پارادوکس یا همگرایی از نوعی دیگر

سارا معصومی: در اسرائیل همه چیز همان طور پیش رفت که پیش‌بینی‌ها حکایت می‌کرد. تمامی مهره‌های این بازی درست در همان خانه‌ای ایستاده‌اند که تحلیل‌گران مسائل خاورمیانه با ترس و بیم پیشگویی کرده‌بودند .همه پیش‌گویی‌ها از زمانی آغاز شد که حزب کادیما به رهبری تزیپی لیونی در انتخابات پارلمانی این رژیم با اختلاف یک کرسی بیشتر حزب لیکود را در جایگاه دوم قرار داد، لیکود اما به رهبری بنیامین نتانیاهو موفق شد اعتماد رئیس‌جمهوری این رژیم شیمون پرز را برای نخست وزیر شدن جلب کند.

پرز با انتخاب نتانیاهو امیدوار بود که کادیما نیز با الحاق به ائتلاف حاکم، دولت مقتدر و البته معتدلی را به روی کار بیاورد، اما تزیپی لیونی که به کمتر از نخست‌وزیری فکر نکرده‌بود همچنان بر مواضع خود پافشاری کرده و اعلام کرد که محال است با دولتی به رهبری نتانیاهوی تندرو کنار بیاید. در نتیجه همه چیز بر خلاف روند صلح در منطقه پیش رفت. نتانیاهو برای حفظ قدرت دست به دامان آویگدور لیبرمن رهبر حزب بیتنا شد. تندروترین سیاستمدار راستگرایی که تاریخ اسرائیل به خود دیده‌است . مردی که از بیان این همه افراط نیز واهمه نداشته و در تمامی سخنانش به صراحت صلح را به خواب زمستانی برده است .

لیبرمن در نخستین نطق سیاسی خود پس از راهیابی به وزارت امور خارجه این رژیم آب پاکی را بر دستان همگان ریخته و دوستی با ایالات متحده را هم زیر سوال برد . در همین سخنرانی بود که لیبرمن ذات کنفرانس آناپولیس را هم زیر سوال برده و ادعا کرد که توافق‌انجام گرفته در این کنفرانس را هم قبول ندارد.

چهل و هشت ساعت پیش اما بلندگو بار دیگر در اختیار لیبرمن قرار گرفت و فضا مهیا شد برای آشنایی بیشتر جامعه بین‌المللی با مردی که قرار است مقام شماره دو اسرائیل در مذاکرات باشد. این بار لیبرمن از تمامی کشورهای عضو سازمان ملل خواست که از دخالت در امور داخلی اسرائیل خودداری کنند. رسانه‌های بین‌المللی جملات لیبرمن را مو به مو نقل قول کردند : ما هرگز در مقام رهبران اسرائیل در امور داخلی سایر کشورها دخالت نکرده‌ایم و از آنها هم انتظار داریم که از دخالت در کار ما پرهیز کنند.

لیبرمن که در حضور اعضای حزب خود، بیتنا سخن می‌گفت در ادامه افزود: دوست ندارم بقیه ساعتی به مچ خود داشته باشند و با نگاه کردن به آن به ما امر کنند که زمان برنامه‌ریزی سیاسی برای دولتمان فرا رسیده است. لیبرمن در همین جلسه بازی را نیمه‌کاره رها نکرده و اعلام کرد که به اصل ایجاد دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل در کنار هم اعتقادی ندارد .

همین یک جمله شاید کافی بود تا کاسه صبر ایالات متحده و دولتهای عربی که تا کنون در برابر اسرائیل مدارا از خود نشان داده‌اند ،لبریز شود. درست 24 ساعت پیش از این اظهارات تند لیبرمن بود که باراک اوباما رئیس‌جمهوری ایالات متحده در انکارا پایتخت ترکیه از آشتی با مسلمانان سخن گفت و اینکه تنها راه برای عبور منطقه از بحران، تشکیل دو کشور مستقل اسرائیل و فلسطین در کنار هم هست. اوباما در همین سخنرانی از رهبران فلسطین و اسرائیل خواست که برای برقراری صلح در منطقه از خود جرات نشان دهند.

اما جملات اوباما که در روزنامه‌های منطقه بزرگنمایی شد: به گمان من صلح در منطقه قابل تحقق است. این صلح هم بر پایه تشکیل دو کشور مستقل است . برای رسیدن به این نقطه هم دو طرف باید به تعهدات خود عمل کرده و در کنار عزمی سیاسی ، شجاعت برقراری صلح را هم داشته باشند.

دو دولت سابق اسرائیل به نقشه راه که در سال 2003 توسط ایالات متحده، روسیه ، اتحادیه اروپا و سازمان ملل تنظیم و ارائه شد ، پایبند بودند. بر اساس این طرح که مورد حمایت اعراب هم هست اصل مذاکره میان دو طرف بر پایه تشکیل دو کشور مستقل است . این در حالی است که بنیامین نتانیاهو با این اصل به شدت مخالف است .

لیبرمن اما بر خلاف نتانیاهو تعهد بیشتری نسبت به نقشه راه از خود نشان می‌دهد. او در همین نشست آخر درون حزبی هم در این خصوص گفت: تنها یک سند است که ما نسبت به آن حس تعهد داریم. آن هم نه کنفرانس آناپولیس که نقشه راه است . نه دولت اسرائیل و نه کنست هیچ‌کدام موافق برگزاری کنفرانس آناپولیس نبودند.

لیبرمن در ادامه سخنانش اعلام کرد که دولت جدید اسرائیل درست بر اساس نقشه راه عمل خواهد کرد و به دنبال فرار کردن از هیچ کدام از مفاد این طرح نیز نیست.  وزیر امور خارجه این رژیم همچنین ادعا کرد که دولتش برای رسیدن به چهارچوبی مشخص برای مذاکره با فلسطینی‌ها به یک یا دو ماه بیشتر زمان نیز دارد و جهان هم باید فعلا دست از درخواست های مکرر برای برقراری صلح برداشته و صبر کند .

حرکت‌های چند روز اخیر لیبرمن در مقام وزیر امور خارجه اسرائیل خشم بسیاری از رهبران منطقه را برانگیخته است . برای فلسطینی ها اما چیز زیادی تغییر نکرده‌است . محمود عباس رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین که از رابطه خوبی با دولت سابق اسرائیل برخوردار بود پیش از این در مصاحبه ای مطبوعاتی در خصوص لیبرمن گفته بود : این مرد مانعی واقعی بر سر راه رسیدن به صلح است. او بیش از آنکه به ما ضرر بزند به دولت خود آسیب‌های جبران ناپذیر وارد خواهد کرد .

پس از نخستین اظهارات لیبرمن در مقام مرد شماره دو دولتش ، نتانیاهو تمام تلاش خود را به کار گرفت تا از زهر کلام او بکاهد . رهبر حزب لیکود از تمامی فرصت‌های بوجود آمده برای اظهار نظر استفاده کرده و اعلام کرد که دولتش به تلاش برای ادامه یافتن روند مذاکره با فلسطینی‌ها ادامه خواهد داد . البته نتانیاهو نیز چندان به طرح تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم تمایل نشان نداد . حرکتی که می‌تواند رابطه این رژیم با ایالات متحده و اتحادیه اروپا را دستخوش تحولات ناخوشایند کند .

در این میانه این مردم فلسطین و بخصوص ساکنان غزه هستند که با وقت‌کشی دولت جدید اسرائیل هر لحظه به شرایط بحرانی نزدیک‌تر می‌شوند . صائب عریقات که مذاکره کننده ارشد فلسطین با اسرائیل محسوب می‌شود در خصوص اظهارات تند لیبرمن و موضع نه چندان مخشص نتانیاهو گفت : لیبرمن درهای همچنان باز کنفرانس آناپولیس برای مذاکره را کاملا بست . حالا جامعه بین‌المللی هم پشت همین درهای بسته گرفتار شده‌است.

اظهارات تند لیبرمن در بحبوحه انتخابات پارلمانی در اسرائیل هم اعتراض‌های فراوانی را به دنبال داشت. درخواست لیبرمن برای اجرای مراسم ادای سوگند وفاداری به رژیم اسرائیل توسط اعراب این منطقه خشم این طیف را برانگیخته بود . همین تندروی‌های لیبرمن بود که منجر به اعطای لقب فاشیست به او شد . سال گذشته میلادی بود که رهبر حزب بیتنا در سخنانی تند ضمن انتقاد از حسنی مبارک رئیس‌جمهوری مصر اعلام کرده بود که اگر او نمی‌خواهد به اسرائیل سفر کند بهتر است مستقیم به جهنم برود.البته لیبرمن حالا در جامه وزیر امور خارجه دولتش سعی در تلطیف مواضع پیشین دارد و اخیرا در خصوص نقش میانجی‌گری مصر در روند مذاکرات گفته بود : مصر نقش مهمی در بازی‌های منطقه‌ای و معادلات جهانی ایفا می‌کند .

سخنان اوباما در خصوص به بن‌بست خوردن روند مذاکرات میان اسرائیل و فلسطین می‌تواند یزگترین چالش برای دولت باراک اوباما باشد که پیش از این بارها بر لزوم همکاری با هر دولتی که در اسرائیل به روی کار بیاید تاکید کرده‌بود . لیبرمن در جمع هم‌حزبی‌های خود تاکید کرد که قصد دارد برای دوره‌ای حداقل چهار ساله کنترل وزارت امور خارجه اسرائیل را بر عهده داشته‌باشد.

اظهارات این‌بار لیبرمن در خصوص عدم پذیرش فلسطین به عنوان کشوری مستقل و همسایه با واکنش تند و نه چندان ملایم وزارت امور خارجه ایالات متحده روبه‌رو شد . وزارت امور خارجه ایالات متحده ساعتی پس از این تندروی‌های وزیر امور خارجه در بیانیه‌ای اعلام کرد که تنها راه برای برقراری صلح در منطقه تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم است . با این موضع‌گیری تند واشنگتن ، در صورت تیره‌شدن نسبی روابط دو رفیق قدیمی هیچ کس به اندازه لیبرمن مقصر نخواهد بود .

سخنگو وزارت امور خارجه ایالات متحده در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او در خصوص اظهارات اخیر لیبرمن پرسید ، گفت: در حال حاضر اولویت ما ادامه یافتن روند این مذاکرات است . البته محور این مذاکرات هم تشکیل دو کشور مستقل خواهد بود .

جورج میچل نماینده اوباما در امور خاورمیانه هم هفته آینده راهی منطقه خواهد شد تا از نزدیک با مقامات اسرائیل و فلسطین دیدار و گفتگو کند . سخنگوی وزارت امور خار جه ایالات متحده با اشاره به پیچیدگی اوضاع در منطقه گفت: باید بپذیریم که شرایط حاکم بر دو طرف بسیار سخت است . شهروندان فلسطینی و اسرائیلی هر دو خواهان به نتیجه رسیدن سریع اوضاع هستند. بی‌شک در این مسیر فراز و فرودهایی خواهیم داشت که باید تحملشان کرد.

پیش از این برخی منابع خبری اعلام کرده‌بودند که اوباما در ماه ژوئن به اسرائیل سفر خواهد کرد و این در حالیست که کاخ سفید تا کنون این خبر را تایید یا تکذیب نکرده‌است. پشت صحنه روابط واشنگتن - تل‌آویو اما به هیچ وجه خوشایند نیست. کاخ سفید تا کنون چندین بار از نخست‌وزیری اسرائیل خواسته است که کنترل بیشتری بر اظهارات وزیر امور خارجه داشته باشد . بی‌شک اوباما و نتانیاهو هنوز کانال‌های مناسب مخفی برای هماهنگ کردن موضع با یکدیگر را نیافته‌اند. باراک اوباما در ترکیه تلویحا خطاب به رهبران اسرائیل گفت : لطفا وقت مرا با نپذیرفتن طرح تشکیل دو کشور مستقل و ارائه طرح‌های نه چندان کارساز هدر ندهید.