نمایشگاه بین‌المللی زیر چادر معنا ندارد

آذر مهاجر: نشر شباویز سال گذشته در نمایشگاه کتاب تهران حضور نداشت. به گفته فریده خلغت‌بری مدیر انتشارات شباویز، در نمایشگاه بیست و دوم به این ناشر یک غرفه 21 متری تعلق گرفته بود آن هم در جایی که ستونی بزرگ فضای غرفه را مخدوش کرده بود، بنابراین شباویز در نمایشگاه حاضر نشد.

اما امسال هم مدیر نشر شباویز انتقادهایی به برگزاری نمایشگاه کتاب تهران دارد که البته متکی بر شنیده‌های او از نمایشگاه است. خلعت‌بری امیدوار است شنیده‌های او درست نباشد و شباویز در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حظور داشته باشد.

خانم خلعت‌بری، امسال تعیین متراژ غرفه‌ها با سال گذشته تفاوت‌هایی دارد. متراژ غرفه‌ای که در اختیار شما می‌گذراند، با سال گذشته تفاوت دارد؟
خوشبختانه امسال اتفاقات خوبی در تعیین متراژ غرفه‌ها رخ داده‌است. امسال مانند سال گذشته برای تعیین متراژ برگشماری نکردند، چون با این روش به برخی ناشران خاص از جمله ناشران کتاب کودک و نوجوان اجهاف می شد. چرا که هزینه  تولید یک کتاب کودک شش صفحه‌ای ممکن است از هزینه تولید یک کتاب مثلا قانون یا آئین نامه 200 صفحه‌ای بیشتر است. خوشبختانه امسال به کیفیت توجه شده‌است.

از همه مهمتر اینکه  در این دوره، غرفه‌های مربوط به کتابهای کودک و نوجوان در یک بخش و غرفه کتابهای بزرگسالان در بخشی دیگر قرار دارد.

با توجه به ضرایب جدید، چه متراژی به شباویز تعلق گرفته است؟
برای ما 40 متر غرفه درنظر گرفته‌اند که خوب از میزان پیشنهادی ما خیلی کمتر است. من پیشنهاد کرده بودم 100 متر در اختیار شباویز قرار دهند، اما خوشبختانه 40 متر قابلیت غرفه شدن را دارد. اما من یک مشکل اساسی با نمایشگاه امسال دارم. به من گفته‌اند نمایشگاه زیر چادر برگزار می‌شود.

ظاهرا رواق‌های مصلی در اختیار نمایشگاه قرار نگرفته، بنابراین بخشی از محوطه مصلی را برای برپایی غرفه‌ها در نظر  گرفته‌اند!
من اینطور شنیده‌ام که فضای شبستان را در اختیار ناشران کتاب‌های بزرگسالان قرار داده‌اند و بخش مربوط به ناشران کودک و نوجوان زیر چادر خواهد بود. اگر این نکته صحت داشته باشد، جا دارد بپرسیم بعد از 23 سال برگزاری نمایشگاه، اینکه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران زیر چادر برگزار بشود چه معنی می‌دهد؟ اگرچه من این خبرها را از منابع موثقی شنیده‌ام، اما آنقدر برایم عجیب است که نمی‌خواهم باور کنم.

برگذار کنندگان نمایشگاه، سازه‌های خاصی را برای برپایی غرفه‌ها در نظر گرفته‌اند که به گفته خودشان تاکنون در ایران استفاده نشده‌است.
امیدوارم این طور باشد. واقعا برای من مهم است که نمایشگاه کتاب تهران چگونه برگزار می‌شود. شما نمایشگاه کتاب بلونیای ایتالیا را در نظر بگیرید. این نمایشگاه فقط به کتاب‌های کودکان اختصاص دارد و چنان سالن زیبا و آراسته‌ای دارد و آنقدر امکانات متعدد برای ناشران و بازدیدکنندگان پیش بینی شده که نمی‌توانم برگزاری نمایشگاه زیر چادر را بفهمم.

همین طور نگاه کنید به نمایشگاه کتاب فرانکفورت، تایپه و حتی ابوظبی که تاریخ چندانی هم ندارد. آنها یک شبه ره صد ساله پیموده‌اند و ما بعد از 23 سال باید برویم زیر چادر نمایشگاه بزنیم. نمی‌دانم مهمانان خارجی جشنواره چه قضاوتی خواهند کرد. به نظر شما این توهین به کتاب کودک نیست؟ دست کم می‌توانستند فضای شبستان را در اختیار ناشران کتابهای کودک و نوجوان قرار بدهند و ناشران بزرگسال بروند زیر چادر. به هر حال مخاطب ما کودک است و کودکان تحمل‌کمتری دارند، زودتر خسته می‌شوند، نیاز به فضا و امکانات مناسب دارند.

حتما قبول دارید که نمایشگاه کتاب مکان دائمی ندارد، پیش بینی بسیاری از امکانات و فراهم کردن آنها خیلی ساده نیست!
بله قبول دارم، اما دست کم می‌توانند امکانات محدودی که در اختیارمان قرار می‌دهند، تمیز و قابل استفاده باشد. دو سال پیش که من در نمایشگاه حضور داشتم باید از همان قفسه‌هایی استفاده می‌کردیم که مربوط به سال‌ها قبل بود. نمی‌دانم وقتی این وسایل قابل استفاده نیستند، دورشان بیاندازید.

به نظر شما چقدر احتمال دارد این مسائل به  کمبود بودجه مربوط باشد؟
نمی‌دانم، اما این را می‌دانم که به عنوان نمونه در این دوره ما ناشران کودک هم همان رقمی را می‌پردازیم که ناشران کتاب‌های بزرگسال پرداخت می‌کنند، در حالیکه غرفه ناشران کتاب‌های بزرگسالان در شبستان برپا می‌شود و امکانات بیشتری دارد.

من معتقدم ناشران کودک و نوجوان اگر بناست زیر چادر غرفه داشته باشند، نه تنها نباید چیزی به برگزار کنندگان بپردازند، بلکه باید برای حضور در نمایشگاه پاداش هم بگیرند چرا که حضور در شرایط سخت را پذیرفته‌اند. آن وقت برگزارکنندگان نمایشگاه دارند از ما و ناشران بزرگسال به یک اندازه پول می‌گیرند. به نظر من حفظ بخش کودک و نوجوان از نمایشگاه بهتر از این بود که اینطور به ناشران کودک، کتابهای کودکان و خود کودکان بی‌احترامی کنند.

فکر نمی‌کنید در این صورت باز هم به نمایشگاه و شیوه برگزاری آن اعتراض می‌شد؟
همیشه راه‌هایی برای انجام بهتر هر کاری وجود دارد: می‌شد نمایشگاه کتاب را در دو زمان مختلف یکبار ویژه بزرگسالان و یک بار هم ویژه کودک و نوجوان برگزار کنند. این کار در دنیا هم متداول است. مثلا نمایشگاه کتاب دهلی، ترکیه و قطر به همین شکل برگزار شده ‌است. برای نمایشگاه کتاب کودک هم این امکان وجود دارد که نمایشگاه کتاب‌های بزرگسالان در همین تاریخ برگزار شود و نمایشگاه کتاب‌های کودکان و نوجوانان را بگذارند برای تابستان یعنی وقتی که مدارس تعطیل شده یا برای روز جهانی کودک یا هر مناسبت دیگری که برای این کار مناسب باشد.

چیزی به برگزاری نمایشگاه نماینده است. درباره شکل غرفه‌ها و امکانات آن به شما اطلاعاتی نداده‌اند؟
بیشتر اطلاعات من درباره نمایشگاه کتاب براساس شایعات است و کسی هم درباره این شایعات پاسخگو نیست. مدیران نمایشگاه همگی تا شب جلسه دارند و تلاش من برای پیدا کردن این مسئولان و مطرح کردن ابهاماتم نتیجه‌ای نداشته است. یکی می‌گوید زیر چادر است، اما می‌دانم زیر چادر با گرمای هوا هیچ کار مفیدی از ما برنخواهد آمد. یکی دیگر می‌گوید دیواره چادرها را برداشته‌اند  که در این صورت هم، وزش باد توام با خاک به کتابها آسیب می‌‌زند و مانع کارکردنمان می‌شود و حتی غرفه‌ها امنیت نخواهند داشت، در این صورت چه کسی پاسخگوی مفغود شدن کتابها خواهد بود؟

حتی شنیده‌ام که قرار است غرفه‌ها چهار ردیف مجزا باشند. این برای من عجیب است که مسئولان و مدیران در وزارت ارشاد و اداره کتاب و نهادهای مربوطه، بارها و بارها در نمایشگاههای بین‌المللی در کشورهای مختلف شرکت کرد‌ه‌اند، آیا ممکن است آنها شکل و شمایل و زیبایی‌های نمایشگاههای خارجی را ندیده باشند!؟ در هر صورت هنوز نمی‌دانم قرار است در چه فضایی کار کنیم فقط تنها چیزی که به صورت رسمی به ما گفته‌اند این است که با خودمان پالت هم به نمایشگاه ببریم.

پالت!؟ برای چه کاری؟
نمی‌دانم، معلوم نیست قرار است آنجا بساط برپا کنیم یا روی پالت کار کنیم! من که دستفروش نیستم. من ناشرم و ناشر با خودش پالت به نمایشگاه کتاب نمی‌برد. قرار است پالت را زیر پایمان بگذاریم یا زیر کتابها من خبر ندارم اما می‌دانم من برای خودم، کتابهایم و برای بچه‌های کشورم ارزش قانلم و حاضر نیستم در فضایی به این بدی غرفه داشته باشم.

تا به حال شده مسئولان برگزاری نمایشگاه، از ناشران بخواهند مشکلاتشان، یا حداقل نیازهایشان را در زمان برگزاری نمایشگاه مطرح کنند؟
نه هیچ وقت. حتی من یکبار به مسئول برگزاری نمایشگاه نامه نوشتم و ایرادها را توضیح دادم و البته نوشتم که قصدم این است که نمایشگاه بهتر برگزار شود، اما فایده نداشت. چند سال پیش که شباویز در غرفه A/38 غرفه داشت، انتقادهای من باعث شد آقای رمضان‌پور تلاش کنند من به عنوان ناشر سال انتخاب نشوم.

مشکلات را بایداز دید کسانی که غرفه دارند، از دید بازدیدکنندگان بررسی کرد و بعد نمایشگاه برگزار کرد در غیر اینصورت همه چیز اجباری می‌شود. مسئولان باید ببیند مردم چطور راحت هستند، ناشر برای آوردن کتاب، استقرار در غرفه و فعالیت در نمایشگاه چه نیازهایی دارند. اما متاسفانه کسی اهمیتی به این موارد نمی‌دهد.

احتمالش هست که امسال هم در نمایشگاه حضور نداشته باشید؟
بینید گاهی شرایط خوب و مناسب است و گاهی شرایط قابل قبول است. حالا که شرایط خوب و مناسب برای نمایشگاه مهیا نیست. من امیدوارم شرایط قابل قبول باشد و ما هم بتوانیم در این نمایشگاه حضور داشته باشیم.  باز هم تاکید می‌کنم امیدوارم غرفه‌ها به این بدی که پیش‌بینی می‌شود، نباشند.