ترکیه واقعا می تواند مدافع منافع غرب باشد؟

ترکیه قادر به پنهان کردن سرخوردگی تاریخی خود به دلیل عدم پذیرش در اتحادیه اروپا نیست. آثاراین سرخوردگی روانی اکنون آشکار در سیاست خارجی ترکیه نسبت به خاورمیانه عربی و غرب آسیا دیده میشود. آنکارا که به دلیل عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) احساس میکند در دوران جنگ سرد وظیفه خود را به خوبی ایفاء، اما به حق خود نرسیده است اکنون  تصور می کند که هزینه های  این وظیفه را پرداخت اما از مواهب آن استفاده شایانی نکرده است. لذا شایسته موقعیت برتری است و مابه ازای این حق  پذیرش استیلای این کشور بر منطقه از سوی غرب آنهم در شرایط کنونی ست.واقعا اینگونه است؟ سوالی جالب،اماخواستی کاملا طلبکارانه و نه چندان اخلاقی و متوازن. نه به این دلیل که آیا واقعا ترکیه شایسته عضویت در اتحادیه اروپا هست یاخیر؟اجازه دهید از زاویه رهبران این کشور به موضوع نگاه نکنیم،بلکه عمدتا به این دلیل که ترکیه چه در دوران حاکمیت نظامیان و چه در دوران گذار به دمکراسی از نوع شرقی آن، که فاصله میان دوران جنگ سرد تا فروپاشی بلوک شرق و جماهیری شوروی ست، در قبال انجام تعهدات خود کمک های هنگفت و زیر بنائی سخاوتمندانه ای در کلیه زمینهای اقتصادی،نظامی ، امنیتی و دفاعی از سوی غرب دریافت کرد ،امااکنون به وضوح خود را نسبت به آنها بی تفاوت نشان میدهد.ترکیه مدعی ست سالهای متمادی و حداقل طی 50 دهه گذشته، فارغ از تعهدات امنیتی و استیلائی که رژیم پبشین ایران در منطقه به عهده داشت ومتعاقبا سرنوشتی که به آن مبتلا و به خلاء قدرت کاربردی در منطقه منجر شد،عملا وظیفه دفاع ازدروازه های شرقی اروپای آزاد در مقابل سوشیالیسم ایدئولوژیک و کمونیسم سیاسی رابه عهده داشته است.بسیار خب!اما چگونه فراموش می کند درحالی که از مواهب هم پیمانی با غرب بهره مند میشد(واکنون نیز اینگونه است) از جنبه داخلی و ساختار قدرت ملی دارای یکی از مسدود ترین ساختار های سیاسی غیر دمکراتیک و آزاد در جهان بود اما به دلیل شرایط جهانی این انسداد غیر دمکراتیک نادیده گرفته میشد.پس ضرری نکرده است . شاید ناباورانه به نظر برسد اما آنچه اکنون در منطقه مشاهده میشود خروجی متفاوتی از ذهنیت گذشته رهبران ترکیه در قبال تحولات جهانی و منطقه ای نیست. آنکارا امروز اگر نه در نبود دوران جنگ سرد و توسعه طلبی های اتحاد شوروی،بلکه به دلیل آنچه توسعه طلبی و خشونت ایدئولوژیکی افراط گرایان مذهبی و نابسامانی های امنیتی ناشی از آن توصیف می کند، در یک تناقض حیرت آور در حمایت از این افراط گرائی باردیگر مدل سیاسی و طلبکارانه ی  " ما به مثابه تنها مدافع واقعی جهان آزاد در شرق "را به نمایش گذاسته است. با این تفاوت که دولت آنکارا با تکیه تناقض گونه برنوعی توسعه طلبی مبتنی بر" ایدئولوژی افراطی اسلامی اما کاملا سیاسی " نهفته درنهاد حزب توسعه و شخص رئیس جمهور و وزیر خارجه اش ، برش هائی خطرناک از جریانات فعال اما مخفی حزبی و سازمانی مانند اخوانی ها درمنطقه (مشخصا درمصر و شمال افریقا) ونیز پاره ای از دولت های عرب را با خود به نحوی موثر همراه کرده است.
این گونه های خطرناک حداقل در دشمنی و اعمال خشونت مستقیم نسبت به غرب با هم اشتراک نظر و مساعی دارند. با این همراهی ها ارزیابی صداقت رهبران ترکیه برای آنچه مبارزه با تروریسم می خوانند کار چندان مشکلی نیست. همانگونه که سرشناس ترین مخالف دولت  فتح الله گولن به آن اذعان دارد. اکنون دیگر شکی باقی نمانده  حداقل طی 5 سال گذشته این سیاست ها عامل ایجاد خطرناک ترین جریان های سیاسی و مذهبی افراطی در منطقه بوده است. بی جهت نیست که گولن می گوید اردوغان کشوررا به قهقرا سوق داده است. آنکارا در پشت تحولات خونین سوریه و مخالفت با اقدامات اسد شاید توانسته تا حدی  اهداف خود راپنهان کند اما چگونه می تواند نقش حمایتی و حداقل بی تفاوتی عامدانه خود در قبال اقدامات تشکیلات موسوم به دولت اسلامی عراق و شام(داعش )در عراق دستکم طی 3 ماه گذشته را انکار و پنهان کند ؟
اکنون دولت ترکیه از پارلمان این کشور مجوز حمله و اقدام نطامی علیه آنچه تروریسم توصیف شده را بدون ذکر نامی از داعش در یافت کرده و مشخص است که در ورای این مجوز به  پ- ک - ک هم اعلام جنگ خواهد داد. دبیر کل ناتو نیز گفته این سازمان از ترکیه حمایت خواهد کرد. آیا این می تواند بدان معنا باشد که آنکارا موفق شده غرب را متقاعد کند ترکیه تنها نیروی بلامنازع در منطقه است.؟.احتمالا!شاید نگرانی از افزایش ناامنی ها اروپا و ایالات متحده را به این نتیجه فوری رسانده باشد که به 3 دلیل می توانند روی ترکیه حساب باز کنند:نخست، عضویت در ناتو،دوم، روابط آنکارا با اعراب وسوم مقابله با تهران. اما اینها دلایل کافی برای خوشبین بودن به ترکیه نخواهد بود. عضویت در ناتو دلیل مشروعی برای نادیده گرفتن اقدامات ترکیه نیست آنچنانکه حمایت این کشور از تندروها ی مذهبی در کنار اقدامات پاره ای اعراب قابل توجیه نیست.به اعتقاد من اگر این 3 عامل نه یک تاکتیک که یک استراتژی راهبردی بلند مدت از سوی غرب باشد،صرف نظر ازنگاه اروپا ، پرزیدنت اوباما وتیم دفاعی و امنیتی او یکی از بزرگترین اشتباهات محاسباتی خود را در منطقه مرتکب شده اند،اگر رها کردن ترکیه به حال خود یک استراتژی راهبردی از سوی آنها باشد. در حالی که کاخ سفید به خوبی می داند این سیاست ها در کجا و چگونه شکل گرفته و چه اهدافی را دنبال میکند،همانگونه که جو بایدن معاون آقای رئیس جمهور 2روز پیش در سخنرانی خود در دانشگاه هاروارد  به آن اشاره کرد و  متحدان واشنگتن"ترکیه،قطر و عربستان" را مسئول شکل گیری وضعیت کنونی و تشکیل دولت عراق و شام معرفی کرد.

فراموش نکنیم در اوج جنگ سرد و تقابل های استراتژیکی معنا دار،غرب هرگز به لحاظ سیاسی و موثر(خارج از همکاری  نظامی ) نتوانست روی ترکیه حساب ویژه ای باز کند. به همین دلیل صرف نظر از ساختار نامتوازن اجتماعی داخلی ،هیچگاه ترکیه به حیات خلوت اروپا راه داده نشد و آینده بهتری هم در انتظار آنکارا نخواهد بود.بار دیگر اشتباه نکنیم،خطای بزرگ در برابر طالبان و پاکستان  اینبار درقبال داعش و ترکیه نباید تکرار شود.. matinmos@gmail.com