اين ها را سيامك بصيري مسئول فني اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري فارس مي گويد. وي با بيان اينكه بادگيرهايي كه در عمارت بناهاي مذهبي و تاريخي شيراز ساخته شده، از نظر معماري و سازه اي با بادگيرهاي مناطق مختلف كشور متفاوت است، مي افزايد: در اكثر شهرهاي جنوبي و مناطق گرمسيري، بادگيرها داراي ارتفاع بوده و كانال هاي آنها به فضاي زيرزميني مي رسد، اما به دليل اعتدالي كه در هواي شيراز وجود دارد اين تكنيك معماري در بناهاي اين شهر به حداقل رسيده است.
به گفته بصيري، عمده بادگيرهاي مناطق مختلف كشور داراي حوض خانه در زيرزمين است تا جريان هوا با برخورد به آب خنك شود، اما بادگيرهاي موجود در شيراز و عمده شهرهاي فارس فاقد حوض خانه مي باشد.
كارشناس حوزه مرمت ميراث فرهنگي فارس اضافه مي كند: در خانه هاي تاريخي شيراز مانند بصيري، دخانچي و فروغ الملك كه قدمتشان به دوره قاجار مي رسد، بادگيرها به فضاي زيرزمين نمي رسند.
وي همچنين با بيان اينكه بادگيرهاي ارگ كريم خاني فاقد حوض خانه بوده است، مي گويد: در ارگ كريم خاني 6 بادگير وجود داشته كه با گذشت زمان تخريب شده اند و هم اينك نيز يكي از اين بادگيرها براساس مستندات موجود احيا شده تا بازديدكنندگان بتوانند تجسمي واقعي از اين بنا در دوره زنديه داشته باشند.
بصيري در ادامه اضافه مي كند: امكان احياي بادگيرهاي ارگ كريم خاني وجود دارد اما نيازمند طرح مطالعاتي و اعتبارات هنگفتي است.
اين كارشناس حوزه مرمت در ادامه مي گويد: عمدتاً بادگيرهاي عمارتها تنها براي اتاق مجلسي يا مهمان خانه ها ساخته مي شده و براي كل بنا الزامي نداشته است.
بصيري همچنين اضافه مي كند: بادگيرها از جمله سازه هايي است كه در اكثر خانه هاي اعياني و اشرافي فارس ساخته مي شد و هم اينك تعداد آنها در سراسر استان انگشت شمار است چرا كه گذشت زمان و عدم كاربري موجب شده اين سازه ها تخريب شود.
مسئول فني اداره كل ميراث فرهنگي فارس درخصوص ثبت ملي اين آثار نيز مي گويد: بادگير جزئي از معماري آثار تاريخي در دوره هاي مختلف محسوب مي شود و به تنهايي در فهرست ملي به ثبت نمي رسد، اما به دليل آنكه از اهميت و ارزش خاصي برخوردار است همواره مورد توجه معماران، پژوهشگران و مرمتگران قرار دارد.
بنا بر این گزارش تاریخچه استفاده از بادگير در عمارت ها و بناهای ایرانی مشخص نیست اما آنچه که امروزه در بناهای قدیمی موجود می بینیم قدمت سال ساخت این آثار به دوره صفویه بر می گردد.
بادگير ها با اشكال مختلف در شهر هاي مركزي و جنوب ايران ساخته شده كه هر كدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحي و اجرا شده اند. تا قبل از اختراع كولر برقي و گسترش آن در شهر هاي مختلف، از بادگير در ابنيه مختلف مسكوني، مذهبي و خدماتي استفاده مي شده است و هنوز هم مي توان باقيمانده اين بادگير ها را در اقليم گرم و مرطوب جنوب در شهر هايي مانند بندر عباس، بندر لنگه، قشم، بوشهر و اقليم گرم و خشك نواحي مركزي مانند د، نايين، يزد، طبس، كاشان، سمنان، اصفهان و شیرازمشاهده کرد.
عملكرد بادگير بدين صورت است كه باد مطلوب را گرفته و آن را به داخل اطاق هاي اصلي ساختمان، آب انبار و يا سرداب هدايت مي كند.
بعضي از بادگير ها فقط از طريق جابجايي هوا داخل بنا را خنك مي سازند و بعضي ديگر هم از طريق جابجايي هوا و هم از طريق تبخير اين عمل را انجام مي دهند.
گفتنی است تا پيش از پيدايش يخچال ، در بسياري از خانه ها مواد غذايي را در محوطه زير بادگير نگاه مي داشتند تا خنك بماند و دير تر فاسد شود.
بادگير و هواكش روي گنبد و يا بام، جزء جدايي ناپذير آب انبار هاي نواحي مركزي ايران است. محيط مرطوب آب انبار با استفاده از جريان هوا باعث برودت و خنكي آب ذخيره شده مي شود.
در خانه هاي مسكوني چهار فصل كه داراي حياط مركزي هستند، معمولاً بادگير را در قسمت تابستان نشين ساختمان احداث مي كنند و اين بادگير به اطاق اصلي يا تالار و سرداب يا زيرزمين ساختمان مرتبط مي باشد.
از خصوصيات ديگر بادگير مي توان از اثر دودكش نام برد. در مواقعي كه باد جريان نداشته باشد، هواي گرم داخل بنا صعود مي كند و از طريق بادگير به خارج بنا منتقل مي شود و بدين صورت كماكان يك جريان هوا در داخل ساختمان برقرار مي گردد هرچند كه شدت آن كمتر از مواقعي است كه باد در محيط خارج جريان داشته باشد.
46
نظر شما