دل انارکاران ساوجی پرخون است

زهره ترکمانی - سرخ است و زیبا دانه به دانه . ترش است و شیرین نامش انار است . زیبایی و شاهکار خلقت بودنش خمیرمایه شعر است برای اهل ادب و طعم گوارایش آب در دهان می اندازد . انار مائده بهشتی که اگر چه الهام بخش عشق و حلاوت است و به هرکامی خوش می آید ، اما در مسیر از نهال تا درخت بارده شدن آنچه سرخی درونش را پررنگ تر می کند خون دلی است که باغدار برای از شکوفه تا نار کردنش می کشد . سرزمین مادری ما به لحاظ پرورش انار شهرت جهانی دارد و شاید به جرات بتوان گفت که در میان شهرهایی که خاستگاه انار هستند ساوه شناخته ترین در وطن ونامدارترین در میان برندهای معروف این میوه در دنیاست که روزی ناردانه اش به قیمت های بالا در فروشگاه ها به دست مشتریان آن سوی آب می رسید و درآمدی برای تولیدکننده داشت . این محصول تجاری صادراتی پرسود ، اما نزدیک یک دهه است که نه تنها راهی به دوردستها ندارد تا ارزآوری کند، بلکه درآمد ناچیزحاصل ازتولید آن نیز دل کشاورز را پرخون کرده است .
کم آبی باغات ساوه را خشکانیده است
 در بیش از 11هزار هکتار از باغات ساوه انار کشت شده است و حداقل 11هزار خانوار از این راه کسب درآمد می کنند و2800باغدار فعال در این شهرستان عضو تعاونی تولیدکنندگان انار هستند . این اطلاعات را حسین قربانی یکی از تولیدکنندگان قدیمی انار در بیان اهمیت کشت این میوه در شهر ساوه که به لحاظ شرایط آب و هوایی بهترین ارقام انار در آن جا پرورانده می شود ، می دهد . او که نسل به نسل از گذشتگان تا به امروز از کاشت داشت تا برداشت از کودکی تا سالمندی مراحل پرورش انار را به روش های مختلف آزموده و اینک کشت ارگانیک بدون کود و سم شیمیایی را برای رسیدن به یک گونه مطلوب آزموده ، آب را نیاز اولیه برای تولید می شمارد و می گوید : چندسالی است که کم آبی برای کشاورزان و باغداران مشکل ساز شده و برای ما یک معضل است . این باغدار باتجربه هدایت آب های زیرزمینی را به سوی منابع شرب ظلم به کشاورز می داند و متذکر می شود : در منطقه بیش از 40حلقه چاه برای شرب شهر ساوه و شهر صنعتی استفاده می شود که معضل بزرگی برای ما شده است . سال 12 ماه این موتورها کارمی کند تا آب شرب را در لوله ها جاری کند و برای انارکار که در سال 5ماه به آب نیاز دارد چیزی نمی ماند . به گفته قربانی تعدادی از باغات خشک شده و از رده تولید خارج شده اند و سیستم آبیاری تحت فشار هم به خصوص در باغات اطراف سد جوابگو نیست به همین علت بیش از 10درصد باغات کاملا خشک شده اند . سازمان آب هم اجازه حفاری عمیق تر به باغداران نمی دهد . او می گوید : باغی که خشکیدیعنی کمری شکست . زیرا باغدار همه روزی خود و خانواده را از این باغ به دست می آورد . او آهی کشیده و می افزاید : باغهای خشکیده در این اطراف بسیارند دیدن درختانی که از تشنگی خشکیده اند دل همه را به درد می آورد چه رسد به باغدار !
دولت برای صادرات باغداران را حمایت کند
انارهای باغ حسین قربانی از نوع ارگانیک است که در تغذیه و نگهداری آنها از هیچگونه مواد شیمیایی استفاده نشده . انارهایش از نوع ملس و یوسف خانی اند . او می گوید : چون انارهای ما ارگانیک هستند هزینه زیادی برای پرورش آنها برده شده و اگر بازار فروش فراهم شود می تواند بازار جهانی را بگیرد . به گفته او صادرات تا 7-8-10سال پیش خوب بود . مازاد تولید به شهرستان ها و استان های دیگر می رفت ، 20درصد کنسانتره و حدود 10تا 20درصد هم صادر می شد به کشورهای اروپایی ، ژاپن و روسیه ، اما نزدیک یک دهه است که دیگر انار ساوه راهی به سوی صادرات نداشته اگر هم بوده خیلی پایین و به نام کشور دیگر نه ایران . او حمایت دولت در توسعه صادرات را مهم ترین گام در جهت افزایش تولید و بالا بردن درآمد باغداران دانسته و متذکر می شود : اگر بازار را فراهم کنند تلاش برای تولید بهتر و انواع مرغوب تر افزایش می یابد زیرا انار هیچ کشوری نمی تواند با انار ایران به ویژه انار ساوه رقابت کند .
در نبود انبار ،دلالان خون باغداران را می مکند / انار 2000 تومانی ، 10هزار تومان
یوسف صفری که به گفته خودش 14سرعائله از یک باغ روزی می برند دل پردردی از دلالان و واسطه ها دارد . او می گوید : از 10هزار تا 11هزارهکتارباغات ساوه اگر هر خانوار یک هکتار داشته باشد هر هکتار 15تن انار تولید می شود یعنی مجموعا در کل شهرستان بیش از 150هزار تن تولید حدود 15نوع انار داریم که بیش از 11هزار خانوار از آن کسب درآمد می کنند ولی کل درآمد حاصل از فروش به جیب باغدار نمی رود . صفری نداشتن انبار مناسب را یکی از مشکلات اساسی تولیدکننده که پای دلالان و واسطه ها را به باغ ها باز کرده می داند و می گوید : کمتر از 30درصد باغات انبار دارند که از این تعداد 10درصد هم انبار مناسب و خوب نیست .در باغ فاقد انبار روش نگهداری سنتی است یعنی باغدار مثل صدسال پیش زمین را چال می کند و محصول را در زیر خاک به عنوان انبار نگه می دارد که اگر به موقع فروش نرفته یا مصرف نشود انار پوسیده شده و از داخل سیاه می شود و حاصل 6ماه رنج دود شده و به هوا می رود این است که به ناچار به سود خیلی کم رضا داده و محصولش را به زالو صفتانی که خون باغدار را می مکند به نازلترین قیمت از سر برداشت می فروشد . به گفته او هزینه تمام شده تولید برای باغدار امسال هر کیلو 1500تومان بوده که دلال آن را هرکیلو 1600تا 2000تومان بسته به کیفیت و نوع و معروفیت گونه خریده و الان در بازار بین 4500تا 10هزار تومان به دست مصرف کننده می رسد . او می گوید : برای جلوگیری از ضرر فساد میوه اکثر باغداران به این ظلم تن می دهند . صفری نقش تعاونی ها را در کاستن مشکلات باغداران بسیار پایین می داند و می گوید : تعاونی از خود ما تشکیل شده و حمایتی جدی برای حل مشکلات از سوی دستگاه های دولتی نمی شود و مسائلی مثل انبار ، بسته بندی ، پایانه های فروش و نمایشگاه و بازاریابی و ارتباط تجاری جهانی نیاز به ورود یا حمایت دولت دارد .

دستمزد روزانه40تا 80هزار تومانی کارگرانارچین

ما همه کارهای باغ را خانوادگی انجام می دهیم . اکثر باغداران هم همینطور . این نکته ای است که صفری در صرفه جویی در هزینه های تولید به آن اشاره می کند و می گوید :افراد خانوار در بیشتر باغها با هم کار می کنند از بیل زدن ، آبیاری و کود و سمپاشی تا انارچینی و هرس .فصل چیدن انار اگر به موقع انجام نشود با اولین باران و سرما انار آسیب می بیند اگر شده شب تا صبح کار کنیم باید انارها را به موقع بچینیم. باغات بزرگ کارگر می گیرند که دستمزد هر کارگر روزانه 40تا 50هزار تومان و با هرس 50تا 80هزار تومان است که همین بر هزینه های تولید آنها اضافه می کند و اگر انبار مناسب نداشته باشند همه در آمد را به جیب دلال می فرستند . 
کرم گلوگاه آفت گیاهی ، دزدان باغ آفت انسانی

درد انارکار دلش را خون کرده در کنار همه هزینه ها و مشکلات مثل تلفات انار و افت تولید ، سرمای بهاره و ترکیدن اناربر اثر تغییرات ناگهانی دماو خشک شدن نهال ها از بی آبی دو آفت گیاهی و انسانی باغدار را درمانده کرده .مهدی گلستانی که به جز انار درختان باروردیگری نیز در باغش دارد از این درد گلایه دارد . او می گوید : آفت کرم گلوگاه بیشتر از 50درصد به باغ انار خسارت می زند . چون انار گیاه حساسی است با ورود کرم گلوگاه به آن از داخل پوک و سیاه می شود که هرساله بخش بزرگی از تولید به این شکل از بین می رود . او نرسیدن به موقع سم برای سمپاشی ، گران بودن سم و نبود حمایت برای مقابله با واسطه های عرضه سم را مهم ترین علت رشد کرم گلوگاه در باغات می داند و با تاسف می گوید : کرم گلوگاه آفت گیاهی است و اگر به موقع سمپاشی شود امکان خسارت وارد کردنش صفر می شود ، اما آفتی که اخیرا چند سالی است جان و مال باغدار را تهدید می کند زیاد شدن سارق باغات است . شبانه وارد باغ می شوند و غارت می کنند . بعضی هم مسلح به سلاح سرد هستند و اگر باغدار تنها باشد خطر جانی هم او را تهدید می کند .

دل آدم ها خونین تر از سرخی اناریلدا هم گذشت و انار جزئی از خوراکی های این شب بلند است ، شبی اما نه بلندتر از شبهایی که باغداربرای جلوگیری از ضرر تا صبح بیدار است تا دانه به دانه محصول ماهها تلاشش را بچیند . انارهای شکفته شده در بساط میوه فروش از دور هم چشمک می زنند . خوشه های ناردانه قرمز در پوسته نازک از دل گشوده شده انار بیرون زده اند . به قیمت ها نگاهی می اندازم . از 3000تا 6000تومان انار 6تومانی چهار تایش بیشتر از یک کیلو است !! در بساط میوه فروش دوره گرد هم انارهای ریزرا که اثرسوختگی بر پوست دارند و بعضی ترکیده و دانه سفید چرک مثل دندان لق از شکافشان بیرون زده در کنار میوه های نامرغوب می بینم . مشتریانش از میوه فروش مغازه دار بیشترند . این انار هرکیلو 1500 تا 2000تومان است . مرد دستفروش با صدای بلند متاعش را حراج می کند " بدو بیا انار دو تومن " . مشتریان انار 6تومانی خاص ترند . بعضی ها برای انار دوتومانی هم چانه می زنند . صدای باغدار و دل پرخونش از مشکلات با چانه زنی مشتریان دست تنگ و خنده مرد میوه فروش که پنج کیلو انار را با کیسه میوه ها به مشتری می دهد درگوشم با هم درمی آمیزد . یاد فروغ می افتم ودانه های دل وانارش ،خوش به حال انارها و انجیرها دلتنگ که می شوند می ترکند ، با خود زمزمه می کنم " همچون انار خون دل از خویش می خوریم / غم پروریم ، حوصله شرح قصه نیست "