دیروز از این گفتیم که اهمیت زبان تنها به این نیست که خاص انسان است. گفتیم که خاص بودن به تنهایی اهمیت‌آفرین نیست. آنچه زبان انسانی را خاص میکند، کارآمدی‌های این زبان است. حالا به این کارآمدی‌ها بپردازیم. در اولین قدم، کارآمدی عمده‌ی زبان کارآمدی ارتباطی آن است و باید ببینیم آیا در این عرصه، زبان‌های انسانی با شیوه‌های ارتباطی موجودات دیگر تفاوتی دارند یا نه.
مثلا همه می‌دانیم که دلفین‌ها و شمپانزه‌ها و زنبورهای عسل نیز راه‌هایی برای ارتباط با هم دارند. آیا می‌توان با قطعیت و نه تنها خودمحوری، به این قائل شد که زبان‌های انسانی برتری آشکاری به این راه‌های ارتباطی دارند؟
بررسی‌ها نشان داده است که راه‌های ارتباطی حیوانات هر قدر هم پیش‌رفته و شایان توجه باشند، از تعداد محدودی پیام تشکیل شده‌اند و هرگز پیام نویی آفریده نمی‌شود. به بیان دیگر اگر پیام‌های حیوانات را با جمله‌های انسانی مقایسه کنیم، جمله‌ها نامحدود اند و هر آن می‌توان جمله‌ای نو آفرید، اما پیام‌های حیوانات محدود و از پیش معلوم اند. پیامی برای یافتن غذا و پیامی برای اعلام خطر و پیامی برای جفت‌جویی و چند پیام ساده‌ی دیگر و تمام.
برای مثال، زنبور عسل راه پیچیده‌ای برای انتقال پیام دارد که زمانی گروهی از محققان گمان می‌کردند بی‌شباهت به زبان‌های انسانی نباشد. زنبور عسل پیشگام می‌رود و منطقه‌ی نویی کشف میکند که برای گردآوری شهد مناسب است. به کندو برمی‌گردد و چرخ زنان مسیرهایی به شکل ∞ طی میکند. شعاع دایره‌هایی که زنبور طی میکند و زاویه‌ی آن‌ها با سطح افق به دقت جهتی را که باید زنبورهای دیگر بپیمایند و نیز مسافت را نشان می‌دهد. به بیان دیگر، تعداد پیام‌هایی از این جنس عملا نامحدود است و این نامحدود بودن این تصور را ایجاد کرد که شاید دستگاه اطلاع‌رسانی زنبورها به زبان انسانی شبیه باشد.
محققان در مرحله‌ی بعد از این کشف، آزمایش نوی طرح کردند. در فاصله‌ای از کندو ستونی بلند علم کردند و بر فراز آن ستون بشکه‌ای از شهد گل گذاشتند. زنبور پیشگام بشکه‌ی شهد را کشف کرد و به کندو بازگشت و نشانی محل را داد. زنبورها به آنجا پریدند و چون تنها جهت و فاصله را می‌دانستند و چیزی از ارتفاع نمی‌دانستند، ناکام بازگشتند. این داستان چند بار دیگر تکرار شد و آخرین بار زنبورها زنبور پیش‌گامی را که نمی‌توانست از ارتفاع چیزی بگوید کشتند.
تفاوت زبان انسان و زنبور تنها در نامحدود بودن تعداد پیام‌ها نیست، بلکه در نامحدود بودن موضوع‌هایی است که زبان انسان می‌تواند به آن‌ها بپردازد. اما آیا این تنها تفاوت است؟ به این موضوع نیز خواهیم پرداخت.
نظر شما