...و این جنگل‌هایی که می‌سوزند/ پرونده

طهورا شهبازی: ۱۴خرداد ماه بود که آتش به جان جنگل های شلم ایلام افتاد و صد هزار هکتار از جنگل را طعمه حریق کرد. آتشی که ۵۴۰ نفر از نیروهای خدماتی و ستادی را درگیر خود کرد و در مجموع بیش از 144 هزار لیتر آب از سوی هفت دستگاه تانکر آبرسان 12 هزار لیتری خدمات شهری، برای مهار آن مصرف شد.(اینجا)

بعد از آن با گرم شدن بیشتر هوا و وزش باد  آتش جنگل های دیگر را هم به کام خود کشید تا خاکستر مرگ بر تن سبز جنگل ها بپاشد.

آتش سوزی در منطقه پارک جنگلی چغاسیز ایلام به دلیل خطا و بی احتیاطی عامل انسانی روی داد که با توجه به وزش باد شدید در منطقه بخش وسیعی از ارتفاعات شلم مشرف به این شهر را در بر گرفت به طوری که به گفته شاهدان عینی شعله های آتش از اکثر مناطق شهر به خوبی قابل مشاهده بوده است. آتش ۷ منطقه حفاظت شده و عرصه جنگلی را در برگرفته بود. (اینجا و اینجا)

توپوگرافی خشن منطقه، کوهستانی بودن، تاریکی، دسترسی سخت، وزش باد شدید و سختی مسیر از جمله موانعی بود که مهار آتش را با مشکل مواجه کرده بود ولی با تلاش نیروهای امدادی، آتش نشانی، منابع طبیعی، سپاه، گروه های مردمی و دوستداران محیط زیست پس از حدود 30ساعت آتش بطور کامل مهار شد. (تصاویری از تلاش های مردمی را اینجا ببینید و روایتی از این حضور را اینجا بخوانید)

محمدرضا مروارید استاندار ایلام در مورد نحوه خاموش کردن آتش گفت: به دنبال درخواست کمک از سوی ستاد مدیریت بحران استان ایلام که بصورت ارسال پیامک، اطلاع رسانی رسانه ها و زیر نویس در شبکه استانی ایلام پخش شد، شمار زیادی از گروه های مردمی برای کمک به عوامل امدادی و آتش نشانی در مهار حریق ارتفاعات جنگلی شلم، در این منطقه حضور یافتند و در مهار آتش کمک کردند. (اینجا)

این آتش سوزی ها،‌ البته واکنش معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست را هم در پی داشت، او دراین باره در صفحه فیس بوکش نوشت: «ظاهرا بازهم بی‌ توجهی انسانی موجب بروز آتش‌سوزی شده و گردشگرانی که در این روزهای تعطیل به دامن طبیعت رفته بودند عامل بروز این آتش سوزی بوده‌اند. وزش باد هم باعث گسترش آن شده است. (اینجا)

در میزگردی که در گفت و گوی ویژه خبری شبکه دو سیما برگزار شد علل مختلف این آتش سوزی بررسی و در آخر مشخص شد که حفاظت از منطقه آتش گرفته که بر سر حفاظت از آن میان سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل ها شکی وجود داشت مشخص شد این منطقه تحت حفاظت سازمان جنگل ها بوده است. خداکرم جلالی رئیس سازمان جنگلها و علی تیموری، نماینده سازمان محیط زیست به صورت حضوری در این میزگرد سخن می گفتند و احمد شوهانی نماینده ایلام به صورت تلفنی و محمدرضا مروارید استاندار ایلام با ارتباط تصویری از مرکز ایلام در این میزگرد حضور داشتند.

تیموری نماینده سازمان حفاظت محیط زیست در مورد وظیفه این سازمان در قبال آتش سوزی گفت: آتش سوزی در استان لرستان بیش از 70 هکتار بوده و در خارج از حریم محیط زیست بوده و به دلیل مانور 3 هفته پیش، مردم آمادگی داشتند و به کمک آمدند.

جلالی رییس سازمان جنگل ها نیز در مورد منطقه آتش گرفته گفت: ما روی مجموعه جنگلها مسئولیت داریم. سازمان محیط زیست نیز در مقابل کل جنگلها و محیط زیست مسئولیت دارند. در گزارش ما آمده حدود 15 درصد اراضی آتش گرفته و آسیب دیده متعلق به ماست.(اینجا)

بعد از آنکه حریق به صورت کامل در ایلام خاموش شد نوبت به آتش سوزی های بعدی رسید. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان از آتش سوزی پیش از ظهر جمعه در مناطق جنگلی ترک میدان روستای زیارت خبر داد. (اینجا)

بعد از آن آتش بخشی از مراتع و جنگل های دهستان زردلان را فرا گرفت که با حضور نیروهای امدادی، مردم و بسیجیان این حریق مهار شد. عصر روز قبل از آن هم وقوع حریق در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ نیز با حضور به موقع نیروهای امدادی، بالگرد آب پاش و مردم مهار شد.(اینجا)

فردای آتش سوزی زردلان فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد از وقوع یک فقره آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع شهرستان بویراحمد خبر داد. در پی این آتش‌سوزی بیش از 50 هکتار از عرصه‌های جنگلی و مرتعی «ره مالی»، «آب گرمک» و «آب زالو» شهرستان بویراحمد، طعمه حریق شدند. (اینجا)

در همین گیرو دار خبر از آتش سوزی در جنگل های شاهین دژ هم به گوش رسید. فرماندار شاهین دژ گفت: پس از آگاهی مدیریت بحران شهرستان از وقوع آتش سوزی با تلاش ساکنان بومی منطقه، نیروهای اداره منابع طبیعی، امدادگران هلال احمر و آتش نشانان پس از۱۰ ساعت آتش مهار شد. در این حادثه که به ۱۳۰ هکتار از ذخیره گاه جنگلی و منطقه شکار ممنوع سلیمان آباد شاهین دژ خسارت وارد شد. (اینجا)

آتش سوزی های گسترده در جنگل های زاگرس و آتش گرفتن ۱۰۰هزار هکتار از جنگل های بلوطی مردم را بر آن داشت تا در فضای مجازی فراخوانی منتشر کنند که در آن از طرفداران و دستداران محیط زیست و طبیعت درخواست تشکیل زنجیره انسانی در حمایت از جنگل های زاگرس ایلام را داشتند. (اینجا)

با این حال با نگاهی به آمار های سال های اخیر می توان سال ۸۹را سال سیاه جنگل ها نامید. سالی که رکورد آن نه در سال های قبل از آن وجود داشته و نه در سال های بعد از آن تا الان اتفاق افتاده است. با توجه به اطلاعات مرکز آمار ایران سال ۱۳۸۸ حدود ۵۷۵۳هکتار از جنگل های کشور آتش گرفت بعد از آن در سال ۱۳۸۹به یکباره مساحت آتش سوزی ها ۷برابر شد و به عدد ۴۰۷۷۲هکتار رسید. در سال ۱۳۹۰ وضعیت نسبت به سال ۸۹مقداری بهتر شد و مساحت آتش سوزی ها به ۳۶۹۷۲هکتار رسید. سال بعد  از آن اما به یکباره مساحت مورد حریق کاهش چشمگیری داشته است و به ۸۱۳۱هکتار رسیده است. اما این روند نزولی ادامه نداشته و سال ۹۲دوباره مساحتی که طعمه حریق شده افزایش پیدا می کند اما نه به اندازه سال ۸۹.(اینجا)

جای افسوس اینجاست که محیط زیست و منابع طبیعی عملا توانایی بالایی برای مهار آتش سوزی در جنگل ها ندارند و همیشه نظاره گر سوختن درختان می شوند. نه نیروی کافی برای پایش وضعیت جنگل ها در این دو سازمان وجود دارد و نه امکانات مناسبی در اختیار آنها قرار می گیرد. حتی هلی کوپتر آب‌پاش هم وجود ندارد که به کمک بیل های دست مردم بیاید و آتش را خاموش کند. تنها امکان هوایی، استفاده از هلی کوپتر برای انتقال نیروی انسانی به وسط بحران است. (اینجا)
هرچند که معان علمی و فناوری رییس جمهور از ساخت ۴ پهپاد شناسایی برای رصد جنگل ها و تجهیز یک هواپیمای آتش نشان خبر داده باشد (اینجا).

نکته اینجاست که آتش در جنگل‌های ایران گویا پایانی ندارد؛ همین امروز هم جنگل هایی در بویراحمد طعمه حریق شدند. 

۴۷۲۳۳