فضای سبز شیراز، لنگ یک پروژه

این طور نیست که شیراز تصفیه خانه نداشته باشد بلکه آنچه نیاز امروز این کلانشهر یک میلیون و 700 هزار نفری است، ساخت تصفیه خانه ای جدید است که بتواند پساب تولیدی این شهر را تصفیه کرده و از ورود آنها به «منابع آب» جلوگیری کند و برای فضای سبز شهری شیراز آب مورد نیاز را تامین کند.
منبعی برای توسعه فضای سبز
شیراز را شاید به زودی بتوان پیشرفته ترین شهر ایران در زمینه فضای سبز شهری نامید؛ آخر این شهر به طور سرانه 22 مترمربع فضای سبز دارد که نسبت به بسیاری از کلانشهر های کشور رقم بالا و قابل توجهی است؛ به ویژه اینکه در سال های اخیر شهرداری اقدام به ایجاد فضای سبز گسترده ای در شهر کرده است؛ نمونه اش پارک 700 هکتاری دراک که شهرداری می خواهد آن را به 1000 هکتار افزایش دهد تا زمین های شمال غرب شهر تثبیت شده و بیش از این به دست زمین خواران و طرفداران ساخت و ساز گسترده نیفتد. جز در منطقه دراک، شهرداری در نقاط دیگر شهر هم اقدام به توسعه فضای سبز کرده و با توجه به محدودیت منابع آب در شیراز، نیاز به یک منبع پایدار برای تامین آب مورد نیاز احساس می شود.
بسیاری می گویند، چه منبعی بهتر از پساب شیراز که هم اکنون بخشی از آن به تصفیه خانه شماره یک وارد می شود و بخش عمده ای بدون اینکه به تصفیه خانه بریزد، وارد شبکه شده و در طبیعت رها می شود؛ این وضع البته نگرانی های بسیاری پدید آورده است؛ از جمله استفاده از آنها برای کشت محصولات کشاورزی که در سال های اخیر به شکل روزافزونی در شیراز رواج داشته و برخوردهای مسئولان هم عموما نتیجه نداده است و دیگر ورود به اندک منابع آب باقی مانده؛ مقایسه شیراز با شهرهای دیگر هم نشان دهنده این ضعف است؛ اکنون میزان تصفیه منابع آب در شیراز کمتر از 40 میلیون مترمکعب است و برخی از منابع از تصفیه تنها 22 میلیون مترمکعبی آب حکایت می کند؛ این در حالی است که سالانه 400 میلیون مترمکعب پساب در فارس تولید می شود. از این مقدار احتمالا تنها 22 میلیون مترمکعب تصفیه می شود. در صورتی که بقیه پساب هم تصفیه می شد نیازی نبود برای بسیاری از اقدامات مانند آبیاری فضای سبز از آب های با کیفیت استفاده شود. شهرهای دیگر کشور در تصفیه فاضلاب از شیراز جلوتر هستند. طبق آمار رسمی در اصفهان سالانه 400 میلیون متر مکعب فاضلاب تصفیه می شود، در مشهد 200 میلیون متر مکعب و در تهران 800 میلیون متر مکعب. در شرایطی فارس در زمینه تصفیه پساب دچار عقب ماندگی شده که این استان با بحران شدید آب
روبروست. بخش عمده ای از آب استان صرف تولید محصولاتی چون گندم، مرکبات و فرآورده های کشاورزی شده است. در واقع فارس 13 درصد محصولات کشاورزی مورد نیاز کشور را تامین می کند ولی از نظر دریافت بودجه برای حفاظت از اندک «آب» باقی مانده خود دچار مشکل است.
نبود شبکه در برخی مناطق
اینکه بخشی از پساب شیراز به تصفیه خانه می ریزد، گویای همه مشکلات نیست. بسیاری از مناطق شیراز اصلا به فاضلاب دسترسی ندارند و هر خانه دارای یک یا چند حلقه چاه برای رفع فاضلاب است؛ حلقه چاه هایی که می تواند مسیر عبور این فاضلاب را به سمت منابع آب دشت پرآب شیراز را ایجاد کند.
به ویژه اینکه مهمترین نگرانی از چگونگی دفع پساب شیراز این است که مبادا این فاضلاب ها به منابع آب راه یابند. البته استفاده از عبارت «منابع آب» با توجه به ممنوع بودن تقریبا همه دشت های فارس شاید واژه چندان به جایی نباشد چرا که اغلب آنها از «آب» تهی شده اند.در هفته دولت، وزیر نیرو به کلانشهر مشهد رفت تا بزرگترین تصفیه خانه شرق کشور را به بهره برداری برساند. این رویداد از نظر زیست محیطی رویداد بسیاری با اهمیتی است؛ با این حال، این موضوع نشان می دهد که دولت می تواند منابع مالی مورد نیاز ساخت چنین پروژه های حیاتی را تامین کند؛ به ویژه اینکه به گفته مدیرعامل آب و فاضلاب شیراز، تصفیه خانه شماره 2 شیراز هم اکنون 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و چنانچه 100 میلیارد تومان اعتبار برای آن تامین شود، تصفیه خانه را می توان به بهره برداری رساند. الله بخش نظرپور به «خبرجنوب» می گوید: «عملیات اجرایی تصفیه خانه شماره 2 ادامه دارد ولی به شرطی به بهره برداری می رسد که اعتبارات مورد نیاز آن تامین شود؛ ما تاکنون 120 میلیارد تومان برای ساخت آن هزینه کرده ایم و چنانچه 100 میلیارد تومان اعتبار دیگر فراهم شود می توان این پروژه را که پیشرفتی 80 درصد دارد به بهره برداری رساند.»
سرانه فضای سبز در شیراز تا پایان سال 94 چیزی در حدود 22 متر بوده است. سرانه ای که البته دربرگیرنده پارک های و بوستان های عمومی است و شامل باغ های قصردشت نمی شود. سرانه استانداردی برای فضای سبز تعریف نشده ولی برخی تعریف های جهانی می گوید سرانه بهینه در نقاط مختلف فرق می کند؛ برخی کارشناسان بر این باورند که در شهری با شرایط اقلیمی شیراز، سرانه فضای سبز باید به 35 متر برسد. مشکل اساسی توسعه فضای سبز شیراز کمبود منابع آب است. برای رفع این مشکل راهکارهای مختلفی پیشنهاد می شود. شهرداری اخیرا به خرید پساب شهری شیراز برای آبیاری فضای سبز شهری روی آورده است با این حال تا زمانی که تصفیه خانه شماره 2 ساخته نشود نمی توان امیدی به این داشت که پساب شیراز برای آبیاری فضای سبز بسنده کند. آنچه این پروژه را پر اهمیت تر می کند این است که به هر روی دولت در سال های اخیر تلاش کرده پروژه های دارای پیشرفت فیزیکی بالای 80 درصد را به بهره برداری برساند؛ برای همین باید به این نکته توجه داشت که با توجه به درآمدزایی اقتصادی تصفیه خانه شماره 2 شیراز به لحاظ تامین منابع آب مورد نیاز فضای سبز و حتی صنعت تکمیل هرچه زودتر این پروژه می تواند بسیار درآمدزا هم باشد. ضمن اینکه در سال های اخیر تلاش شده فارس صنعتی شود و با توجه به نیاز صنعت به آب، استفاده از پساب تصفیه شده شهرهای استان می تواند مشکل کمبود آب را حل کند.