دسترنجی که به باد می‌رود

نفس های صنایع دستی به شماره افتاده، انگار که با هجوم کالاهای ارزان قیمت چینی، بازارهای صنایع دستی ایران مملو از کالاهای پر طرفدار اما بی کیفیت شده است. خریداران هم به خاطر قیمت پایین تر و قدرت خرید کم، ترجیم می دهند همان تولیدات چینی را خریداری کرده و به شهر خود سوغات ببرند. اکنون، بازارهای صنایع دستی پر از طرح و رنگ است که هر کسی را به خود جذب می کند اما طرحهای تکراری صنایع دستی هم پس از سالها از رونق افتاده و مردم به دنبال طرح جدید هستند که برای ارضا این تنوع طلبی به سراغ اجناس هر چند بی کیفیت اما پر رنگ و لعاب می روند.
80 درصد صنایع دستی در بازار خارجی است
علی تعبدی بیش از 30 سال است که کاشی هفت رنگ تولید می کند؛ نوعی کاشی که در تزئینات به ویژه در معماری سنتی ایران به کار میرود. اکنون در هجوم تفکر معماری غربی و تولید صنایع دستی ایرانی در چین، علی تعبدی نگران است، از آینده صنایع دستی. او صنایع دستی ایران را در مرز خطر می بیند و می گوید: هشتاد درصد صنایع دستی وارداتی و قاچاق هستند و بازار جذب تولیداتی شده که به صورت تجاری تولید می شود و کیفیت کافی ندارد.
او ادامه می دهد: نه تنها بازار داخلی صنایع دستی از کالاهای بیکیفیت و ارزان قیمت اشباع شده بلکه متاسفانه ما بازار صادراتی را از دست داده ایم. سنگ اندازی برخی نهادها و مسئولان خود عاملی بر تعطیلی کارگاهای صنایع دستی از جمله کاشی هفت رنگ است. این هنرمند می گوید: ممکن است خریداران جنسی را ارزان قیمت تهیه کنند و در کوتاه مدت از خرید خود راضی باشند اما در واقع این کار مساوی با دور ریخته شدن پول هایشان است. خوشبختانه این اواخر شمار گردشگران افزایش یافته و وضعیت صنایع دستی خیلی بهتر از قبل شده است و این خود عاملی بر رشد فروش صنایع دستی است. تعبدی بیان می کند: در این جا برای نمایش قدمت و اصالت هنر ایرانی باید با کمک مسئولان نمایشگاه هایی در خارج از کشور برگزار شود تا فرهنگ ایرانی را در نقاط دیگر جهان صادر کنیم. او با یادآوری اهمیت و ارزش صنایع دستی بیان می کند: جدای از فروش محصولات صنایع دستی باید هنر ایرانی را به تمام مردم نشان دهیم تا بدانند که هنر ایرانی چیست و هنرمند ایرانی کیست. ارزش والای صنایع دستی ایرانی را باید به همه مردم دنیا نشان دهیم.
تنوع بالا و قیمت ارزان صنایع دستی خارجی
سید احمد حمیدی هنرمند قلم زن است؛ 20 سال است که کارش قلم زدن روی فلزات است؛ به ویژه روی مس. از تکه فلزی که هیچ زیبایی ندارد، اثری هنری می آفریند و به نوع بشر می افزاید. او هم به افزایش کالاهای چینی و وارداتی بی کیفیت اشاره میکند و می گوید: تنوع بالای کالاهای چینی، هندی و تایلندی با قیمت های ارزان باعث شده است که صنایع دستی ایران توان رقابت با کالاهای بی کیفیت چینی را نداشته باشد. او می افزاید: متاسفانه ما در کشور با گرانی کاذبی روبه رو هستیم که امکان رقابت با کالاهای ارزان قیمت وارداتی را از دست داده ایم. حمیدی در ادامه بیان می کند: بیشتر کالاهای بازار، قاچاقی وارد شده اند و این یکی از عوامل ارزان بودن این کالا ها است زیرا که هیچ حق گمرکی شامل این کالاها نشده است. حرفه قلم زنی با رکود مواجه شده و این خود هشدار است. اکثر صنعتگران ما با تحمل سختی های بسیار کار، در آمد بسیار پایینی دارند به نوعی که می توان گفت نان بخور و نمیری دارند. هنر صنایع دستی به سمت نابودی می رود که باید فکری اساسی به حال این هنر شود.
هنرمندان ایرانی کمی خلاق باشند
سلمان گورنگی، مدیر اتحادیه صنایع دستی در مورد بحث اجناس چینی می گوید: بحث کالاهای چینی برمی گردد به گمرک و ورود این اجناس به داخل کشور. همچنین اگر بخواهیم اشباع بازارها را از کالاهای چینی ریشه یابی کنیم به قیمت ها میرسیم که قیمت کالاهای چینی یک پنجم کالا های ایرانی است. در نتیجه بازار جذب قیمت های کم و تنوع بسیار کالاهای چینی می شود.
گورنگی بیان می کند: اتحادیه تولید کنندگان صنایع دستی تا هر جا که بتواند از صنایع دستی حمایت میکند اما این در حالی است که خریداران هموطن و همشهریان ما به میزان بسیاری کمی، به کیفیت و اصل یا غیر اصل بودن اجناس توجه میکنند و بیشتر خریداران به دنبال جنس ارزان هستند. پس کشورهاي چین، هند و تایلند به دلیل جمعیت بالا و فراهم کردن بازارهای جذب گردشگری،صنایع دستی توليد ميكنند. او به رشد کالاهای چینی اشاره میکند و می گوید: تغییر سلیقه ها و تنوعطلبی مردم درخرید اجناس نیز یکی از دلایل جا خوش کردن کالاهای چینی، هندی و... در ایران است.
صنایع دستی همپای اقتصاد جهانی حرکت کند
ارژنگ ربیعی، کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به مسائل رایج درمورد اجناس چینی اشاره می کند و می گوید: ما در دنیایي زندگی می کنیم که تجارت جهانی روز به روز پیشرفت می کند و باید هم سطح تجارت جهانی پیش برویم. همچنین ما باید محصولات هنرمندانمان را به درجه استانداردی برسانیم که با قیمتی مناسب با دخل و خرج همشهری هایمان هماهنگ باشد.
ربیعی می گوید: ورود کالا های چینی، هندی و... نباید به صنایع دستی ایرانی لطمه وارد کند باید سطح فروش صنایع دستی ایرانی را بالا ببریم.
او بیان می کند: متاسفانه وضعیت اقتصادی در کشور به گونه ای نیست که مردم به جز کالاهای سبد خانوار به دنبال خرید اجناس لوکس و قیمتی و همچنین صنایع دستی گران قیمت باشند این خود دلیلی است که مردم به دنبال خرید اجناس متنوع و مشابه طرح اصلی با قیمت پایین تر هستند.ربیعی می افزاید: مسئله بسیار مهمی که وجود دارد ،ضعف قوانین ما است که جلوی ورود اجناس چینی را نمیگیرند این علت اصلی نیست اما یکی از علل است. این که ما تمام تقصیرات را به گردن دولت بگذاریم منصفانه نیست، صنعتگران ایرانی باید نوآور و خلاق تر باشند و با توجه به نیاز های مردم کالاهای جدید و متنوع تولید کنند همچنین با کالاهای وارداتی و متنوع رقابت کنند. مردم از طرح های تکراری و همیشگی خسته می شوند و به دنبال تنوع به اجناس وارداتی بیکیفیت روی می آورند که تمام این عوامل به رکود صنایع دستی ایرانی منجر می شود.
او با اشاره به تولید انبوه صنایع دستی با توجه به حفظ استاندارد مواد اولیه بیان می کند: اگر کشور ما تا چند وقت دیگر وارد تجارت جهانی شود تمام هنرمندان و مسئولین باید به فکر ارتقای سطح صنایع دستی ایرانی باشند تا پا به پای کالاهای وارداتی رقابت کنند همچنین صنایع دستی را به سراسر منطقه صادر کنیم.
روزمرگی صنایع دستی
در این میان، زهرا الحمدی، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس درباره وضع صنایع دستی میگوید: صنایع دستی استان با توجه به برنامه هایي که پس از بحث تحریمها و ورود گردشگران و همچنین خروج محصولات از کشور داشته است، قطعا روند صعودی را طی میکند و جایگاه بهتری در جامعه پیدا کرده است. با رویکردی که برای توسعه بازارچههای صنایع دستی و ایجاد دهکده صنایع دستی به وجود آمده ، صنایع دستی فروش بهتر و بالاتری داشته اند.الحمدی بیان میکند: یکی از مسائلی که به صنایع دستی لطمه وارد کرده، شناسایی نشدن صنایع دستی و هنرمندان در بازار های داخلی و جهانی است. هنرمندان به تنهایی برای شناساندن هنر خود توان رفتن به سفرهای فرا مرزی و حتی داخل استانی را ندارند. در واقع با آوردن مجموعههای بازاریابی در داخل و خارج از کشور به عرضه محصولات صنایع دستی کمک میشود و نسبت به تقاضا ها ، محصولات به طبع خریداران و مردم ساخته و عرضه می شود.
او ادامه می دهد: متاسفانه بخشی از صنایع دستی ما دچار روزمرگی و تکرار شده است در این حال بحث نو زنده سازی و طراحی قوی در صنایع دستی مطرح می شود که با ورود افراد متخصص و خلاق به گونه ای به کاهش این معضل کمک می شود. باید صنایع دستی را به گونهای به مردم عرضه کنیم که جزئی از سبد کالای خانوار محسوب شود و از این حالت کالای لوکس خارج شود. علاوه بر بحث تنوع در صنایع دستی چینی بحث نیروی کار ارزان قیمت و کیفیت است. کیفیت اجناس چینی درجه بندی دارد همچنین با توجه به جمعیت زیاد چین و تعداد متقاضیان برای کار کالاها با قیمت مناسب تر تولید
می شود. مرغوبیت آثار با هزینه خرید اثر ارتباط مستقیم دارد.
راهکار های نجات صنایع دستی چیست؟
الحمدی در ادامه دو راهکار را پیشنهاد می دهد: راهکار اول که میتوانیم با آن صنایع دستی را تقویت کنیم ساخت برند برای صنایع دستی ایرانی است.راهکار دوم ایجاد تعاونیهای فراگیر است. متاسفانه از صفر تا صد یک اثر هنری را هنرمند به عهده می گیرد و این در حالی است که با ایجاد تعاونی های فراگیر که با جمع شدن افرادی تولید آثار هنری را آسانتر می کند، افرادی را برای بازاریابی، فروش و خرید مواد اولیه اختصاص دهند تا هم کار ها تخصصیتر انجام شود و هم در مخارج یک اثر هنری صرفه جویی شود.
با ایجاد تعاونی ها سرعت تولید و تعداد تولید افزایش پیدا می کند و هزینه آثار هنری کاهش می یابد. این نکته را باید به یاد داشت که صنایع دستی بیش از اینکه راهی برای درآمدزایی باشند، گویای هویت ملی ایرانیان به شمار می روند؛ اما آیا نباید این هویت را نگهداری کرد؟

46