برجام چگونه اقتصاد ایران را از بن‌بست خارج کرد؟

نگار احمدی-

 منتقدان دولت یازدهم می گویند،برجام دستاوردی برای اقتصاد ایران نداشت.قرار بود ایران گلستان شود،اما چرا نشد؟ نمونه این سئوالات از همان روزهای آغازین توافق برجام به کرات مطرح شده است.اما آیا برجام ایستگاه آخر توسعه ایران بود؟ آیا قرار بود با توافق برجام اقتصاد ایران شکوفا شود و یا مثلا نرخ ارز 100 تومان شود؟

توافق برجام که در23 تیرماه سال 94 انجام شد،خیلی ها با تند کردن این شایعه که حالا بعداز برجام قرار است ایران گلستان شود، سعی بر موج سواری بر افکار عمومی را داشتند درحالی که قرار نبود برجام موجب توسعه یکشبه ایران شود.در واقع توافق برجام این امکان را فراهم می کرد که اقتصاد ایران به شرایط پیش از تحریم ها برگردد.هرچند که برخی مذاکره های جانبی برای ورود کالاهایی  از جمله هواپیما وقطعات آن هم در خلال مذاکرات برجام صورت گرفته بود، اما این مذاکره ها هم به معنای توافق نبود.

یکی از مسایلی که مخالفان توافق برجام با طرح آن سعی بر انحراف افکار عمومی از توافق صورت گرفته دارند،تاکید بر دستاوردهای برجام است.اینکه دولت وعده داده است با توافق برجام تمام مشکلات اقتصاد ایران حل شود و حالا یکسال گذشته و این وعده محقق نشده است.در حالی که کسانی که چنین ادعایی را طرح می کنند،هرگز نمی گویند که دولت یازدهم، اقتصاد ایران را در چه شرایطی تحویل گرفت.اقتصادی که با بدهی های سنگین ناشی از استقراض برای پرداخت یارانه ها روبرو بود.اقتصادی که بیش از 700 میلیارد دلار درآمد نفتی در سالهای طلایی قیمت نفت را به باد داده بود و تورم بیش از 40 درصدی را به ارمغان آورده بود.تحریم ها نقس تولید را به شماره انداخته بود.تعداد انگشت شماری از کشورها حاضر به خرید نفت ایران بودند.میزان تولید نفت ایران به یک سوم ظرفیت رسیده بود. اقتصاد وابسته به نفت در چنین شرایطی با کسری بودجه دست و پنجه نرم می کرد.ارزش پول ملی ایران طی 8 سال به یک سوم واقعی خود رسیده بود.نرخ بالای بیکاری،فساد،رکود و دهها مورد دیگر می توان مثال زد که نشان دهد،در چه شرایطی دولت یازدهم مسئولیت بازسازی خرابی ها را پذیرفت.

در بخش تولید،همانطور که بارها تولید کننده ها گفتند و نوشتند،تحریم ایران برای ورود ماشین آلات و کالاهای واسطه ای هر روز یک تولید کننده را از چرخه تولید خارج می کرد.هرینه واردات کالاهای واسطه ای به دلیل هزینه بالای نقل  انتقال پول تورم تولید را بالا برده بود به همین دلیل خداحافظی بسیاری از صنتعتگران با اقتصاد ایران در همان سالهای آغاز تحریم ها کلید خورد.

میوه برجام

می گویند برجام میوه ای برای اقتصاد ایران نداشته است؛ حتی اگر این ادعای درستی باشد،نفت مثال روشنی است که نشان بدهد،وقتی تولید از  نزدیک به یک میلیون بشکه به 4 میلیون بشکه افزایش می یابد و مهمتر آنکه در آشفته بازار تقاضای کم و عرضه زیاد نفت در بازار جهانی همین نفت مشتری های خود را پیدا می کند،مهمترین میوه برجام است.

واقعیت این است که اقتصاد ایران وابسته به نفت است.این ایراد دولت نهم نیست.بیش از 50 سال است که بودجه این کشور به نفت وابسته شده است.37 سال است که اقتصاد ایران اصلی مثل 44 قانون اساسی را دارد که  علی رغم اصلاحاتی که در آن صورت گرفت،هنوز دولت حرف اول را در اقتصاد ایران می زند.تمام این عوامل نشان می دهند که نمی توان و نباید انتظار داشت دولت در عرض 4 سال تمام تنگناهها و مشکلات اقتصاد ایران را حل کند.اگر مهمترین دستاورد دولت این باشد که اقتصاد را از شرایط اورژانسی خارج کرده و حالا این بیمار به بخش مراقبت منتقل شده و مراحل مداوا سیر طبیعی خود را پشت سر می گذراند،شاید بهترین مثال برای اقتصاد ایران باشد.

شاخص ها سخن می گویند

اقتصاد بیمار ایران، حالا بعد از یکسال می تواند امیدوار باشد که به زودی از تخت خارج می شود.چه آنکه تورم تک نرخی شده،فروش نفت سیر عادی خود را طی می کند.نرخ رشد اقتصادی از منفی 2 درصد،چشم امید به دستیابی به نرخ 5 درصدی دوخته، بورس روزهای آرامی را پشت سر می گذارند و بازار منطقی است. آنطور که حسن روحانی رییس جمهوری دو شب قبل گزارش داد، میزان صادرات در حال پیشی گرفتن از واردات است.اقتصاد ایران در آرامش بعد از طوفان در حال بازیابی خود است.

کاهش نرخ سود سپرده ها اولین گامی است که دولت برای اصلاح اقتصاد ایران برداشته است.روند رشد تولید ناخالص داخلی واقعی با وقفه کاهش بهای نفت،دوباره در مسیر مثبت شدن قرار گرفته و این امیدواری در حال تقویت است که به زودی مشکلات ناشی از نقل و انتقال پول برطرف شود.

فراموش نکنیم که اعتمادسازی در فضای بین المللی یک شبه صورت نمی گیرد. کشورهایی مثل ایران که مورد تحریم های بین المللی قرار گرفتند،با وجود توافق و آتش بس،سالها طول کشید تا از شرایط تحریم خارج شوند.نمونه آن می توان به عراق اشاره کرد که پروسه خروج از تحریم ها از روز توافق تا اجرا بیش از 10 سال به طول انجامید.از همین رو شاید بهتر باشد،برای کمک به توسعه ایران یکدیگر را به آرامش دعوت کنیم تا ثمرات برجام به عنوان مهمترین دستاورد سیاست خارجی دولت یازدهم سریعتر به نتیجه برسد.

3535