رسم کهن کلوخ پز در اقلید قابلیت ثبت در فهرست ملی را دارد/ کلید فارس به دست مردمی که کلوخ می پزند!

آیین کلوخ پز که معمولاً در شهریور ماه و همزمان با برداشت محصول سیب زمینی از مزارع برگزار می شود از قدیم الایام در شهرستان اقلید رواج داشته و همه ساله گردشگرانی که آوازه این آیین را شنیده اند از شهرهای دور و نزدیک برای تماشای آن به اقلید سفر کرده و از خوردن یک غذای باستانی و بسیار لذیذ لذت می برند. اما این رسم کهن که به گفته قدیمی ها بیش از 100 تا 200 سال قبل هم در این شهرستان رواج داشته همچنان مغفول است و اگر مسافر و یا رهگذری در شهریور ما به این شهرستان سفر کند با این رسم آشنا می شود چرا که این آیین به درستی معرفی نشده و همچنان مغفول مانده است و آنطور که رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان اقلید می گوید : تا کنون 45 اثر تاریخی این شهرستان در فهرست ملی به ثبت رسیده است اما در حوزه میراث معنوی هنوز پرونده ای به ثبت نرسانده ایم.
قلندری در گفت و گو با خبرنگار ما اضافه می کند:آیین کلوخ پز یکی از رسوم قدیمی این شهرستان است که می تواند در فهرست ملی جای گیرد.
وی در خصوص این رسم کهن اقلیدیها می گوید:این رسم قدیمی که قدمتش مشخص نیست یکی از آیین های سنتی مردم اقلید است که هر ساله به مناسبت برداشت سیب زمینی برگزار می شود.
به گفته وی این مراسم سنتی هرساله در نیمه دوم شهریور ماه برگزار می شود که امسال نخستین جشنواره بزرگ کلوخ پز در شهر اقلید و با همکاری شهرداری ،شورای شهر و انجمن های مردم نهاد برگزار خواهد شد.
وی در خصوص رسم کهن کلوخ پز اینطور توضیح می دهد: زمین تازه شخم زده شده که کلوخ های آن کوبیده نشده باشد بهترین محل برای اجرای این آیین می باشد در ابتدا به میزان لازم برای ساخت یک کوره هرمی شکل به اندازه ای که برای تعداد نفرات حاضر فضا برای پخت سیب زمینی و دیگر مخلفات داشته باشد کلوخ جمع آوری می شود. سپس قسمتی از زمین برای ساخت کوره مسطح شده و جهت وزش باد نیز تعیین می گردد.
قلندری ادامه می دهد : بزرگترین کلوخهای جمع آوری شده به صورت قاعده ای دایره شکل در کنار هم چیده شده و قسمتی از آن برای ساخت سردر کوره (دهانه ورود چوب) باز نگه داشته میشود، این دهنه باید در خلاف جهت وزش باد باشد و دو عدد کلوخ بسیار بزرگ و کشیده (به شکل توپ بیسبال) طوری در دهانه کوره بر روی دو کلوخ بزرگ پایه ای گذاشته می شود که بالای آنها در هم قفل شده و پایه اولیه کوره تکمیل شود (به این نوع ساخت سردر کوره در زبان محلی اقلید اصطلاحاً قوچ کردن کلوخ ها گفته می شود که برگرفته از جنگ قوچ و شاخ به شاخ شدن آنهاست).
وی می افزاید : سپس ردیف های بعدی بدنه کوره طوری چیده می شود که هر ردیف کمی به طرف داخل میل کرده و ضمن استحکام بیشتر این سازه، شرایط برای بستن سقف کوره به شکل گنبد آماده شود. هر چه کار به سمت راْس کوره پیش می رود از کلوخ های کوچکتر استفاده می شود تا سرانجام سقف این گنبد بسته شود. رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان اقلید می گوید: با تکمیل سازه کوره در آن آتش روشن می شود و به تدریج بر حجم چوب داخل کوره اضافه می شود،این کار حدودا چهل تا پنجاه دقیقه ادامه می یابد تا رنگ کلوخ ها بر اثر شدت گرما به سرخی و سپس به سپیدی گراید. در این فرصت سیب ها به دو دسته کوچک و بزرگ تقسیم می شود تا بنا بر حرارت سطوح مختلف کوره، در فضای مناسبی قرار گرفته و در یک زمان پخته شود.
ابتدا سیب های کوچکتر در کف کوره ریخته می شود، معمولاً دقت می شود که سیب ها روی هم تلنبار نشده و بعد از قرار گرفتن یک سطح سیب در کنار هم، تعدادی از کلوخ ها از بالای کوره بر روی آنها ریخته شده و به آرامی توسط یک چوب بلند و کلفت کوبیده شود تا خاک گرم بین سیب ها قرار گیرد.
بعد از هر لایه ریختن سیب و کوبیدن تعدادی کلوخ بر روی آنها باز سیب زمینی ریخته شده و کلوخ ها بر روی آنها کوبیده می شود تا زمانی که همه کلوخهای کوره مصرف شده و حاصل کار به شکل کومه ای از خاک گرم در آید.
به گفته وی شاید سخت ترین مرحله این رسم انتظار سه ربع ساعته شرکت کنندگان برای پخته شدن سیب زمینی ها است.
قلندری در ادامه اضافه می کند: به روش مشابه می توان برخی محصولات کشاورزی مشابه مانند هویج، به و حتی سیب درختی را پخته و مصرف کرد. همچنین می توان تیکه های بزرگ مرغ را همراه با مواد افزودنی در فویل های آلومینیومی پیچیده و در این کوره ها طبخ نمود.
گفتنی است در بین روش های پخت سیب زمینی، روش پخت بدون استفاده از روغن و یا آب یعنی پخت تنوری بهترین روش است و مزیت اصلی این روش ارزش غذایی بیشتر و حذف روغن و پخت سیب زمینی با پوست است و کالری آن از سیب زمینی سرخ شده، آب پز و پوره کمتر است.
گفتنی است شهرستان اقلید به « کلید فارس » معروف است ،از جاذبه های گردشگري این شهرستان می توان به کتیبه و حوضچه دختر گبر ، تنگ براق و کتیبه ساسانی ، چشمه محمد رسول ا... ( ص ) ، قدم گاه امام رضا (ع) سِده ، چشمه گور بهرام آسپاس ، ، استودان های باستانی ، مسجد جامع اقلید ، امامزاده سید محمد ( ع ) ، امامزاده عبدالرحمن( ع ) ، امامزاده زینب خاتون ( س ) ، امامزاده زبیده خاتون ( س ) ، امامزاده اسماعيل (ع) ، امامزاده شمس الدين محمد (ع) ، امامزاده ابراهيم (ع) خنجشت ، چغر سیاه ، چشمه بالنگان ، قله بِل ، تپه کوشک زر ، قلعه و تپه مهر علی فارسی ( سِده )، قلعه شهر آشوب ( روستای شهرآشوب ) ، تل دِه وَرون ( خنجشت ) ، گردشگاه فیمَنی ، حمام پهلوانی ، قلعه کافوری ساسانی ( روستای کافتر ) ، کاروانسرای شاه عباسی ، شکارگاه بصیران ، غوره دان حسن آباد ، چشمه چهل شهیدان دژکرد ، چشمه بالنگان ( روستای حاجی آباد ) ، چشمه آب باریک ( 6 کیلومتری روستای آب باریک ) ، دریاچه آب شیرین کافتر اشاره کرد.