یادگاری اوباما برای خاورمیانه

آخرین باری که قطعنامه‌ای درباره اسرائیل و فلسطینی‌ها به دنبال رأی ممتنع واشنگتن در شورای امنیت به تصویب رسید، سال ۲۰۰۹ میلادی بود. آن قطعنامه خواستار آتش بس بین اسرائیل و گروه فلسطینی حماس و نیز عقب نشینی نیروهای اسرائیلی از غزه شده بود.آمریکا سال ۲۰۱۱ پیش نویس قطعنامه‌ای که در آن شهرک سازی‌های اسرائیل محکوم شده بود را وتو کرده بود.

قطعنامه روز جمعه شورای امنیت قرار بود یک روز قبل به رأی گذاشته شود، که به دنبال تماس ترامپ باالسبسی و درخواست مصرکه از تهیه‌کنندگان اصلی پیش نویس آن بود به تاخیر افتاد.همچنین بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا نیز از دولت باراک اوباما رئیس جمهوری کنونی ایالات متحده خواستند که آن را وتو کند.اما روز جمعه اعلام شد که این قطعنامه به درخواست کشورهای نیوزلند، مالزی، ونزوئلا و سنگال که از پیش نویس قطعنامه حمایت کرده بودند بار دیگر در دستور کار پانزده کشور عضو شورای امنیت در نیویورک قرار گرفته و قرار است عصر جمعه به وقت محلی به رأی گذاشته شود. به هر حال رأی گیری انجام شد و نماینده آمریکا با رأی ممتنع خود ، مانع تصویب قطعنامه نشد و در نهایت قطعنامه با ۱۴ رأی موافق به تصویب رسید.

موضع امریکا

سامانتا پاور نماینده آمریکا در سازمان ملل، پس از رأی گیری به تشریح موضع ایالات متحده در قبال شهرک سازی های اسرائیل در سرزمین های اشغالی فلسطینی به عنوان مانعی در راه از سرگیری گفت‌وگوهای صلح خاور میانه پرداخت وبانام بردن از رؤسای جمهوری مختلف آمریکا از هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات در چند دهه گذشته و تاکید بر تعهد همیشگی واشنگتن در حمایت از اسرائیل، خاطر نشان کرد که این موضع کاخ سفید «اصولی و فراحزبی» بوده و ادامه شهرک سازی ها «بطور جدی امنیت اسرائیل را به خطر می‌اندازد.» پاور همچنین یادآوری کرد که ایالات متحده همواره معتقد به راه حل دو تشکیل کشور مستقل اسرائیلی و فلسطینی بوده که «دوشادوش یکدیگر در صلح و امنیت» زندگی کنند .وی همچنین پس از خاتمه رأی گیری ها در شورای امنیت گفت «آمریکا به مدت پنج دهه به صورت خصوصی یا عمومی این پیام را به اسرائیل می داده که شهرک سازی ها باید متوقف شود.» «آمریکا همواره به باور خود به راه حل دو کشور مستقل که در صلح و امنیت در کنار یکدیگر زندگی کنند پایبند بوده است.
ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۷۹ میلادی نیز با رأی ممتنع خود موجب تصویب قطعنامه دیگری در شورای امنیت سازمان ملل متحد شده بود که می‌گفت «ساخت و سازهای اسرائیل در خارج از مرزهای ۱۹۶۷ هیچ اعتبار حقوقی ندارند و مانع جدی در رسیدن به صلحی فراگیر و پایدار در خاور میانه است."

نگاه اسراییل

درهمین حال برخی مقامات اسرائیلی باراک اوباما و دولت او را به اقدامات پشت صحنه و تلاش برای «به دام انداختن» اسرائیل متهم کرده اند.خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام اسرائیلی گفت که «باراک اوباما و جان کری پشت اقدام بی شرمانه سازمان ملل متحد علیه اسرائیل هستند. دولت آمریکا مخفیانه درباره قطعنامه ضداسرائیلی، با فلسطینی ها زد و بند کرده است.»اما یک مقام دولتی آمریکا روز جمعه اتهام اسرائیل مبنی بر این که دولت اوباما پشت قطعنامه شورای امنیت است را رد کردو گفت آمریکا حتی به دیگر اعضای شورای امنیت درباره نحوه رای خود چیزی نگفته است.

تصویب قطعنامه شورای امنیت مبنی بر توقف ساخت و سازها از سوی اسرائیل در سرزمین های اشغالی فلسطینی ها، با واکنش شدید مقامات اسرائیلی روبرو شد.
بنیامین نتانیاهو در واکنش به آنچه «قطعنامه شرم آور و ضد اسرائیل سازمان ملل» خطاب کرده در بیانیه ای گفت اسرائیل از مفاد قطعنامه تبعیت نخواهد کرد.وی افزود «کابینه اوباما نه تنها در مقابل این جبهه سازی از اسرائیل دفاع نکرد، بلکه در پشت صحنه با آنها تبانی کرد. اسرائیل به استقبال همکاری با دونالد ترامپ و دوستان خود در کنگره، چه دموکرات و چه جمهوریخواه، می رود تا پیامدهای مخرب این قطعنامه پوچ را خنثی کند.»

دنی دنن، نماینده دائمی اسرائیل در سازمان ملل، به دنبال رأی شورای امنیت گفت «انتظار می رفت که آمریکا، بزرگترین متحد اسرائیل، در تطابق با ارزش های مشترک مان عمل و این قطعنامه ننگین را وتو کند. من شکی ندارم که کابینه جدید (آمریکا) و دبیر کل جدید سازمان ملل، رابطه سازمان ملل و اسرائیل را وارد فصل جدیدی کنند.»
کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل موسوم به «ایپک» نیزدر واکنش به تصویب این قطعنامه گفت از خودداری کابینه اوباما در استفاده از حق وتو «به شدت پریشان» است و با اشاره به این قطعنامه، آنرا «مخرب، یک سویه، و ضد اسرائیل» توصیف کرد.
یک مقام ارشد اسرائیل نیز یک روزقبل ازتصویب این قطعنامه گفته بود که احتمال تبعیت اسرائیل از قطعنامه شورای امنیت «صفر» خواهد بود. این در حالی است که بنا به منشور سازمان ملل، کشورهای عضو این سازمان موظف به پذیرفتن و تبعیت از تصمیم های شورای امنیت هستند.

رویکرد ترامپ

تصویب قطعتامه علیه اسراییل درحالی صورت گرفت که دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب آمریکا با استفاده از ایمیل، توییتر و فیسبوک خواستار آن شده بودکه اوباما قطعنامه فوق را وتو کندو از دولت اسرائیل حمایت کند اما باراک اوباما به ابن درخواست وقعی ننهاد. ترامپ در بیانیه ایمیلی خود گفته بود : «به رویه گذشته آمریکا، صلح میان اسرائیلیها و فلسطینی ها تنها از طریق مذاکرات مستقیم میان دو طرف میسر می شود و نه از طریق دستورالعمل های سازمان ملل متحد.» او افزوده بود : «این قطعنامه موضع اسرائیل را در مذاکرات تضعیف می کند و این بسیار ناعادلانه است.»بیانیه دونالد ترامپ ساعاتی پس از آن انتشار یافته بود که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در توییتر ایالات متحده را به وتو کردن قطعنامه ترغیب کرده بود.

پس از تصویب این قطعنامه دونالد ترامپ در پیامی توئیتری به تصمیم شورای امنیت واکنش نشان داده و نوشت «درباره سازمان ملل، چیزها پس از بیستم ژانویه متفاوت خواهد بود.»از بیست ژانویه (اول بهمن) ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا رسما کار خود را آغاز خواهد کرد.

نگاه پارلمان امریکا

پال رایان، سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا نیز در واکنش به عدم وتوی قطعنامه شورای امنیت از سوی کابینه اوباما گفت «این مطلقا شرم آور است. رأی امروز ضربه ای است به صلح و زمینه ای خطرناک برای تلاش های دیپلماتیک بیشتر برای ایزوله کردن و اهریمن جلوه دادن اسرائیل. دولت جمهوریخواه متحد ما تلاش خواهد کرد تا این صدمه را که توسط کابینه (اوباما) وارد شده جبران کرده و اتحاد خود با اسرائیل را بازسازی کند.
جان مک‌کین، سناتور جمهوریخواه از ایالت آریزونا نیز در واکنش به تصمیم روز جمعه شورای امنیت گفت این قطعنامه درباره شهرک سازی های اسرائیل «نشانه فصل شرم‌آور دیگری» در تاریخ سازمان ملل در رابطه با اسرائیل است.

رویکرد تیم ترامپ

این درحالیست که پیش از تصویب این قطعنامه ازسوی تیم انتقال قدرت ترامپ اعلام شده بود که دیوید فریدمن که از شهرک سازیها در اسزاییل حمایت میکند از سوی وی بعنوان سفیر آینده امریکا دراسراییل معرفی خواهد شد که البته احراز این سمت مانند سایر سمت های دولت نیاز به اخذ رای سنا را دارد. ترامپ در بیانیه ای اعلام کرده است: فریدمن دوستی دیرینه و مشاوری معتمد برای من است. در حالی که ما ضمن تقویت روابط با متحدانمان، برای صلح در خاورمیانه تلاش می کنیم، روابط مستحکم او با اسرائیل، پایه و اساس ماموریت دیپلماتیک او است و این یک امتیاز فوق العاده برای کشورمان خواهد بود.پیشنهاد انتخاب فریدمن خیلی زود از سوی ائتلاف جمهوریخواهان یهودی مورد استقبال قرار گرفت و مدیر اجرایی این تشکل این گزینش را یک «یک پیام قوی به جامعه یهودیان» قلمداد کرد .

ازسوی دیگر جیسون گرینبلات یکی از مشاوران ارشد دونالد ترامپ پیش ازتصویب قطعنامه توقف شهرک سازی دراسراییل گفته است رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده فکر نمی‌کند که باید از شهرک سازی های اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی انتقاد کرد و بر این نظر است که این موضوع «مانعی در راه صلح» ایجاد نمی‌کند.

کلام آخر

رویکرد بی تفاوتی نسبت به ادامه شهرک سازیها دراسراییل و عدم تاتثرآن بر روند صلح میان فلسطین واسراییل ازسوی ترامپ و تیم او نشانه تغییر موضع واشنگتن در برابر شهرک‌سازی اسرائیل در مناطق اشغالی فلسطینی در سال ۱۹۶۷ است.این درحالیست که در8سال گذشته ،دولت اوباما همواره با این شهرک سازیها مخالف کرده وادامه آنرا مانعی عمده درمسیر ازسرگیری مذاکرات صلح با فلسطینی‌ها دانسته است.اسرائیل هم پیمان کلیدی آمریکا در خاورمیانه است، اما در سال‌های اخیر، اختلاف نظر بین باراک اوباما و نخست وزیر بنیامین نتانیاهو بر سر برخی مسائل، بویژه توافق اتمی ایران و شهرک سازی در کرانه باختری، موجب سردی روابط دو طرف شده است.
چراغ سبز اوباما نسبت به تصویب قطعنامه توقف شهرک سازیها درفلسطین اشعالی در واپسین روزهای حضور او درکاخ سفید که درواکنش به مواضع ترامپ واصرلر برمواضع 8ساله او صورت گرفته است ،شاید به نقطه عطفی در تحولات خاورمیاته تبدبل شود و پس از شروع فعالیت رسمی ترامپ به چالشی با دیگر اعضای دایم شورای امنیت و کشورهای مسلمان و اهرمی دربازی قدرتها تبدیل شود.اگر چهارکشور دیگر اعضای دایمی شورای امتیت بر رای خود باقی بمانند هرگونه قطعنامه دیگری که در دولت ترامپ مبنی برنقض قطعنامه فعلی ارایه شود ازسوی حداقل یکی ازآنها وتو خواهد شد مگرابنکه برسر مسایل دیگری که این چهارکشور با امریکا دارند مصالحه ای صورت پذیرد بویژه آنکه ترامپ در رابطه باچین ، علاوه بر پاسخ به تماس تلفنی رییس جمهور تایوان، اعلام ضرورت جلوگیری از فرارمشاغل ازامریکا به چین و موضوع تعرفه های تجاری را مطرح کرده و دوکشور تنشهایی هم دردریای چین و مسایل دیگر دارند ، یا رویکردهایی که ترامپ درقبال ناتو و سهم اندک مالی اعضای آن به میان آورده است و همچنین چالشهایی که امریکا که باروسیه بایکدیگردارند (هرچند ترامپ وپوتین برخی خوش وبشها را اززمان تبلیغات انتخاباتی درامریکا آغازیده اند) مجموعه این عوامل شاید موجب گردیده، ازهم اکنون چین و اروپا وروسیه نسبت به برخورداری ازسوپاپ اطمینانهایی احساس نیازکنند و جه بسا رای باین قطعنامه یکی از این سوپاپها و اهرمها باشد تا بر رویکرد ترامپ تاثیرگدار شود هم جمهوریخواهان واسراییل وایپک را به تلاش بر تغییر رویکرد درقبال ناتو واروپا وچین وروسیه ترعیب کنند .