بن بست ساخت متروی کرج در هزار توی بروکراسی اداری و عدم مدیریت صحیح

در فرایند توسعه کلان شهرکرج با وجود تمرکز و ازدیاد جمعیت و محبوس شدن مراکز فعالیت های اداری و خدماتی در درون شهر ، هنوز سهم جابه‌جایی روزانه مسافر در حمل و نقل ریلی درون شهری به وضعیت ثابتی نرسیده و پس از سال ها از آغاز پروژه مطالعاتی و شروع به کار ساخت آن ، هنوز به بهره برداری نرسیده است.

مهشید معراجی:شهرداران، اعضای شورای شهر، استانداران و دیگر مدیران و مقامات شهری و استانی ده‌ها بار اعلام کرده‌اند که "مترو باید در اولویت باشد" اما نگاهی به روند طولانی ساخت و تکمیل ان نشان می‌دهد که مترو
، پروژه ای است که در تمام کلانشهر های ایران مورد مناقشه بوده و همانطور که در تهران و مشهد و اصفهان سال های سال به طول انجامید ، گویا قرار بر این است که در کرج هم به گره ای کور تبدیل شود که با هیچ دندانی باز نمیشود.
هر بخش کار را به دیگری واگذار می کند و تقصیر ها به گردن بخش های مختلف درگیر انداخته می شود. و این همان آسیبی است که نه مشکل را حل می کند و نه راه را برای راه حل نهایی هموار می سازد. اگر قرار بر این است که همه خود را مبرا از موضوع دانسته و توپ را به زمین دیگری بیاندازند، می توانیم امیدوار باشیم که مترو کرج در قرن آینده به بهره برداری برسد و رکورد چهل سال ساخت متروی تهران را نیز بشکند.
هر فردي که از قطار شهري استفاده مي کند ، بطور متوسط 7 دهم ‏ليتر در مصرف سوخت صرفه جويي مي کند و اين يعني جلوگيري از آلودگي هوا و کاهش مصرف صدها هزار ليتر سوخت در ‏يک سال که رقم قابل توجهي است و برای شهری چون کرج که مهاجر پذیر بوده و بخش زیادی از صنایع بزرگ و کوچک آلاینده را در دل خود جای داده ، راهکار مناسبی درحفظ محیط زیست و سالم سازی شهر به شمار می رود.
اما صحبت اینجاست که چه چیز مانع بزرگ و اصلی ساخت و بهره برداری پروژه مترو کرج است در حالی که معاون عمرانی استانداری کرج از عزم دولت برای پایان دادن به این پروژه مهم و حیاتی یاد می کند ؟
برای پاسخ به این سوال نکات متعددی را مورد بررسی قرار خواهیم داد :
انتخاب پیمانکار و مشاور ساخت و بهره برداری
شرکت سابیر به عنوان پیمانکار اولیه ساخت متروی کرج پای میز مذاکره نشست و در نهایت، قرارداد فی مابین بین قطار شهری کرج و شرکت مذکور منعقد شد. پس از سال‌ها کش و قوس درباره ساخت، تکمیل و بهره‌برداری از قطار شهری کرج، بالاخره در تاریخ 9 دی ماه سال 94 نامه رسمی لغو قرارداد شرکت سابیر به عنوان پیمانکار خط 2 قطار شهری کرج ابلاغ شد و به دنبال تشکیل جلسه هیئت مدیره و مصوبه این هیئت تنظیم و از سوی روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان قطار شهری کرج و حومه در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت که متن آن بدین شرح بود :
بر اساس تصمیمات متخذه در دویست و بیست وهفتمین جلسه هیئت مدیره سازمان مورخ ششم دی ماه 1394 و جمع‌بندی عملکرد 9 ساله شرکت پیمانکار خط 2 قطار شهری کرج وهمچنین با توجه به اینکه شرایط تامین مالی پروژه که از سوی شورای محترم اسلامی شهر کرج و شهرداری برای حمایت کامل از ساخت و تکمیل خط 2 در نظر گرفته شده بود و متاسفانه مورد پذیرش و استقبال شستا و شرکت سابیر قرار نگرفت وهمچنین شرکت سابیر حاضر به ادامه همکاری و فعال نمودن کارگاه‌ها و تکمیل پروژه برای یک دوره سه ساله و بر اساس آخرین قیمت‌های مصوب شورای عالی فنی در قرارداد به تاریخ یازدهم اردیبهشت ماه سال 1391 نگردید و از طرف دیگر رکود زائدالوصفی که ماه‌ها بر پروژه حاکم و شرکت پیمانکار کمترین اهتمامی را برای فعال کردن پروژه از خود نشان نمی‌دهد،لذا به منظور تعیین تکلیف و رهایی پروژه از یک دور تسلسل و باطل که مدتها است بر پروژه مستولی گردیده، مقرر شد با ابلاغ فسخ از سوی کارفرما به ادامه حضور شرکت سابیر در پروژه خط دو خاتمه داده شود، لذا در تاریخ 9 دی ماه سال 1394 نامه اخطار فسخ صادر و به پیمانکار ابلاغ و مطابق نص صریح قرارداد پیمانکار ظرف مدت 14 روز مکلف به تخلیه کارگاه‌ها خواهد بود.
اما از دی ماه تا کنون نه تنها سابیر نسبت به تخلیه کارگاه اقدامی نکرده بلکه بر موضع خود پافشاری دارد که یکی از مواردی که به گفته معصومی معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری البرز به این مسئله انجامیده است عدم کارشناسی صحیح در ارائه پیشنهاد و ارزش مالی پروژه از سوی پیمانکار بوده است .
وی در گفتگوی خود با فارس اشاره کرده است : موضوع اصلی مربوط به رقم قرارداد و شیوه تامین اعتبارات مالی برای تداوم است، قراردادی چندین سال قبل منعقد شده و همانطور که گفته شد، در سال 91 یک بار افزایش قیمت‌ها بر اساس قوانین جاری انجام شده و بار دیگر نیز پیمانکار خواستار افزایش رقم قرارداد است.
وی همچنین اظهار می دارد : در زمان برگزاری مناقصه شرکت سابیر به عنوان پیمانکار پیشنهادی حدود 40 تا 50 درصد کمتر از قیمت واقعی را مطرح می‌کند و به همین صورت نیز مناقصه را برنده می‌شود، در آن زمان به این موضوع دقت نشده که اساسا با این رقم نمی‌توان مترو را احداث کرد و این شرکت نیز توانمندی علمی و تخصصی لازم را ندارد؛ لذا به نظر من از ابتدا ورود شرکت سابیر به این پروژه به عنوان پیمانکار اصلی اشتباه بود.
تامین مالی پروژه متروی کرج
قرارداد ساختی که در سال 85 برای خط یک متروی کرج با پیمانکار به صورت APS منعقد شد به گونه‌ای بود که وی را متعهد میساخت که همه تجهیزات و زمینه تامین مالی را فراهم کند و خود پیمانکار تامین به موقع پول را به عهده گرفت که با وجود اتمام قرار داد این پیمانکار در سال 90 ، پروژه نیز باید در این سال به پایان می‌رسید که با تغییر قیمت ها پروژه نیمه تمام ماند .
اما به گفته معاون عمرانی وزیر کشور ، دولت تا پایان سال 94 برای این پروژه 500 میلیارد تومان در اختیار شهرداری قرار داده است و کل پول پرداختی تاکنون 383 میلیارد تومان بوده که از این میزان 360 میلیارد تومان به شرکت سابیر و 23 میلیارد تومان به شرکت مادر تخصصی داده شده است.
بر اساس اظهارات همتی ، رییس سازمان قطار شهری کرج ، برای ادامه پروژه و تکمیل فاز یک قطار شهری کرج به هزار و 650 میلیارد تومان پول نیاز است و با توجه به اینکه در سال‌های گذشته کشور با محدودیت‌های مالی مواجه شده، با مصوبه شورای شهر کرج ، مقرر شده تا این هزینه از طریق فروش زمین تامین شود و در صورتی که تامین مالی از طریق فروش اوراق و تخصیص دولتی صورت گیرد به همان میزان از رقم هزار و 650 میلیارد تومان مورد نظر کسر گردد اما به دلیل اینکه این عنوان که تامین مالی از طریق فروش زمین در قرارداد اولیه سال 84 صورت گیرد قید نشده است، پیمانکار این موضوع را نمی‌پذیرد.
این مسئول تصریح کرده است : درست است که در قرارداد سال 84 بحث فروش زمین برای تامین مالی پروژه مطرح نشده است اما پیمانکار در آوردن 692 میلیون دلار فاینانس قید شده در قرارداد موفق عمل نکرده است. علاوه بر این، در صورت جلسه‌های سال 91 و 92 بحث فروش زمین قید شده که پیمانکار نیز با آن موافقت کرده است، بنابراین انتظار این است که پیمانکار برای ادامه کار با این موضوع موافقت کند.
رد پای کمرنگ سیاسیون
دلیل دیگری که رییس سازمان قطار شهری کرج بر اهمیت آن تاکید دارد وجود دست های پشت پرده ای است که اجازه نتیجه گرفتن این پروژه را نمی دهد . افرادی که وی از آنها تحت عنوان مخالفان سیاسی خود و مجموعه متبوع نام برده و در مصاحبه خود با تسنیم از تلاش برخی برای ضعیف جلوه دادن مدیریت خود بر سازمان قطار شهری می گوید و انها را تهدید به اقدام متقابل می کند.
کرج نیازمند شبکه مترو است نه خط مترو
فیروزگاه مدیریت چهارده ساله شهر کرج را یکی از عوامل این بحران دانسته و معتقد است که هزینه های هنگفتی که در طی سالیان متمادی صرف ساخت مترو در کرج شده است می توانست گره بسیاری از مشکلات توسعه شهر را باز کرده و هزینه های تعدیل پرداخت شده به پیمانکار مترو صرف تکمیل بزرگراه های شمال و جنوب شهر کرج شود .
عضو شورای شهر کرج معتقد است : کرج به شبکه مترو نیاز دارد و محدود کردن خطوط حمل و نقل ریلی توجیه نداشته و باید برای طراحی و پیاده سازی شبکه گسترده مترو اقدام کرد اما اگر قرار است ساخت هر خط مترو برای این شهر چهارده سال زمان ببرد بهتر است از ساخت آن چشم پوشی کرد.
وی با اشاره به عدم توانایی شرکت پیمانکار در حفر تونل ها می افزاید : برای انتخاب پیمانکار باید دقت داشت که آیا شرکت مورد پیمان از توانمندی علمی و فنی لازم برای انجام پروژه برخوردار است یا نه . در مترو کرج ما شاهد حرف تونل با لودر بودیم که نشان از عدم کفایت فنی پیمانکار دارد.
فیروزگاه اذعان میدارد : کار غیر حرفه ای و غیر علمی صورت گرفته آسیب های جبران ناپذیری به شهر وارد آورده به گونه ای که در تقاطع همسطح میانجاده و میدان سپاه شاهد مشکلات بسیاری هستیم و تنها راه برون رفت از بن بست بوجود آمده ، تشکیل یک کنسرسیوم قدرتمند از شرکت ها و پیمانکاران توانمند با پشتوانه مناسب برای اتمام این طرح است.
حال با مداخله استاندار البرز گویا قرار بر این است تا با طرح موضوع در شورای عالی فنی استانداری موضوع بررسی و در صورت عدم حصول نتیجه موضوع از طریق دستگاه قضا مورد پیگیری قرار گیرد.