یافته‌های جدید باستان‌شناسی حاکی از آن است که تهیه ابریشم منحصر به مبدعان چینی نبوده، بلکه به نحوی مستقل در شبه قاره هند آغاز شده است. به نظر می‌رسد تزیینات پیداشده در دره هندی واقع در شرق پاکستان، جایی‌که فرهنگ هاراپان حدود چهار هزار سال پیش در آن متولد شد، حاوی مقادیری ابریشم هستند که از کرم‌های ابریشم محلی گرفته شده‌اند. جالب این جاست که ابریشم مصرفی در این ناحیه به همان شیوه‌ای تولید شده که قبلا تصور می‌شد از اسرار محفوظ و بسیار اختصاصی چینی‌هاست.
شواهد محکمی که از تولید ابریشم در چین در دست هست، به 2570 سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. این در حالی است که یافته‌های جدید به زمانی بین 2450 تا 2000 سال پیش از میلاد مسیح مربوط می‌شوند. این ارقام نشان می‌دهند که اشیای ابریشمی تازه کشف شده نیز، به همان اندازه ابریشم چینی قدمت دارند. تا این زمان هیچ اثری از اشیای ابریشمی ساخته شده به دست بشر در خارج از قلمرو چین یافت نشده بود که به زمانی قبل‌تر از 1500 سال پیش از میلاد مسیح بازگردد.
ایرن گود، از نویسندگان این مطالعه در دانشگاه هاروارد واقع در کمبریج است. وی در مورد این یافته‌های تازه می‌گوید:« این اولین اثر از وجود ابریشم خارج از چین و در زمانی به این دوری است. واقعا غافلگیرکننده بود.»
این اشیا از دو ناحیه واقع در دره هندی بدست آمده‌اند. یکی از آن‌ها خود شهر هاراپا، مرکز تمدن هندی و دیگری چانهودارو در استان سند است که در 500 کیلومتری جنوب آن واقع شده است. این اشیا طی حفاری‌های باستان‌شناسی در سال‌های 1378 / 1999 و 1999 / 2000 به دست آمدند که مربوط به پروژه تحقیقاتی باستان‌شناختی هاراپا (HARP)، یک پروژه مشترک بین پاکستان و آمریکا بود. به دلیل میزان خلوص ابریشم در اشیا یافت شده، این پژوهشگران به تازگی موفق شده‌اند که نتایج بررسی‌های خود را با جزییات منتشر کنند.
مدیران این پروژه، ریچارد مادو از دانشگاه هاروارد و جاناتان کینویر از دانشگاه ویسکانسین هستند. گود که با آن‌ها همکاری دارد، برای دیدن ساختارهای ظریف رشته‌های ابریشم به کار رفته در گردنبندها و النگوهای یافت شده، از یک میکروسکوپ الکترونی استفاده کرده است.
شکل ظریف رشته‌های منفرد ابریشم نشان‌دهنده ویژگی‌های کرم ابریشمی است که آن را تولید کرده و تنیده است؛ چرا که ویژگی‌های تارهای ابریشمی هنگام خروج از بدن کرم و بسته به شکل آن تعیین می‌شوند.
این گروه در مقاله منتشر شده در نشریه آرکئومتری،گفته‌اند که زیورآلات یافت‌شده در هاراپا حاوی مقادیری ابریشم هستند که از گونه‌ای از کرم‌های ابریشم بومی جنوب آسیا به نام آنترا به دست آمده است. خاستگاه ابریشمی که در چانهودارو به دست آمده است به اندازه نمونه دیگر روشن نیست، اما احتمال دارد که از همان گونه کرم ابریشم به دست آمده باشد. اما ابریشم چینی محصول کرم‌های ابریشم خانگی است که بامبیکس‌موری نام دارند.
از قرار معلوم، ابریشم‌های هاراپا طی فرایندی که ماسوره‌پیچی نامیده می‌شود، رشته می‌شدند. با این کار، به جای این که ابریشم به صورت قطعات کوتاه با هم تافته و درنهایت به رشته تبدیل شود، به دور یک ماسوره پیچیده می‌شود. به گفته پژوهشگران، قبلا این باور وجود داشت که ماسوره‌پیچی بخشی از فناوری ابریشم منحصر به چین بوده؛ اما ظاهرا این دانش خیلی هم منحصر به فرد نبوده است.
شلا وینکر، از متخصصان ابریشم در موزه آشمولن واقع در آکسفورد، می‌گوید:« باستان‌شناسی چین نشان می‌دهد که روابط رو به گسترشی با خارج از چین وجود داشته است. بنابراین وجود تزیینات ابریشمی در دره هندی خیلی هم غیرمنطقی نیست.» به هر حال وی، شواهد حاکی از تولید ابریشم در چین را مربوط به زمانی خیلی قبل‌تر از 2000 تا 2500 سال پیش از میلاد مسیح میداند و بر این اساس هنوز هم ادعای اول بودن را حق چین میداند.
گود می‌گوید:» به اعتقاد من، مردم تمدن هندی یا خودشان پیله کرم ابریشم می‌پروراندند و یا با کسانی که کارشان این بوده، داد و ستد داشته‌اند. آن‌ها در مورد ابریشم اطلاعات قابل توجهی داشته‌اند.» با این همه، وی می‌پذیرد که زمانی که پای افتخار ملی در میان باشد، یافته‌هایی از این دست مشکل‌برانگیز خواهد بود.
نشریه نیچر، شماره 7232 - ترجمه: بهنوش خرم‌روز
نظر شما