مناظره‌های صداوسیما، مجالی برای پوپولیسم

چند سالی است ایران نیز به تأسی از برخی کشورهای دیگر، مناظره هایی را میان نامزدها و در برخی موارد، نمایندگان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری برگزار می کند. هرچند این مناظره ها بعد از اتفاقات سال 88، از حیث روش اجرا، مهندسی شده تر از قبل برگزار می شود.

اما همین مناظره ها نیز بیش از اینکه واقعا یک مناظره عادلانه باشد، تبدیل به میدانی برای اتهام و ادعاهای راست و دروغی شده که منتسب الیه تا بخواهد خلافش را ثابت کند مجری برنامه که بیشتر به مثابه ی صرفا یک وقت نگهدار عمل می کند، زمان را به او تذکر می دهد.

در واقع به نظر می رسد رسانه ملی و کمیسیونی که این مناظره ها را برگزار می کند، در تعریف عدالت و بی طرفی دچار اشتباهی فاحش شده اند. اشتباهی که ثمره اش، نه تنویر افکار عمومی جهت انتخاب اصلح، بلکه تشویش اذهان مردم و سردرگمی آنها در انتخابشان می شود.

در حقیقت هر یک از نامزدها که بتواند با اتهامات و ادعاهای بیشمار و متوالی که راست و دروغش هم چندان برای بسننده مشخص نیست، رقبای خود را آچمز کند و بیشتر ذهن مردم را نسبت به آنها مشوّش کند، بلاشک پیروز آن مناظره از منظر عامّه ی مردم، تلقی خواهد شد.

اشتباه رسانه ملی در تعریف بیطرفی و عدالت، در جامعه ی ما گریبان مردم را گرفته و نتیجه این می شود که طرفداران هر شش نامزد، پنج نامزد دیگر را متهم به دروغگویی و فریبکاری می کنند و همه هم خود را محق می دانند.

در چنین وضعیتی، وظیفه مجری برنامه بعنوان اداره کننده ی مناظره اینست که بواسطه ی حضور یک مجموعه ی پشتیبانی و اطلاعاتی در پشت صحنه و البته به درخواست نامزدی که ادعایی علیه او گفته شده، نسبت به بررسی ان ادعا در کمترین زمان اقدام و نتیجه را به بیننده اطلاع دهد.

بعنوان مثال در اولین مناظره ی انتخاباتی دوازدهمین دوره ریاست جمهوری، اقای قالیباف ادعا کردند که اقای روحانی، چهارسال پیش به مردم وعده داده اند که 5 میلیون شغل ایجاد کنند و در ادامه گفتند ویدیوی انهم موجود است. ذکر این جملات توسط اقای قالیباف، بدون آنکه مقدمه مؤخره ی آنها از طرف ایشان بیان شود، مورد انکار شدید اقای روحانی قرار گرفت و بعدها طرفداران هر دو نامزد، رقیب را متهم به دروغگویی کردند.

این در حالی است که بررسی صحت ادعای اقای قالیباف توسط تیم اطلاعاتی پشت صحنه کمتر از دو دقیقه زمان نیاز داشت.

متاسفانه در مناظره هایی که به شیوه رسانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار می شود و نامزدها در انتساب اتهامات و ادعاهای راست و دروغ خود به دیگران کاملا آزادند، به کرّات شاهد قلب حقیقت و نتیجتا فریب مردم هستیم. در واقع در چنین مناظره هایی نامزدها به جای رقابت مثبت، به رقابت منفی و تخریب رقیب روی می آورند. بدین معنا که بجای اینکه تمام توان و وقت خود را جهت معرفی خود و برنامه خود به مردم صرف کنند، سعی در ورود اتهامات بیشتر به رقیب می کنند که بالطبع بدلیل ضیق وقت، امکان پاسخگویی به همه ی آن اتهامات نیست. همینجاست که مشاهده می کنیم سیاستمداران تازه کار و یا حتی افرادی که قبلا امتحان خود را به مردم و نظام پس داده اند، بدون هرگونه ارائه ی برنامه و صرفا با استفاده از همین ضعف در برگزاری مناظره ها و ارائه ی شعارهای غیرواقعی، کلیشه ای و عامه پسند و البته ایراد اتهامات عدیده و غیرواقعی به رقیب یا رقبا، سعی در جذب آراء مخاطبین دارند.

به نظر می رسد چنین رویه ای در مناظره نیازمند اصلاح جدّی است. رسانه ملی می تواند با استفاده از مجموعه ای از مشاوران رسانه ای و سیاسی خود و همچنین نماینده ی هر کدام از نامزدها، در حداقلّ زمان و با درخواست و اعتراض نامزدی که علیه وی ادعایی مطرح شده است، به بررسی صحت و سقم آن ادعا پرداخته و در همان برنامه نتیجه را به مخاطبین اعلام کند. با این کار، نه تنها نامزدهای محترم، دست از ادعاهای بیشمار و بعضا واهی خود دست بر می دارند، بلکه خود آنها نیز فرصت بیشتری را برای ارائه برنامه های خود و نقد علمی (و نه نقد پوپولیستی) دولت مستقر بپردازند.

در پایان چنین مناظره هایی، مردم به راحتی می توانند راست و دروغ را تشخیص داده و از روی برنامه های نامزدها، نامزد اصلح را انتخاب کنند.

*وکیل پایه یک دادگستری

/6262