استراتژی ایران در مواجهه با ترامپ چه باشد؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین سید حسن موسویان، معاون پیشین سیاست خارجی شورای عالی امنیت ملی، سفیر پیشین ایران در آلمان و پژوهشگر ارشد و استاد فعلی دانشگاه پرینستون آمریکا در یادداشتی در مجله دیپلمات، استراتژی ایران درمواجهه با ترامپ را مورد بررسی قرار داده است: 

بعد از بهار عربی یا بیداری اسلامی، خاورمیانه دچار تحولات شگرف و کاملا غیرقابل پیش بینی شده است. اخیرا در سمیناری بودم که یک تحیلگر عرب اظهار داشت با انقلاب اسلامی 1979 در ایران، بحران و بی ثباتی درخاورمیانه کلید خورد. او می خواست ایران را مقصر قلمداد کند. لذا توجه حضار عرب را به این واقعیت جلب کردم که بعد از انقلاب اسلامی در ایران، یک رهبرعربی،صدام، به ایران تجاوز کرد و اعراب هم از او حمایت کردند. یک رهبرعربی،صدام به کشور یک کشور عربی، کویت، تجاوز کرد و ایران این تجاوز را محکوم کرد. چند کشور عربی به لیبی تجاوز نظامی کردند و آن را متلاشی کردند و ایران از این تجاوز استقبال نکرد.

چند کشور عربی به یک کشور عربی، یمن، تجاوزکردند و ایران این تجاوز را محکوم کرد. چند کشور عربی موج تروریسم تکفیری به یک کشورهای عربی، سوریه و عراق، صادر کردند و ایران با تروریستها مقابله کرد و از کشورهای عربی سوریه و عراق حمایت کرد. منتهی واقعیت این است که کار از سرزنشهای متقابل گذشته و  چاره اندیشی واقع بینانه ضرورتی فوری و حیاتی است.

جنگ داخلی، تقابلات قومیتی، ظهور تروریسم تکفیری، سه مصیبت بزرگی است که استمرار آن خاورمیانه را به ورطه سقوط خواهد کشید. تفرقه بازیگران اصلی منطقه ای یعنی عربستان و ترکیه و ایران و مصر، رقابت آمریکا و روسیه به عنوان بازیگران بین المللی ،عدم کارآمدی دولتهای عربی-اسلامی نیز سه مشکل عمده پیش روی مدیریت بحران های جاری خاورمیانه است.

پرسشی این هست که آیا می توان آزاد سازی حلب را به منزله یک نقطه عطف در تحولات و مناسبات منطقه ای تلقی کرد و خاورمیانه را به دو دوره قبل و پس از آزادسازی حلب تقسیم کرد؟ آیا آزادی حلب نظم نوین درخاورمیانه را رقم خواهد زد؟ از نظر من آزادی حلب بی تردید یک تحول مثبت و مهم است اما درمورد آثار و تبعات آن اغراق شده است. مصیبت های سوریه به حدی عمیق و گسترده و پیچیده شده که تصورحل آنها در آینده ای نزدیک غیرواقع بینانه است. خاورمیانه هم به گونه ای وارد یک دوران بی نظمی بزرگی وارد شده که اعاده نظم جدید و ثبات و امنیت در آینده ای نزدیک ساده اندیشی است.

آمریکا از شش سال پیش استراتژی گرایش به شرق آسیا را آغاز کرده و سعی خواهد کرد مداخلات و هزینه های خود در خاورمیانه و خلیج فارس کاهش دهد. روسیه تلاش میکند که خلاء آمریکا را پرکند. چین به دقت تحولات را زیر نظر داشته و قصد مداخله امنیتی-نظامی ندارد. روسیه ظرفیت لازم برای رهبری خاورمیانه و جایگزینی سلطه آمریکا را ندارد.اتحادیه اروپا به قدری گرفتار مشکلات داخلی است که توان پرکردن خلاء آمریکا رانداشته ضمن اینکه سلطه روسیه برخاورمیانه را نیز تحمل نخواهد کرد. لذا ازدیدگاه من، هیچ یک از بازیگران و قدرت های جهانی به تنهایی ظرفیت مدیریت خاورمیانه راندارند ضمن اینکه قدرت جایگزینی سلطه سنتی آمریکا برخاورمیانه را هم ندارند. لذا فرضیه دو قطبی شدن نظم سیاسی در خاورمیانه؛ آمریکا و روسیه سرنوشتی نامعلوم دارد.

به هر صورت بی نظمی جدید در خاورمیانه مهمترین تهدید فعلی و آینده منافع و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است که استراتژی چند وجهی کارآمدی با عناصر زیر را می طلبد:

1-همکاری قدرت های منطقه ای. روابط ایران با ترکیه به گونه ای است که این مهم را امکان پذیر می نماید. اشتراک مواضع فعلی ایران و مصر و زمینه های جدید بهبود روابط تهران-قاهره امیدوارکننده است. اما معضل بزرگ ، تقابلات عربستان و ایران است که لذا باید دراین مورد چاره اندیشی شود.

2-یک قطبی ( آمریکا یا روسیه) یا دوقطبی شدن خاورمیانه ( آمریکا و روسیه) به نفع ایران و کشورهای منطقه نیست. قدرت های منطقه ای هم بدون همکاری بازیگران بین المللی قادر به مدیریت بحران های جاری نیستند. لذا فرمول جدیدی شامل همکاری جمعی قدرتهای منطقه ای با مجموعه چندقطبی قدرت های جهانی ( آمریکا، روسیه، اروپا و چین ) را باید دنبال کرد.

3-تشکیل یک سیستم همکاری جمعی درخلیج فارس شامل ایران و عراق و شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در دستور کار باشد.

4- همکاری های نه کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی(ایران-ترکیه-پاکستان-آذربایجان-افغانستان-قزاقستان-قرقیزستان-تاجیکستان-ترکمنستان و ازبکستان) از بعد اقتصادی به ابعاد سیاسی-اقتصادی-امنیتی گسترش یابد.

5-روابط جامع و پایدار با روسیه و چین ازطریق دوجانبه و تقویت حضور ایران در سازمان شانگهای دنبال شود.

6-روابطی نو شامل همکاری های سیاسی -اقتصادی-امنیتی با اتحادیه اروپا مدنظرقرار گیرد.

7- از تشدید تشنج با آمریکا پرهیز و برای کاهش تشنج بین تهران و واشینگتن برنامه ریزی شود.

8-گفتگوی سطح بالای علمای شیعه و سنی برای کنترل تقابلات جهان اهل سنت و اهل تشیع سازماندهی شود.

5252