» مجموعه سخنرانی‌هایی است که ایشان از اول آزادی تا روز وفات خود درباره حکومت مطرح کرده‌اند. در این سخنرانی‌ها چندین اصول محوری مربوط به حکومت از سوی ایشان استنباط می‌شود که دو اصل اساسی آن «ویژگی انقلاب اسلامی و نقش مردم در آن» و دوم «امر به معروف و نهی از منکر و حق پرسش مردم از زمامداران، مسئولان و نظارت مستمر بر رفتار آنان» است؛ این دو اصل از اصول مهم دموکراسی است که دکتر حسین بشیریه (پژوهشگر و نظریه‌پرداز علوم سیاسی که اکنون در آمریکا در دانشکده علم سیاست دانشگاه سیراکیوز نیویورک تحصیل می‌کند) نیز به آن اشاره کرده و طالقانی نیز به خوبی در سخنرانی‌هایش به این دو اصل استناد می‌کند و به آن اشاره دارد. مرحوم طالقانی معتقد بود که نظام عادلانه، نظامی از پایین به بالاست و نظام اجتماعی باید به وسیله توده مردم انتخاب شود.
- اصل دوم که «حق پرسش از زمامداران» است و بشیریه در کتاب خود آن را یکی از مهم‌ترین اصول دموکراسی می‌داند در دیدگاه طالقانی هم به خوبی مشهود است و تاکید بر این اصل را در نخستین سخنرانی که ایشان در مدرسه فیضیه داشته است می‌بینیم. ایشان معتقد است که به وسیله این اصل انقلاب اسلامی ما پایه و اساس پیدا می‌کند؛ بدین معنا که انقلاب اسلامی به همه مردم تعلق دارد؛ همانطور که خطاب قرآن به «الناس» است نه فقط «مسلمانان و مومنین»
- از دیگر مسائلی که در اندیشه طالقانی در مجموعه سخنرانی‌هایش به آن دست یافتم و از آن استباط می‌شود و آن‌ها را به عنوان چند اصل دیگر به دیدگاه ایشان افزودم، «غیرطبقاتی بودن حکومت»، «مساله اختیار»، «مساله آزادی» و «بحث قسط و عدالت» است. «غیرطبقاتی بودن» از نظر طالقانی بدین معناست که حکومت مختص به طبقه یا صنف خاصی نیست و درباره «مسأله آزادی»، ایشان، آزادی را فراتر از «همه» می‌داند.
- «مساله قسط و عدالت» نیز که به آن اشاره شد، در اندیشه طالقانی جایگاه ویژه‌ای داشته است. چنان‌که با استفاده از آیاتی از قرآن (آیه 25 سوره حدید) معتقد است که انبیاء تنها برای تربیت مردم آمده‌اند و خود مردم باید قیام به قسط و عدالت کنند. بدین معنا که انبیاء فقط نقش آگاهی‌دهنده دارند نه وظیفه‌ای دیگر. در ملاقاتی هم که مرحوم طالقانی با سفیر کوبا داشت معتقد بود که هر انقلابی علیه استبداد، استعمار و ظلم است و در هرجای دنیا که چنین مبارزه‌ای صورت گیرد؛ از نظر ما انقلاب اسلامی است. بنابراین حق نظارت مردم، حکومت غیرطبقاتی، آزادی، مسأله قسط و عدالت و مساله اختیار که از پایه‌های دموکراسی است در اندیشه و دیدگاه آیت‌الله طالقانی به خوبی نمود پیدا می‌کند.
- مساله آخری که طالقانی در دیدگاه‌هایش به آن اشاره دارد، «مساله شوراها» است. ایشان وقتی به قم می‌روند و امام(ره) از ایشان سوال می‌کند که به نظر شما چگونه می‌شود مشکلات مردم را حل کرد، طالقانی در جواب می‌گوید به واسطه شوراها. و در اینجاست که امام دستی بر پشت او می‌زند و می‌گوید خودت برو و این مساله را مطرح کن. در اینجا بود که وی زمانی که به تهران آمد، آیین‌نامه شوراها نوشته شد که ناصر کاتوزیان هم از جمله تدوین‌کنندگان این آیین‌نامه بود.
- به نظر می‌رسد در مجلات، روزنامه‌ها، سالگردها و مجالسی که از سوی دستگاه‌ها صورت می‌گیرد، تنها به شرح زندگی و خاطرات وی می‌پردازند؛ این‌که وی کجا بوده، چه غذایی خورده، کجا رفته و غیره. در واقع، تنها وارد مسائل سطحی حیات آیت‌الله طالقانی می‌شوند نه این‌که به کنه اندیشه و دیدگاه‌های ایشان پرداخته شود و در بسیاری از کتاب‌ها نیز تنها کلیاتی درباره دیدگاه‌های ایشان مثلاً دیدگاه‌هایی درباره شوراها پرداخته می‌شود و حق مطلب ادا نشده است.
6060
نظر شما