رویای راندمان، از شعار تا واقعیت ؛جنجال بر سر عدد واقعی راندمان نیروگاه‌های ایران

در روزهای اخیر انتشار یک خبر در فضاهای رسانه‌ای، نه فقط به بروز برخی شبهات و شایعات منجر شده، بلکه فعالان صنعت نیروگاهی را به تکاپو انداخته تا در قبالِ انفعال و عدم پاسخگویی مراجع و مقامات مسئول، رسالتِ شفاف‌سازی جوانب مختلف موضوع و دفاع از دستاوردهای عظیم صنعت ملی را خود بر عهده گیرند.
در دورانِ موسوم به پسابرجام، صدورِ مجوزهای موردنیاز برای حضور شرکت‌های خارجی و فعالیتِ پیمانکارانِ متعددِ بین‌المللی در صنایع مختلف و از جمله در صنعت نیروگاهی کشور که از صنایع اصلی و زیرساختیِ کشور محسوب می‌شود، تدبیری است که ارکانِ مختلفِ دولت محترم حتماً بنا به صلاحدیدهای متعدد و قطعاً با در نظر داشتن ملاحظاتِ متنوع، از امکان و اختیار اجرایی‌سازی آن برخوردارند اما ابهام در اینجاست که برای هموارسازی مسیر حضور شرکت‌های خارجی در کشور، چه نیازی به تخفیفِ فعالیت‌ها و تحقیر کارکردهای پیشین هست؟
این روزها خبرِ "احداثِ 5000 مگاوات نیروگاه در ایران" با همراهیِ یک‌سویۀ برخی رسانه‌ها و بدون رعایتِ اصلِ توازن در تنظیم گزارش‌ها و بی‌اعتناء به دریافتِ نظراتِ کارشناسی و تخصصی صاحب‌نظرانِ صنعتِ برق کشور درحالی در فضای عمومی رسانه‌ای پراکنده می‌شود که مبنای استدلالی قابل اتکایی ندارد و متوسل به قیاس‌های منطقی و داده‌های دقیق نیست. مقایسۀ نابهنجار راندمان نيروگاه‌هاي سيكل تركيبي با نیروگاه‌های سيكل ساده يا نيروگاه‌هاي قديمي ايران شاید توجیهی برای حضور فزایندۀ پیمانکاران ریز و درشت خارجی در این صنعت باشد اما در هر حال، خطای فاحشی است که انتظار می‌رفت به سرعت از جانبِ متولیان امر، پاسخ‌های درست و منصفانه دریافت کند.
در غیابِ پاسخگویی رسمی، آنچه برای صنعت‌گران برق ایران ناموجه و آزاردهنده است، قیاس مع‌الفارق و نابجایی است که متوسط راندمان نیروگاه‌های کشور را در کنارِ متوسطِ راندمان نیروگاه‌های سیکل ترکیبی جدید که از توربین‌های کلاس H برخوردارند، قرار می‌دهد تا سفره‌ای ناصواب برای برداشت‌هایی ناموجه بگسترد و با گل‌آلود ساختنِ آب، ماهی مطلوب خود را صید کند.
واقعیت این است که مقايسه راندمان 32 درصدی (که به متوسط راندمان نیروگاه‌های ایران نسبت داده شده) با راندمان 60 درصدی مطلوب (که متوسط راندمان نیروگاه‌های سیکل ترکیبی کلاس H است)، از اساس بی‌پایه و نامعتبر است اما دلایل این مدعا چیست؟
نخست، بنا به آمار موسسات معتبر بین‌المللی که مورد تائید وزارت محترم نیرو و مصرح در گزارش‌های مختلف هست، متوسط راندمان نیروگاه‎‌های ایران در سال 2014، حدود 5/39 درصد است که اختلاف محسوسی با رقم اعلامی 32 درصد دارد. در همان سال، متوسط راندمان نیروگاه‌های جهان 3/41 درصد بوده است که مشخص می‌سازد اختلاف حدود 8/1 درصدی میان متوسط راندمان ایران و جهان اختلاف معنادار و شکاف فاحشی محسوب نمی‌شود.
دوم آنکه، مقایسۀ متوسط راندمان نیروگاه‌های ایران که متاثر از عوامل متعددی است که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد، با متوسط راندمان نیروگاه‌های سیکل ترکیبی کلاس H هیچ مبنای کارشناسی ندارد زیرا هر مقیاسی بر مبنای یکسان بودن شرایط و شاخص‌های ارزیابی می‌تواند محلی از اعتبار داشته باشد. یک بررسی واقع‌بینانه مشخص می‌سازد که راندمانِ نیروگاه‌های سیکل ترکیبی که با تجهیزات کلاس E در ایران ساخته می‌شوند، در شرایط ایزو هیچ تفاوت محسوسی با راندمانِ نیروگاه‌های ساخته شده در دیگر مناطق جهان که از همان تجهیزات کلاس E استفاده می‌کنند، ندارد.
توضیحِ این نکته نیز لازم به نظر می‌رسد که سهمِ تولیدِ برق ایران از منابع تجدیدپذیر یعنی منابع خورشیدی و بادی در قیاس با کشورهای اروپایی و حتی متوسط جهانی بسیار پائین است و این موضوع در شکل‌دهی به عدد مربوط به متوسط راندمان نیروگاه‌های کشور تاثیر جدی داشته است. به بیانی دیگر، در محاسبۀ راندمان نیروگاه‌ها باید توجه داشت که نیروگاه‌های تجدید‌پذیر راندمانی نزدیک به 100 درصد دارند و بنابراین هرچه سهم این منابع از تولید برق کشوری بیشتر باشد، راندمان کلی تولید برق در آن کشور افزایش خواهد داشت. سهم تولید ایران از منابع انرژی تجدیدپذیر در سال 2014، 5/5 درصد بوده درحالی که متوسط جهانی این شاخص در همان سال، بیش از 23 درصد بوده است.
موضوع دیگری که در افزایشِ راندمان نیروگاه‌های هر کشور تاثیری جدی دارد و راهکارِ موردِ اجماعِ عمومِ فعالان صنعت برق کشور است، ارتقای نیروگاه‌های گازی و تبدیل نیروگاه‌های گازی ساده (سیکل باز) به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی است. بررسی وضعیت راندمانِ نیروگاه‌های سيكل تركيبي ساخت ايران نشان می‌دهد که راندمان این نیروگاه‌ها 10 سال قبل 50 درصد بوده و هم‌اکنون تا 53.5 ارتقا يافته است. نسل جديد نيروگاه‌هاي سيكل تركيبي ساخت داخل نیز كه به كلاس F مشهور هستند، راندمان 59 درصد را به خود اختصاص می‌دهند.
با اتکای بر این اطلاعاتِ دقیق و معتبر که در منابعِ موثق بین‌المللی منتشر شده است، تردیدی باقی نمی‌ماند که ادعاهایی چون راندمانِ 60 درصدی نیروگاه‌های ساختِ یکی از کشورهای همسایه در قیاس با راندمانِ 30 درصدی نیروگاه‌های ایران، کارکردی جز تبلیغاتِ بی‌پشتوانه و تخریبِ ناشیانه رقبا ندارد. تخفیفِ عملکردهای ارزشمند پیشین و مصادرۀ دستاوردهای ملی اقدام نادرست و غیراخلاقی است که مقابله با آن وظیفۀ تمامی مجریان و مسئولان صنعت نیروی ایران محسوب می‌شود.
اعلامِ آمار نادرست که متوسط راندمان نيروگاه‌هاي كشور را نه 38.5 درصد که با نوعی تحقیر، 32 درصد دانسته، نوعی مغلطه‌گویی‌ است که در همراهی با تحلیل‌های جهت‌دار و سوگیری‌شده منجر به آن شده است که توان و وضعیت موجود صنعت برق ایران در منظر عموم مخاطبان داخلی و بین‌المللی زیر سئوال رود و تصویری غیرواقعی از راندمان نیروگاه‌های کشور ترسیم شود.
این ادعا که "راندمان (بهره‌وری) نیروگاه‌های کنونی ایران 32 درصد است"، در حالی بیان شده است که انتظار می‌رود مسئولان و مدیران وزارت نیرو به عنوان متولی اصلی صنعت برق و حافظان منافع ملی این صنعت در مواجهه با فضاهای تبلیغی و اطلاع‌رسانی بیش و پیش از دیگران به دفاع از حریم این صنعت و کارکردهای گذشته و کنونی آن اقدام نمایند. در شرایطی که وزیر محترم نیرو در مجلس شورای اسلامی اذعان دارد که "بیش از ۹۰ درصد ملزوماتِ صنعت برق تماماً در داخل کشور و به دست تولیدکنندگان داخلی تأمین شده است.... درحال حاضر 74 هزار مگاوات برق در داخل کشور تولید می‌شود که به این لحاظ در منطقه دارای رتبه اول و در جهان حائز رتبه 14 است و بیش از 99 درصد از جمعیت شهری کشور از نعمت برق برخوردار است و با 7 کشور دیگر تبادل برق انجام می شود... و تاکید دارد که "14 سال است شبکه برق کشور بدون خاموشی سراسری به کار خود ادامه داده است." انتظار می‌رود شبهاتِ مورد اشاره نیز با بیانی قاطع و روشن، از بین برود و حریمِ صنعتِ برق کشور از نسبت‌های ناروا و فضاسازی‌های جانبدارانه مصون بماند.  

4545