خارقانی: ایران می‌تواند پل اروپا و خاورمیانه باشد

محمد اکبری: فرصت‌های برجام و بهره برداری از آن در عرصۀ سیاسی، اقتصادی، فناوری و توسعه زیر ساختهای کشورمان امروز وارد فاز اجرایی شده است. پیشتازان صحنۀ عمل در این عرصه اروپایی‌ها هستند که امروز برای ورود به این میدان از یکدیگر پیشی می‌گیرند. اتحادیه اروپا به عنوان مجموعه‌ای از قدرتهای مهم جهانی دارای پتانسیلهای خاص و مهمی برای ایجاد و گسترش روابط با ایران بوده و از طرفی دارای کمترین تضادها با ایران است می تواند فرصت بی نظیری برای جهش ایران به بازارهای جهانی باشد. خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگو با سیدشمس الدین خارقانی، سفیر پیشین آلمان و هلند کارشناس حوزه اروپا و اقتصاد بین‌الملل در این باره گفتگو کرده است که در ادامه می‌خوانید: 

شکل گیری روابط استراتژیک میان ما و اروپا مستلزم چه مسائلی است؟

در مورد روابط استراتژیک در ابتدا باید بگویم که این گونه روابط معانی بسیار گسترده ای دارند. به همین راحتی نمی توان گفت که ایران بتواند با اتحادیه اروپا روابط استراتژیک شکل دهد. روابط استراتژیک، بالاترین حد روابط در فضای بین المللی است. علت دشواری این موضوع این است که ما شرایطی را از ظن آنها داریم که باعث ایجاد موانعی در جهت برقراری روابط استراتژیک می شود. مثلا ایران در خاورمیانه در رابطه با اسرائیل، سوریه، لبنان نظرات خاصی دارد که با اروپایی ها در تضاد است. یا در مسائل دیگری اعم از حقوق بشر ما نظرات خاص خودمان را داریم. همچنین سایر موضوعات که نیازی به شمردن آنها نیست. 

این موضوعات باعث می شود که ایران با اتحادیه اروپا نتواند به ماه عسل طولانی برود و این موضوع از جدی تر شدن گفتگوها در حد برقراری روابط استراتژیک جلوگیری می کند. بنابراین اگر منظور این است که آیا ما در پسا برجام می توانیم با اروپایی ها روابط استراتژیک برقرار کنیم اعتقادی به این موضوع در حالت فعلی نیست. اما ما می توانیم با اروپایی ها یک روابط بی سر و صدا، هماهنگ و صمیمانه و دیپلماتیک از هر لحاظ برقرار کنیم.

ایران حاضر است با اروپایی ها به یک تفاهم مشترک در خصوص برقراری رابطه طولانی مدت برسد. روابط طولانی و مناسب از بعد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ارتباطات دانشگاهی که هم به نفع ایران است و هم به نفع اروپایی ها. از این جهت به نفع ایران است که اروپا نیازهای ما را از لحاظ سرمایه ای، اقتصادی و فرهنگی و سیاسی برآورده کند و از سوی دیگر ایران می تواند باعث فراهم شدن اقتضائاتی باشد که اروپا نیاز دارد تا وارد منطقه شود و بتواند یک هماهنگی های مناسب را با ایران در رابطه با منطقه ایجاد کند. بنابراین به طور خلاصه، هر چند بعید است ایران به یک رابطه استراتژیک با اروپایی ها برسد اما می تواند یک رابطه خوب و دوطرفه و مناسب ایجاد کند، به معنای اینکه هر دو طرف به سود قابل توجه و مورد نظر خود برسد.

رویکرد اروپا برای ورود به ایران چیست؟ جذابیت های بازار ایران برای اروپا مهم است یا ایران می تواند روی وارد کردن تکنولوژی از اروپا حساب باز کند؟

این موضوعات بستگی به مذاکرات دو طرف خواهد داشت. اگر ما بتوانیم در قراردادهایی که با آنها منعقد می کنیم منافع ملی خودمان را در نظر داشته و آنرا به نحو احسن پیش ببریم طبیعتا به این فکر خواهیم افتاد که به جای واردات کالا از اروپا واردات سرمایه از اروپا داشته باشیم. بجای نگرش کالایی به اروپا نگرش تکنولوژیک به اروپا داشته باشیم و این بستگی به نگاه ما دارد. آیا ما میخواهیم یک سری از نیازهای داخلی خود را از طریق صادرات برطرف کنیم یا اینکه می خواهیم روابط اقتصادی خود را طولانی مدت ببینیم. به نظر می آید که تا به حال ما پول نفت را می دادیم و مواد و کالاهایی را که نیاز داشتیم وارد می کردیم. این نگرش را باید به کنار بگذاریم و نگرش و تصورات خود را به نگرش بر مبنای استراتژی واردات کالا همراه با واردات تکنولوژی، سرمایه و تامینات مالی از کشورهای غربی تغییر دهیم.

بعضی از کارشناسان نگاهشان در خصوص استراتژی سیاست خارجی ایران این است که اقتصادهای نوظهور را در اولویت گسترش روابط قرار دهد، به علت بعضی موارد مانند کم هزینه بودن، راحت بودن و در دسترس بودن. نظر شما در این مورد چیست؟

تصور من این است که ما نمی توانیم یک جانبه به موضوع نگاه کنیم. جمهوری اسلامی ایران باید با تمام دنیا با ابعاد مختلف ارتباط برقرار کند. اقتصادهای نوظهور هم به هر حال نیازمند تکنولوژی هستند وخریدار تکنولوژی از غرب هستند. آنها تولید کننده تکنولوژی نیستند ولی به هر حال چون مشکلات ما را ندارند غرب راحت تکنولوژی در اختیار آنها قرار می دهد و آنها همان تکنولوژی را به صورت دست دوم می خواهند در اختیار ما بگذارند. ایران به جای استفاده از تکنولوژی دست دوم باید از منبع اصلی، آنرا تهیه کند که ارزشمند و پیشرفته باشد. ایران کشور فقیری نیست و از این رو باید از هدر رفت سرمایه ها جلوگیری کند. ایران باید از بهترین تکنولوژی ها استفاده کند تا بتواند در دنیای امروز وارد رقابت شود. ایران اگر بخواهد کالایی را فقط در داخل استفاده کند یک معنی پیدا می کند ولی اگر بخواهد برای کالای تولیدی خود در بازارهای جهانی جایی برای فروش پیدا کند باید دنبال روشی دیگر باشد که نمی تواند با تکنولوژی دست دوم کشورهای نوظهور به آن برسد. ما باید از ماشین آلات پیشرفته و کنترلها و استانداردهای بین المللی استفاده کنیم تا مسیر موفقیت را طی کنیم.

ما باید سیاست تجاری و اقتصادی مان را از سیاست فروش در داخل به سمت نگرش صادراتی و رقابتی تغییر دهیم. نباید حالتی پیش بیاید که کالاهای ضعیف را بصورت مجبوری و تحمیلی استفاده کنیم. ما نباید ریسک سرمایه گذاری را در داخل بالا ببریم.

موضوع رفراندوم خروج انگلیس از اتحادیه اروپا به چه شکل قابل تحلیل است؟ آیا ایران می تواند در این برهه زمانی که برجام هم شکل گرفته از این موضوع در راستای افزایش روابط با انگلستان و کشورهای دیگر اتحادیه سود ببرد؟

موضوع خروج انگلیس از اتحادیه موضوعی ست که به مسائل داخلی خود اتحادیه مربوط است. انگلیس رفراندوم برگزار کرده است و می‌خواهد بر مبنای این رفراندوم و نظر مردم از اتحادیه بیرون بیاید که البته هنوز بیرون نیامده است. در چهار پنج ماه آینده یعنی در اوایل سال 2017 مشخص خواهد شد که چگونه ماده 50 را در اتحادیه اروپا در کنوانسیونهای مختلف اجرایی کند. ولی اینکه چه تاثیری روی برجام خواهد داشت به نظر نمی رسد که تاثیر منفی داشته باشد. به هر حال هم انگلیس خواهان پیشبرد برجام است و هم کشورهای دیگر اتحادیه. ولی چیزی که هست این است که خروج انگلیس از اتحادیه و مشکلات اقتصادی که دارد یک فرصت برای ایران است تا بتواند از قیمت های ارزان تر و رقابتی تر استفاده کند. ما می توانیم منافع ملی خودمان را در این موضوع پیش ببریم.

ما نباید له یا علیه انگلیس یا اتحادیه اروپا عمل یا رویکردی داشته باشیم. ما باید به دنبال منافع خودمان باشیم و به هر روی روابط مان را با اتحادیه ی با انگلیس یا بدون انگلیس ادامه دهیم. ما باید منافع سیاسی و اقتصادی خودمان را در رابطه با اتحادیه اروپا و انگلیس بازبینی و طراحی کنیم و از فرصت های پیش رو بهترین استفاده را کنیم. در رابطه با انگلیس علاوه بر پیگیری و بهبود روابط در موضوع بازگشایی سفارت و مستقر شدن سفرای دو کشور، در پی گسترش دیگر مسائل باشیم، از روند نیازهای اقتصادی انگلستان استفاده کنیم و مبادلات تجاری را افزایش دهیم. ما با اتحادیه اروپا هم تضاد خاصی نداریم و باید مسائلمان را پیگیری کنیم.

در مورد بحران خاورمیانه و افزایش بحران سوریه چشم اندازی برای افزایش همکاری میان ایران و اتحادیه وجود دارد؟

از لحاظ نظامی خود اتحادیه اروپا نیروی خاصی برای موضوعات این چنینی ندارد که بتواند به منطقه گسیل دارد و در منطقه دخالت نظامی داشته باشد. از این رو باید روی قدرت سیاسی اتحادیه اروپا که در سازمان ملل و شورای امنیت عضو هستند و از پتانسیل های این کشورها در سازمانهای مختلف استفاده برد و روی نفوذ اتحادیه اروپا در سازمان ملل حساب کرد و یک گفتگوی مشترک و منظم با اتحادیه اروپا بوجود آورد. می توان روی بحثهای مختلف منطقه ای مثل سوریه، عراق، یمن، عربستان و بحران های منطقه ای و آینده آنها با اروپا گفتگو کرد و تجربیات میدانی بحرانها را برای گفتگوها استفاده کرد.

این باعث می شود که ما حرفمان را با آنها در میان بگذاریم و از فرصتهای مذاکراتی آن در جهت بهبود بیشتر روابط استفاده کنیم و هم اینکه روی آنها تاثیر بگذاریم و آنها را در این مسیر راهنمایی کنیم. به هر حال این باعث می شود که ایران بتواند بصورت عملی ثابت کند که در موضوع تروریسم می خواهد رفتار عملگرایانه ای داشته باشد و در مورد اینکه تروریسم به هر حال دشمن مشترک همه ماست به توافق و زبان مشترک برسیم. به هر روی تروریسم یکی از مشکلات خاص اروپاست و آنها منشا تروریسم را در خاورمیانه و سوریه و عراق می دانند که ایران یکی از بازیگران مهم این منطقه است و تجربیات میدانی خاصی دارد و این موضوع می تواند در روابط دوجانبه و نزدیک شدن افکار دو طرف تاثیرگذار باشد.

52261