نامه به رییس جمهور در اعتراض به طرح انتقال آب از خزر

جناب آقای روحانی، رییس جمهور گرامی

با سلام و احترام؛

  جای کمال خوشوقتی است که دولت جنابعالی، مطابق برنامه‌ها و سیاست‌های اعلام‌شده، توجه ویژه‌ای به موضوع حیاتی محیط زیست و مساله‌ی آب دارد که نمونه‌ی برجسته‌ی آن، اهتمام به احیای دریاچه‌ی ارومیه بوده است. با این حال، به نظر می‌رسد که پاره‌ای محافل تصمیم‌ساز همچنان در موضوع مدیریت منابع آب، بر دست‌کاری شدید در سامانه‌های طبیعی، سدسازی، انتقال بین‌حوزه‌ای، عرضه‌ی هرچه بیشتر آب و بی‌اعتنایی به تجربه‌های بومی مناطق در استفاده از آب اصرار دارند. بی آن که بخواهیم در این‌ نامه وارد نقد این سیاست شویم، فقط اشاره می‌کنیم که نتیجه‌ی شیوه‌های مدیریت آب در چند دهه‌ی گذشته، این بوده است که پهنه‌های سطحی آب شیرین کشور به‌کلی خشک یا به شدت محدود شده، بخش‌های بزرگی از رودخانه‌های کشور خروش خود را از دست داده، و عمق چاه‌های آب‌ به چند صد متر رسیده، که این‌ها در مجموع سرزمین ما را در شیوه‌ی مصرف آب، در پایین‌ترین رده‌‌های جهانی قرار داده است.

با توجه به این موردها، ضرورت دارد که در موضوع مدیریت منابع آب، بازنگری اساسی صورت گیرد، و دست‌کم برای مدتی از اجرای پروژه‌هایی شبیه به آن‌چه که در چند دهه‌ی گذشته اجرا شده و سرنوشتی تلخ را برای آب کشور رقم زده، خودداری شود. متوقف ساختن طرح‌های سدسازی و انتقال آب، همراه با فراهم ساختن فضای نقد و مناظره‌ی  رو در رو با مدیران آب، قطعا کمک خواهد کرد که در شرایط سختی که از نظر تغییر اقلیم و افزایش جمعیت در پیش رو داریم، به راهکارهای مناسب‌تری دست یابیم.

طرح انتقال آب از دریای خزر به استان سمنان، از همین‌گونه طرح‌ها است که به جای اصلاح شیوه‌های مصرف آب و مدیریت تقاضا، بر پایه‌ی عرضه‌ی آب و تشویق به مصرف بیشتر قرار دارد. این طرح، با هزینه‌ای بسیار بالا، اولا فشار زیادی به منابع مالی محدود کشور وارد خواهد کرد و در ثانی سبب بروز مشکلات پرشماری خواهد شد که در زیر به چند مورد آن اشاره می‌شود:

• تخریب اندک بخش‌هایی از ساحل خزر که کم و بیش دست‌نخورده باقی مانده است.
• برهم زدن تعادل نمک دریا در محدوده‌ی ساحل که موجب آسیب‌دیدگی زیست‌بوم و کاهش ذخیره‌ی ماهیان خواهد شد.
• تخریب جلگه و کوهستان و مرتع و جنگل در مسیر طولانی خط انتقال که موجب چندپاره شدن زیست‌بوم‌ها و زمین‌های کشاورزی خواهد شد.
• افزایش تقاضا برای انرژی به منظور تلمبه کردن آب در یک مسیر پر فراز و نشیب از ارتفاع پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد تا ارتفاع بیش از دو هزار متر.
• دامن زدن به تقاضای بیشتر آب، به جای چاره‌اندیشی برای مصرف درست این ماده‌ی حیاتی و کمیاب.
• برهم زدن وضعیت خاک در استان سمنان و بیشتر کردن شوری آن به دلیل آبیاری نامتناسب با اقلیم.
• ایجاد اختلاف‌های اجتماعی بین استانی و بین منطقه‌ای.

توجه جنابعالی را به این نکته جلب می‌کنیم که مدافعان طرح، اثرات منفی آن را بیش از حد کوچک جلوه می‌دهند و برای مثال اشاره می‌کنند که فقط چند هکتار جنگل نابود می‌شود، یا نمک‌های حاصل از شیرین‌سازی آب دریا را می‌توان به جای دیگر حمل کرد، و یا آب انتقالی فقط برای آشامیدن و مصرف صنعتی خواهد بود. اما تجربه نشان داده که تاثیر مخرب این‌گونه طرح‌ها همیشه بیشتر از آنی است که در ابتدا گفته می‌شود.

با توجه به موارد بالا، و با توجه به این که با سرمایه‌ای به مراتب کم‌تر از اعتبار لازم برای شیرین‌سازی و انتقال آب از مازندران به سمنان، امکان ارتقای بهره‌وری آب وجود دارد، درخواست داریم دستور فرمایید تا طرح انتقال آب از حوزه‌ی دریای خزر به استان سمنان (و هرجای دیگر) متوقف گردد و اجازه داده شود که کارشناسان مستقل، نمایندگان همه‌ی ذینفعان، و کنشگران محیط زیست، در فرصت کافی راه‌های جایگزین را برای حل مشکل آب و یا تطبیق با شرایط اقلیمی جدید ارایه دهند.