صفر، صفر و صفر. آسمان آبی است؛ آبی تیره. و قصد باریدن کافی هم ندارد. به اندک بارش های هفته پیش دل خوش نکنید؛ امروز انگار به سالهای 85 و 86 برگشته باشیم. سالهایی که خشکسالی از راه رسید و هیچ کس آن را جدی نگرفت. طوری که 10 سال بعد، یعنی در سال 95، فارس چنان از منابع آبی خالی شده که برخی مسئولان می گویند، وضع سدهای فارس در شرایط بحرانی است و چه بسا در سال آینده برخی سدهای بزرگ مانند سد درود زن برای شهری چون شیراز هم آب آشامیدنی نداشته باشند؛ انگار که یک دوئل در میان است؛ دوئلی میان بخش کشاورزی و بقا نوع بشر. هرچند که انگار کشاورزی می خواهد تا هنوز به سه نرسیده، تقلب کرده و ماشه را بفشارد.
در این شرایط انگار که آسمان هم نمی خواهد به یاری نزدیک به 5 میلیون نفری که در فارس زندگی می کنند بیاید. پارسال وقتی بارش ها نسبت به سال پیش از آن نزدیک به 12 درصد بیشتر شد، بسیاری شادمانه از پایان خشکسالی دست کم از نظر بارش های جوی خبر دادند ولی امسال دوباره در روی همان پاشنه ای می چرخد که در همه سال های یک دهه گذشته چرخیده است؛ کاهش چشمگیر بارش ها که نشانه اش از وضع بارندگی در مهرماه و آبان ماه پیداست.
سالی که نکوست؟
سالی که نکوست، از بهارش پیداست. اگر منظور از بهار را در این ضرب المثل دیرینه، سه ماهه نخست سال به شمار بیاوریم، سه ماه نخست سال آبی می شود مهر، آبان و آذر. اما از این سه ماه نخست، نشانه ای از نکویی سال آبی تازه دیده نمی شود. بارش ها به قدری در مقایسه با سال های گذشته کاهش یافته که چه بسا به راستی امسال دیگر چندان آبی برای آشامیدن هم در دسترس نباشد. این است که دیگر واقعا نمی توان کمبود بارش ها را دست کم گرفت. در تمام سال های اخیر، بارش ها به سختی برای تامین آب آشامیدنی شهروندان بسنده می کرد، اما بخش عمده ای از آنها را برای آبیاری زمین های کشاورزی رها می کردند. سال آبی جدید اما با یک پیام روشن از راه رسیده است؛ دیگر آسمان آهنگ باریدن ندارد.
آن طور که عبدالکریم جامع، مدیرکل هواشناسی فارس به سرویس گزارش «خبرجنوب» می گوید، از اردیبهشت ماه پیش بینی می شد که امسال، بارش های پاییز کم باشد و از میانگین عقب تر. از قرار معلوم امسال در مهرماه میانگین بارش ها در شیراز صفر میلیمتر مربع بوده است. عددی که نه تنها در مقایسه با پارسال بلکه در مقایسه با سال های گذشته هم بی سابقه است. این در حالی است که در مهرماه سال گذشته در شیراز به طور میانگین 4.4 میلی متر باران باریده بود؛ و در استان هم به صورت میانگین، 1.6 میلی متر.
امسال اما در مهرماه در شیراز اصلا باران نباریده، در استان هم به طور میانگین، کمتر از یک میلی متر مربع. مدیرکل هواشناسی فارس درباره میزان بارش ها در آبان ماه هم میگوید: «پارسال در آبان ماه در شیراز به طور میانگین چیزی در حدود 78 میلی متر باران باریده بود. همچنین میانگین بارش ها در استان نزدیک به 69 درصد بود. امسال اما در آبان ماه در شیراز و استان هر کدام به صورت جداگانه و به صورت میانگین کمتر از یک میلی متر بارندگی داشته ایم که نشان دهنده کمبود بارش ها در
پاییز است».
مرکز مطالعات جوی و اقیانوسی دانشگاه شیراز پیش از فرارسیدن سال آبی گذشته- یعنی سال 94-95- پیش بینی کرد که آن سال، سال پربارشی باشد.
این پیش بینی پربیراه نبود چه اینکه میزان بارش ها در سال آبی گذشته 12 درصد در مقایسه با سال پیش از آن افزایش نشان می داد. بارندگیهایی که بسیاری را بر این گمان گماشت که خشکسالی دست کم از نظر میزان بارش ها به پایان رسید؛ آنها که امیدوارتر بودند بر خلاف نظر بسیاری از زمین شناسان ابراز امیدواری میکردند که دوباره سفره های زیر زمینی فارس پر آب شود ولی تنها همین نباریدن مهر و آبان ماه برای اینکه عمق بحران خود را نشان دهد کافی است. البته بارش های پارسال هم همچنان با میانگین بلند مدت بارش ها فاصله ای چشمگیر نشان می داد.
مدیرکل هواشناسی فارس می گوید: «در سال آبی 93-94 در مجموع 208 میلی متر باران بارید و در سال بعد از آن یعنی در سال 94- 95 میانگین بارشها 236 میلی متر بود.
این یعنی افزایش حدود 12 درصدی بارش ها در مقایسه با سال پیش از آن. اما همچنان نسبت به میانگین بلند مدت که چیزی بیش از 290 میلی متر مربع است، همچنان فاصله ای قابل توجه داریم».
دوره قهر؟
از وقتی بارش ها رو به کاهش گذاشت، میزان برداشت آب به صورت قابل توجهی افزایش پیدا کرد.
به ویژه در بخش کشاورزی. کار به جایی رسید که مدیرکل وقت محیط زیست فارس به صراحت گفت: «دوره قهر طبیعت فرا رسیده است».
روزگاری که طبیعت برای بقا به کمک انسان می آمد سپری شده و اکنون که انسان ها به جای دوستی، شمشیر را برای او از رو بسته اند، آن چهره دیگرش را نشان می دهد. کمترین نشانه اش را در فرونشست زمین در نقاط مختلف استان می توان دید.
هر چه انسان از طبیعت بیشتر دور می شود، چاره ای ندارد جز اینکه برای بقا به کاربرد روش های مصنوعی روی بیاورد. کاری که در سالهای گذشته انجام شد و قرار بود از دهم آبان ماه امسال دوباره اجرا شود، باورسازی ابرهای فارس بود. روشی که به باور رئیس مرکز مطالعات و بارورسازی ابرها در استان یزد می تواند هم ارزان قیمت باشد و هم تا 10 درصد بارش ها را افزایش دهد. ولی این روش هم باز در گرو وجود سامانه بارشی است.
به بیان ساده تر، باید ابرهای باران زا در آسمان باشند که بتوان آن ها را بارور کرد. اما در فارس که در مهرماه اصلا باران نباریده و در آبان ماه میزان بارش ها به صورت میانگین کمتر از یک میلی متر مربع بوده عملا راهی برای بارورسازی ابرها وجود نداشته است.
در این شرایط راهی پیش روی مسئولان نمانده جز اینکه برای تامین آب آشامیدنی مردم هم که شده چاه های عمیق تری حفر کنند.
و اما پایان بخش گزارش؛ هر گزارش به صورت کلی از 3 بخش تشکیل می شود؛ ورودی، بدنه و پایان بند. و اینک بگذارید گزارش را با حرف هایی تکراری به پایان برسانیم. حرف هایی تکراری که البته از اهمیت آنها پشیزی کاسته نمی شود. عمق چاه ها در نقاط مختلف فارس به 600 متر مربع رسیده است و البته برای کشاورزی.
در حالی که 95 درصد آب فارس را بخش کشاورزی مصرف می کند در همه 10 سالی که از شروع خشکسالی می گذرد مسئولان یا هیچ کاری برای تغییر الگوی کشت نکردهاند یا اگر اقدامی کرده اند و قانونی گذاشته اند، به خاطر نبود ضمانت اجرایی، عملا قانون از اجرا باز مانده است. مانند مصوبه هیئت دولت که کشت برنج در سراسر کشور به جز شمال را منع می کند ولی اینجا در فارس کشت آن همچنان ادامه دارد؛ حتی آن طور که معاون طبیعی محیط زیست فارس به سرویس گزارش «خبرجنوب» می گوید، حتی برخی نمایندگان مجلس از هراس به خطر افتادن پایگاه رایشان از ادامه این وضع حمایت می کنند.
طرح پرداخت هزینه نکاشت که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست وعده اش را داده بود هم که به فارس اختصاص پیدا نکرد. هزینه این وضع را اما چه کسانی می پردازند؟ شهروندانی که دستشان به هیچ جا بند نیست.
46
نظر شما