یکی از اهداف کشورهای در حال توسعه دست یابی به رشد اقتصادی پایدار است. در ایران نیز اهمیت کاهش وابستگی اقتصادی کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صدور نفت و جایگاه صادرات محصولات غیرنفتی و تنگناهای آن در مسائل اقتصادی کاملا محسوس است. از جمله کالاهایی که در برخی نقاط ایران قابل تولید است و همچنین ارزآوری بالایی دارد و می‌تواند به عنوان یکی از کالاهای عمده غیر نفتی در ترکیب صادرات کشور قرار گیرد، گل‌ها و گیاهان زینتی است. تولید و پرورش گل و گیاه، به ویژه تولید خارج از فصل آن در شرایط و محیط‌های کنترل شده گل خانه‌ای به بخش مهمی در مجموعه باغبانی و کشاورزی تبدیل شده و بسیاری از کشور‌ها با بهره گیری از دانش تولید و تجهیزات مناسب به تولید این محصولات می‌پردازند و علاوه بر تامین نیازهای داخلی، مبالغ قابل توجهی ارز از طریق صادرات آن کسب می‌کنند. بسیاری از کشورهای صنعتی با پی بردن به آثار مفید استفاده از گل‌ها و گیاهان زینتی، مانند افزایش بهره وری و ضریب امید به زندگی در محیط‌های کاری، گیاهان زینتی را همچون کالایی مصرفی وارد می‌کنند.
با وجود اینکه صنعت پرورش گل به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع مطرح در دنیا به لحاظ ایجاد اشتغال و کسب درآمد تلقی می‌شود اما تعداد کشورهای مطرح در صادرات جهانی گل از تعداد انگشتان دست فرا‌تر نمی‌رود. موقعیت جغرافیایی و آب‌وهوایی کشور‌ها، وضعیت نیروی کار و شرایط فرهنگی و الگوی مصرفی جوامع از مهم‌ترین عواملی هستند که نقشی تعیین‌کننده در گسترش این فعالیت دارند.
موفق‌ترین کشور در این زمینه هلند است که هرساله از ممر صدور گل میلیارد‌ها دلار درآمد دارد. با اینکه پرورش‌دهندگان گل در هلند تمامی گل‌های صادراتی خود را در این کشور تولید نمی-کنند اما تجارت گل به هلندی‌ها وابسته است. آن‌ها توانمندی اصلاح گل‌های تولید شده را دارند. مرکز «آلسمیر» هلند مکانی است که تمام گل‌ها از سراسر جهان برای فروش به آنجا برده می-شوند. درآمد هلندی‌ها از طریق صدور بذر و پیاز گل و ارائه کمک‌های فنی و مشورتی و خدمات مرتبط با پرورش گل و گیاهان زینتی و تجهیزات باغبانی و... به صد‌ها میلیون دلار در سال بالغ می‌شوند.
با اینکه از لحاظ موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی و همچنین وضعیت نیروی کار ایران در مقایسه با هلند از موقعیت مناسب‌تر و ارزان تری برخورداراست اما میزان صادرات گل‌های ساقه بریده در ایران بین ۲۵ تا ۳۵ میلیون دلار درسال برآورد می‌شود که هیچ تناسبی با ظرفیت‌های صادراتی و توانمندی‌های تولید این فراورده در کشور ندارد.
ارزآوری گل و گیاه برای ایران یک موقعیت انحصاری است به طوری‌که ارز آوری گل‌های شاخه بریده با ارز آوری نفت مقایسه می‌شود. پرورش دو تا سه شاخه گل از بعضی انواع گل‌ها می‌تواند ارزآوری معادل یک بشکه نفت را داشته باشد و صادرات گل‌ها و گیاهان زینتی می‌تواند جانشین صادرات نفت شود اما وضعیت مناسب جهت عرضه قابل قبول گل در بازار جهانی وجود نداشته است.
از مهم‌ترین محدودیت‌های تولید گل صادراتی در ایران مساله هزینه تولید آن است. از آنجا که دانش و تکنولوژی اصلاح گل‌های صادراتی در ایران وجود ندارد اگر کسی بخواهد گل صادراتی پرورش دهد در ابتدا باید بذر یا قلمه گل اصلاح شده را خریداری نماید. سرمایه‌گذاری اولیه برای تاسیس گل‌خانه و هزینه‌های ناشی از مصرف آب و انرژی نیز از مهم‌ترین عواملی هستند که بر دوش تولیدکننده می‌افتد و سودآوری این نوع محصول را با محدودیت مواجه می‌سازد. در واقع وابستگی به فناوری و تکنولوژی تولید و هزینه نگهداری بالا از موانع پرورش گل صادراتی در ایران است. ضمن اینکه در ایران مدت انتظار گل و گیاه در انبار فرودگاه و گمرکات کشور همانند مدت انتظار سایر کالاهاست و این با توجه به پایین بودن ماندگاری گل شرایط انبار فرودگاه‌ها و گمرکات کشور برای نگهداری گل مناسب نیست.
تلاش برای تغییر الگوهای مصرفی نیز امری مهم تلقی می‌شود که به گسترش بازارهای نوظهور منجر می‌گردد. در حال حاضر سرانه مصرف شاخه گل بریده کشور سالانه بین هفت تا ۱۰ شاخه است که این میزان در جهان ۷۵ شاخه و در برخی از کشورهای اروپایی ۱۵۰ شاخه است. عمده ایرانیان فقط برای مناسبت‌های خاص - مراسم‌های عروسی اعیاد مذهبی عیادت بیماران سالگرد تولد یا ازدواج- به خرید گل مبادرت می‌نمایند. این در حالی است که مصرف پیتزا برای یک شخص ایرانی در طول یک ماه بسیار بیشتر از خرید حتی یک شاخه گل است.
در حالی که خرید گل در بسیاری از جوامع توسعه‌یافته ارتباطی به مناسبت‌های خاص ندارد و تولیدکنندگان با اینکه با علائق و ذائقه‌های متفاوت روبرو هستند اما توانایی پاسخگویی در بازار جهانی را دارا هستند.
در ایران مهم‌ترین مراکز مهم تولید گل زینتی در کنار شهر‌های بزرگ مثلا جنوب و جنوب شرق تهران و در شمال در ساحل دریای خزر وجود دارد و در برخی از شهر‌های مرکزی خصوصا در محلات و قمصر نیز گل کاری دارای اهمیت است. چنان که گل در قمصر به منظور تولید گلاب کشت و کار می‌شود. صدور گل‌های رز هلندی تولید شده در مشهد نیز به کشورهایی مانند ارمنستان و ترکمنستان صورت می‌گیرد. با این وجود از تجارت ۱۰۰ میلیارد دلاری گل و گیاه در دنیا سهم ایران از تجارت گل بسیار ناچیز و کمتر از یک درصد است.
وقتی بحث صادرات گل در ایران مطرح می‌شود بلافاصله وابستگی به دیگران خود را نشان می‌دهد. فرهنگ سازی به معنای اینکه مردم خود کشور ایران را متقاعد سازیم که استفاده از گل را جزء برنامه زندگی روزانه خود قرار دهیم و تلاش برای بهبود وضعیت تولید انبوه گل با کیفیت و دارای استاندارد قابل قبول جهت قطع حلقه وابستگی و فراهم نمودن شرایط برای عرضه مستقیم گل در بازارهای جهانی و حدف واسطه‌ها از چرخه بازاریابی به کاهش بهای گل و افزایش سرانه مصرف آن کمک می‌کند.
3939
نظر شما