فهیمه حسن‌میری: نماینده سازمان جهانی جهان‌گردی چندی پیش اعلام کرد آمار گردشگران در سال 2007، رشدی 6 درصدی داشته است. هارش وارما با اشاره به این که سهم منطقه آسیا و اقیانوسیه از تعداد 903 میلیون گردشگر در سال 2007، 158 میلیون نفر بوده، گفت: ایران میزبان 1/2 میلیون نفر گردشگر بوده است.
درست است که به گفته او صنعت گردشگری در ایران در سال 2007، رشدی دو رقمی داشته، اما بر کسی پوشیده نیست که ایران با وجود بهره‌مندی از تمدنی غنی و آثار باستانی فراوان، بسیار بیش از این قابلیت جذب گردشگر دارد و با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی‌های لازم، می‌توانیم از طریق صنعت گردشگری که گاه آن را «اقتصاد نامریی» می‌نامند، درآمد قابل توجهی داشته باشیم و وجهه بین‌المللی مناسب‌تری ارائه کنیم.
صنعت گردشگری از مجموعه‌ای به‌هم‌پیوسته تشکیل شده که یکی از مهم‌ترین و موثرترین آن‌ها، هتل‌داری است. کشورهای مختلف با شناخت نقش مهم هتل‌داری، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در این زمینه انجام داده و می‌دهند. مثلا بحرین تصمیم دارد برای توسعه زیرساخت‌های خود در بخش هتل‌داری، تا سه سال آینده بیش از 2.65 میلیارد دلار سرمایه گذاری انجام دهد. اما در ایران، اگرچه بیش از 70 سال از صنعت هتل‌داری می‌گذرد، برای توسعه و گسترش این صنعت، اقدامات چندانی صورت نگرفته است. از معدود اقدامات انجام‌شده می‌توان به تشکیل جامعه هتل‌داران کشور اشاره کرد.اما اینکه ایجاد این‌گونه تشکل‌ها چه تاثیری در روند رشد هتل‌داری و گردشگری کشور داشته‌اند، مساله‌ای است که پس از مرور این گفتگو شاید روشن‌تر شود.
خسرو ایران‌پور، دبیر جامعه هتل‌داران کشور، در این گفتگو معتقد است اقدامات خوبی در توسعه هتل‌داری ایران صورت گرفته؛ از جمله اینکه شمار تخت‌های هتل‌ها افزایش پیدا کرده، گزینه اول گردشگران داخلی برای اقامت در سفر، اقامت در هتل‌هاست، و مواردی مشابه. اما اینکه آیا می‌توان وضع صنعت هتل‌داری کشورمان را با کشورهای گردشگرپذیر دیگر مقایسه کنیم، سوالی است که ایران‌پور پاسخ روشنی به آن نمی‌دهد.
دبیر جامعه هتل‌داران کشور همچنین بر لزوم هماهنگی بین تمام اجزا برای رشد گردشگری تاکید می‌کند و معتقد است «صنعت گردشگری مانند یک لوکوموتیو است و عوامل مربوط به آن مانند واگن‌هایش هستند»؛ قرارگرفتن ایران در مقام شصتمین کشور جذب‌کننده گردشگر، با وجود جاذبه‌های فراوانش، نشان می‌دهد ظاهرا لوکوموتیو گردشگری ایران، هنوز روی ریل قرار نگرفته است.
ایران از نظر جاذبه‌های گردشگری در جهان رتبه دهم دارد، به نظر شما ما عملا در جذب گردشگر موفق نیستیم؟
در این رتبه بندی، داشتن بسیاری از منابع مد نظر قرار می‌گیرد. اما این منابع باید به محصول تبدیل شود تا بتوانیم این محصول را به دنیا عرضه کنیم. در بازار رقابتی گردشگری چیزی مطلوب همه است، پیوستگی و یکپارچگی خدمات است. باید این یکپارچگی و پیوستگی را به وجود بیاوریم تا بتوانیم محصولات و تنوع محصولاتمان را به مشتریانی که طالبش هستند، عرضه کنیم. به‌این‌ترتیب، حجم گردشگران‌مان را افزایش می‌دهیم.
منظورتان از این یکپارچگی خدمات چیست؟
شما هر بسته‌بندی را که نگاه می‌کنید، مساله فرهنگ مشتری در آن هست، مساله خرید در آن هست و بسیاری از چیزهایی که مورد توجه گردشگرهای مختلف است. هر جایی یک نوع بسته‌بندی را دوست دارند و می‌پسندند؛ ژاپنی‌ها ممکن است به یک چیزهایی علاقه داشته باشند، اعراب به چیزهای دیگری علاقه‌مند باشند و قومیت‌های مختلف به چیزهای دیگر. باید تنوع محصولاتمان بر اساس خواست مشتری تنظیم شود تا بتوانیم حجم ورودی‌هایمان را افزایش دهیم. مورد بعدی هم این است که باید یک هماهنگی بین تمام دست‌اندرکاران این صنعت، اعم از مستقیم و غیرمستقیم، به وجود بیاید که از بدو ورود تا خروج هر گردشگر، این هماهنگی‌ها و پیوستگی‌ها وجود داشته باشد. یعنی در صنعت گردشگری نباید نقطه ضعیف وجود داشته باشد. چون نقطه ضعیف ممکن است مقصد گردشگر را تغییر دهد و کشور ما را دوباره انتخاب نکند.
همایش هم‌اندیشی مدیران هتل‌داری ایران که قرار است اوایل دی‌ماه برگزار شود، در راستای همین هماهنگی و یکپارچگی است؟
بله. یکی از عوامل مهمی که در ایران و در هر کشوری روی تعداد مسافرت‌ها و انبوه‌کردن مسافرت موثر است، هماهنگی است و یکی از عناصر مهم در هماهنگی، تشکیل همین همایش‌هاست. این همایش‌ها می‌تواند نزدیکی‌های لازم را ایجاد کند، اهداف را یکسان کند و بسیاری از توان‌های بخش خصوصی را چه در قالب حامی (اسپانسر)، چه در قالب اجرا، و چه در قالب عواملی که بتواند در آینده صنعت گردشگری کشور موثر باشد، کنار هم قرار بدهد تا بتوان از پتانسیل بخش‌های مختلف مخصوصا بخش‌های خصوصی استفاده بهتری کرد.
نظرتان در مورد تبلیغات منفی علیه ایران چیست؟ این مساله در رکود صنعت گردشگری تاثیر ندارد؟
بله، تبلیغات منفی علیه کشور ما وجود دارد؛ اما وقتی گردشگران می‌آیند ایران، نظرشان درباره کشورمان متحول می‌شود. به هر حال دنیا در اختیار ما نیست ولی ما باید تا آن‌جا که می‌توانیم، تاثیر خودمان را چه در داخل و چه در خارج از کشور طوری بگذاریم که در این بازار رقابتی گردشگری، از بازاریابی مناسبی بهره‌مند شویم. شاید لازم باشد برای مردم کشور خودمان هم فرهنگ‌سازی شود. چرا که شاهد هستیم مردم در مسافرت‌هایشان، مسافرخانه و گوشه پارک و کنار خیابان را به اقامت در هتل‌ها ترجیح می‌دهند؛ در حالی که در مواردی شاید از نظر قیمت هم اختلاف کمی وجود داشته باشد! در این زمینه، باید فرهنگ‌سازی کنیم تا مسافرت‌ها در کشورمان سالیانه شود و مردم فقط در مناسبت‌های خاصی که اوج مسافرت‌هاست، سفر نکنند. در غیر این صورت هر اندازه هم که مکان‌های اقامتی رسمی یا غیررسمی داشته باشیم، ممکن است در یک مناسبت خاص و اوج سفر، جوابگو نباشند.
ظاهرا تنها تاکید شما روی رونق گردشگری داحلی است...
بسیاری از کشورها سعی کرده‌اند مسافرت را در کشور خودشان سالیانه کنند و گردشگران داخلی بر اساس علایق و سلایقی که دارند، در تمام سال مسافرت کنند. ما هم باید این فرهنگ‌سازی را در این جهت داشته باشیم. به نظر من این‌گونه نیست که مسافرها جایی را به هتل ترجیح می‌دهند؛ هتل‌ها در فصل‌هایی که زمان اوج مسافرت است، معمولا جا ندارند. به این دلیل که حجم گردشگران داخلی که مسافرت می‌کنند هیچ تناسبی با تعداد تخت‌های هتل‌ها ندارد. به‌همین‌خاطر آن‌ها هر جایی را انتخاب می‌کنند و اصلا مسئله ترجیح‌دادن در میان نیست. مردم تا جایی که بتوانند هتل‌ها را انتخاب می‌کنند و اگر ظرفیت تکمیل باشد، از اقامتگاه‌های دیگر استفاده می‌کنند. اول باید کاری کنیم که مردم به‌تناوب همه جا بروند؛ یعنی از نظر مکانی فقط به مکان‌های خاصی نروند. دوم این که در زمان‌های مختلف مسافرت کنند نه فقط در تعطیلات نوروز یا شهریور، تا بتوانند از این امکاناتی که سرمایه ملی است در تمام سال استفاده کنند.
پس یعنی به نظر شما، اقامت گردشگران در مسافرخانه‌ها و دیگر مکان‌ها، در تناقض با رشد هتل‌داری نیست؟
البته که چنین تناقضی در میان نیست. اقامت گردشگران در همه‌جای دنیا، انواع و اقسام دارد تا گردشگر با هر بودجه‌ای بتواند هر نوع اقامتگاهی را انتخاب کند. اقتصاد گردشگری دنیا هم به همین شکل است که گردشگران بودجه‌های متفاوت و متنوعی دارند و همه، هتل 5 ستاره نمی‌خواهند. باید تنوع محصول وجود داشته باشد؛ از مهمان‌پذیر تا هتل‌های یک تا 5 ستاره. به‌هرحال مردم بر اساس اقتصاد و داشته‌هایشان از این تنوع استفاده می‌کنند. ما تنوع سلیقه‌ها را داریم، پس باید تنوع محصولات را هم داشته باشیم تا هر کس، جایی را انتخاب کند که دوست دارد.
چرا در آمار ساخت هتل رشد چندانی وجود ندارد تا این مشکل کمبود ظرفیت برطرف شود؟
در 3 سال گذشته تعداد تخت‌های هتل‌های کشور تقریبا دو برابر شده است. الان هم پروژه‌های خوبی برای ساخت هتل در کشور در حال اجراست. البته هتل‌های بیشتری هم نیاز داریم. اما همان‌طور که اشاره کردم یکی از موارد مهم در کشور، توزیع سفر است که اگر این توزیع سفر در تمام سال انجام شود، از امکانات بسیاری که در خیلی از مواقع سال خالی می‌ماند، می‌توان استفاده کرد. این خیلی مهم‌تر از آن است که ما هتل بسازیم ولی رویه‌های مسافرت باز به شکل همان دو تا اوج زمانی به‌خصوص باشد. بیشترین کاری که باید بکنیم این است که این توزیع سفر را عملی کنیم. البته اقدامات خوبی هم انجام شده، دولت کارهای خوبی کرده، سازمان میراث فرهنگی کارهای خوبی کرده، بخش خصوصی دارد تلاش خودش را می‌کند. ولی هماهنگی‌های بیشتری احتیاج است تا بتوانیم این توزیع سفر در تمام طول سال را شاهد باشیم.
سپردن کارها به بخش خصوصی در صنعت هتل‌داری هم می‌تواند باعث پیشرفت شود...
خصوصی‌سازی در همه ابعاد می‌تواند به نفع صنعت باشد. کارهایی هم که در قالب بخش خصوصی صورت گرفته، دارد بیشتر انجام می‌شود و باید این تعامل‌ها هر چه بیشتر شود؛ کار به دست بخش خصوصی انجام شود و دولت هم سیاستگذاری داشته باشد.
اصولا تفاوتی بین هتل‌داری خصوصی و دولتی هست؟
در تمام دنیا در نظام هتل‌داری، مالکیت نقش دوم را دارد. نقش اول، بهره‌برداری مناسب است. باید از هر واحدی - صرف‌نظر از این که مالکیتش با چه کسی است - بهره‌برداری مناسبی صورت بگیرد و برنامه‌ها طوری تنظیم شود که مطابق میل مشتری باشند تا در تمام سال، درصد اشتغال بالایی داشته باشد. هرچه‌قدر خدمات بیشتری داده شود، معمولا جاذب‌تر است و می‌تواند تولید موردی را به تولید انبوه برساند. اصولا وقتی مشتری مراجعه می‌کند. نمی‌پرسد مالک کیست بلکه خدمات مناسب می‌خواهد؛ بنابراین از لحاظ صنفی، دولتی یا خصوصی‌بودن تفاوتی نمی‌کند.
ایده تشکیل جامعه هتل‌داران از کجا شکل گرفت؟
این جامعه را در سال 76 تاسیس کردیم. بنا به تشکل‌هایی که در استان‌ها به وجود آمدند، می‌خواستیم مرکزیتی در کل کشور داشته باشیم که با توجه به برنامه سوم و چهارم توسعه بتوانیم به عنوان بازوی اجرایی دولت عمل کنیم و برای بهبود وضعیت هتل‌داری کشور تصمیماتی که گرفته می‌شود، منوط به تشکیل جامعه هتل‌داران کشور شد.
چه اهداف و برنامه‌هایی مد نظرتان بوده است؟
ما 9 هدف را دنبال می‌کردیم. مهم‌ترین این اهداف این بود که جایگاه‌مان را به عنوان یک سرمایه ملی در اقتصاد کلان کشور مشخص کنیم. دیگر این که بتوانیم بسیاری از موانع و مشکلاتی را که در این صنعت برای ساخت هتل، بهره‌برداری از هتل و استفاده بهتر مشتریان وجود دارد، برطرف کنیم. مساله بعدی این بود که بتوانیم هماهنگی خوبی بین عناصر متعدد یک بسته محصولات برای گردشگر به وجود بیاوریم که اقامت هم می‌تواند یکی از آن‌ها باشد.
این تشکل تا کنون چه کمکی توانسته به صنعت گردشگری بکند؟
ما بسیاری از سیاست‌هایمان را دنبال می‌کنیم ولی برای این که به برنامه‌های چشم‌انداز 20ساله با 20 میلیون گردشگر برسیم، راه درازی را در پیش داریمو همراه با سایر بخشها باید بیشتر تلاش کنیم. چون اگر یک بخش را تقویت کنیم ولی سایر بخشها و زیرساخت‌ها هماهنگ نباشند، باز هم نقطه منفی وجود دارد.
پیشنهاد تشکیل اتحادیه هتل‌داران کشورهای اسلامی که توسط ایران ارائه شده، چه فایده‌ای می‌تواند داشته باشد؟
این یکی از پیشنهادها بوده برای این که بتوانیم از تورهای ترکیبی استفاده کنیم. یکی از بازارهای خیلی خوب، بازاری است که در کشورهای اسلامی هست. با توجه به امکانات بسیار بالقوه‌ای که در کشورهای اسلامی وجود دارد، تشکیل هرگونه اتحادیه‌ای چه برای آژانس‌های مسافرتی و چه برای هتل‌ها، درحقیقت زیرمجموعه صنعت گردشگری است و می‌تواند به رشد و تبادل مشتری بین کشورهای اسلامی کمک کند.بسیاری از جاذبه‌ها و انگیزه‌هایمان مشترک است و می‌تواند کنار هم قرار بگیرد. علاوه بر آن وقتی یک مجموعه را در قالب کشورهای اسلامی معرفی کنیم، می‌توانیم بسیاری از جاذبه‌های کشورها را کنار هم قرار دهیم تا مشتری‌های دیگری را از سایر کشورها به سوی کشورهای اسلامی جذب کنیم.
نظر شما