یک پارکینگ بزرگ به نام شیراز

خیلی دیرتر از شهرهای بزرگ کشور، شیراز هم به جمع شهرهایی پیوست که «سه شنبههای بدون خودرو» را برگزار میکنند؛ هرچند هنوز مردم کمتر عبارت «سهشنبههای بدون خودرو» را شنیده اند و اگر شنیده باشند هم چه بسا چندان محلی به این عبارت نمیگذارند؛ این شده که شهرداری با کمک فعالان و دوستداران محیط زیست دست به کار شده بلکه بتواند از شدت خودروهایی که هر روز خیابانهای شیراز را اشغال میکنند بکاهد. در نتیجه خیابان عفیف آباد گاهی تبدیل به پیاده راه میشود و پویشهای مردمی، پیاده روی دسته جمعی راه میاندازند اما واقعیت این است که بحران راه بندان و افزایش خودرو در خیابانهای شیراز بسیار پیچیدهتر از این حرفهاست و پویش «سه شنبههای بدون خودرو» در صورتی میتواند به راستی موفق شود که مشارکت همه مردم شیراز را جلب کند.
مقصر اصلی آلودگی
شیراز در شش ماه اول امسال، حتی یک روز هوای ناسالم هم نداشته است؛ این را محیط زیست فارس به سرویس گزارش «خبرجنوب» اعلام میکند؛ شمار روزهای آلوده پارسال هم تنها 9 روز بوده است. محیط زیست میگوید، هوای شیراز پاک است، چون نظارت های گسترده ای بر صنایع آلاینده اعمال میشود. اما واقعیت این است که هوای شیراز همیشه این گونه پاک نمیماند و اگر هم تاکنون خودروها- که در آلودگی هوای این شهر سهمی 70 درصدی دارند- نتوانستهاند هوای شیراز را به اندازه شهرهایی چون تبریز و تهران آلوده کنند، به خاطر وجود باغ های قصردشت بوده است.
اما خودروها تنها آلودگی هوا به بار نمیآورند؛ خودروها با خود انبوه مشکلات اجتماعی را هم به خیابان های شهر میآورند. خیابان هایی که اغلب از خودرو پر است؛ آن هم در شرایطی که طبق اعلام رئیس سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز به سرویس گزارش «خبرجنوب» روزانه 350 دستگاه خودرو در شیراز شماره گذاری میشود و به استثنای روزهای تعطیل، این یعنی افزایش سالانه تقریبا یکصد هزار دستگاه خودرو در شیراز. شهرداری هم هرچه تلاش کرده با ساخت پل، بزرگراه و زیرگذر ترافیک شهر را روان کند، باز در بر همان پاشنه قدیمی چرخیده است. و این یادآور همان دیدگاه قدیمی است که هر چه پل و زیرگذر بیشتری ساخته شود، به مردم برای خرید خودرو بیشتر مجوز داده میشود. اینک خودروها بزرگترین تهدید برای هوای پاک شیراز هستند. حمزه ولوی، مدیرکل محیط زیست فارس به سرویس گزارش «خبرجنوب» میگوید که هیچ تضمینی وجود ندارد که هوای شیراز این گونه پاک بماند: «اگر نظارت ها کاهش یابد و در سیستم شهری ما بهبود حاصل نشود، نمی توان امیدی به پاک ماندن هوای شیراز داشت چرا که خودروها بیشترین سهم را در آلودگی هوای شهر دارند.» از قرار معلوم، سهم خودروها در شیراز از روزهای آلوده سالهای گذشته 70 درصد بوده است. ولوی می گوید: «ما برای صنایع محدودیت هایی وضع کرده ایم. برای نمونه نمیگذاریم در حریم شهر کارخانه شن و ماسه راهاندازی شود و همچنین توزیع بنزین یورو 4 که قرار بود از سال 93 شروع شود، از سال 94 توزیع شده است اما به هر روی وسیله های نقلیه موتوری نقش اول را در آلودگی هوا دارند و پس از آن وسایل خانگی شهری و تجاری و سرانجام صنایع آلودگی ایجاد می کنند.»ولوی در عین حال می گوید که کارخانه روغن نباتی باید مطابق با برنامه زمان بندی خود از شیراز خارج شود و برای کارخانه سیمان- به عنوان یکی از صنایع آلاینده شهر شیراز- ساختمانی در جاده خرامه در دست ساخت است اما پیشرفت فیزیکی آن در حد 15 درصد مانده و پیشرفت بسیار کندی دارد. خروج شرکت پشم شیشه هم که قرار بود تا شهریور امسال انجام شود به شهریور 96 موکول شده است. اما همان طور که گفته شد، عامل اصلی آلودگی هوای شهر شیراز نه کارخانه ها بلکه خودروها هستند؛ خودروهایی که به سرعت به این شهر هجوم میآورند اما بیرون نمی روند.
یک پارکینگ بزرگ
برخی می گویند، تا تبدیل شیراز به یک پارکینگ بزرگ روزهای زیادی باقی نمانده است. این البته در شرایطی است که خودروهای بسیاری هم روزانه از شهرستان ها به شیراز میآیند و بر تعداد خودروهای موجود می افزایند. چه این که ناصر شمس، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز میگوید: «خودروهای بسیاری از شهرستان ها به صورت خوابگاهی به شیراز می آیند و ترافیک شهر را بیشتر می کنند.» این طور که محیط زیست فارس میگوید، شمار خودروها در شیراز بیش از 500 دستگاه است که این یعنی یک خودرو از هر 3 نفر جمعیت اما آن طور که محمد فرخ زاده، رئیس سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری شیراز به گزارشگر «خبرجنوب» میگوید، روزانه 350 خودرو در شیراز پلاک می شود، اما هیچ خودرویی از رده خارج نمی شود؛ فرخ زاده پیش بینی می کند که با این وضع شیراز به زودی تبدیل به یک پارکینگ بزرگ شود: «اگر این شمار را بر روزهای غیرتعطیل سال ضرب کنید، میبینید که سالانه یکصد هزار دستگاه خودرو به خیابان های شیراز افزوده میشود اما آیا خیابانهای این شهر چنین ظرفیتی دارد؟».
او ادامه میدهد: «حرف ما این است که شیراز این قدر ظرفیت ندارد و باید حمل و نقل عمومی و زیرساخت ها را تقویت کرد. ضمنا باید در گوشه گوشه شهر، خدمات به گونه ای تقویت شود که مردم برای خرید ناچار نباشند به مرکز شهر بیایند. چه اینکه در خیابان های شهرهای بزرگ جهان هم وضع این گونه است که به صورت آمایشی مشخص میکنند هر محله به چه خدماتی نیاز دارد و همان خدمات را در آن نقطه فراهم می کنند تا مردم دسترسی سریعی به امکانات داشته باشند.»
رئیس سازمان حمل و نقل ترافیک شهرداری شیراز همچنین بر این باور است که باید در برابر 350 خودرویی که روزانه به خیابان های شیراز میآید، دولت همان تعداد خودرو را هم از رده خارج کند.
با این وصف روشن است که پویش هایی چون «سه شنبههای بدون خودرو» میتواند مرحمی بر درد راه بندان در خیابانهای شیراز باشد؛ همان طور که گفته شد، ترافیک جز آلودگی هوا خسارتهای بسیار زیاد دیگری را هم به بار میآورند. چه بسیارند کسانی که تصور میکنند برای روانی حرکت، باید بافت های تاریخی شهر را تخریب و تبدیل به خیابان کنند و این میراث فرهنگیيي را نابود میکند که باید این نسل آن را نگهداری کرده و به نسل بعد منتقل کند.
این است که به باور کارشناسان دلسوز، چاره ترافیک شیراز نه بزرگراه و پل بلکه مترو، سامانه اتوبوسهای تندرو، تراموا و در مجموع حمل و نقل عمومی توسعه یافته در کنار فرهنگ سازی برای استفاده نکردن از خودروهای شخصی و به ویژه خودروهای تک سرنشین است. این است که پویش «سه شنبههای بدون خودرو» میخواهد این فرهنگ را جا بیندازد.

46