چرا تاریخ فارس زیر خاک می رود؟

قدمت کاوش های باستان شناسی در ایران نزدیک به دویست سال است، کاوش هایی که از دوره قاجار در محوطه ها و سایت های تاریخی و مهم ایران به ویژه فارس آغاز شد و هم اکنون کشفیات و آثار متعدد تاریخی و فرهنگی آن را در موزه های جهان و ایران می توان به وضوح دید چرا که در آن دوران تمامی کاوش های باستان شناسی توسط هیاتهای خارجی صورت می گرفت و بسیاری از آثار مکشوفه از سایت ها به موزههای جهان برده می شد به طوری هم اکنون بسیاری از اشیای هخامنشی کشف شده در سایتهای تخت جمشید، پاسارگاد و شوش در موزههای فرانسه و انگلستان دیده می شود اما با گذشت زمان و فعالیت باستان شناسان ایرانی و به وجود آمدن قوانین و مقرارت مبنی بر حفظ و حراست آثار تاریخی تمامی سایت ها و محوطه ها اصولی و مناسب تر حفاظت شدند و خوشبختانه دیگر هیچ اثری از ایران به کشورهای شرقی و غربی ارسال نمی شود و حتی زمانی هم که قرار است محوطه ای با همکاری هیات های خارجی مورد حفاری باستان شناسی قرار گیرد شروطی در خصوص حفظ اشیای مکشوفه و عدم خروج آن از کشور گذاشته می شود اما این روزها سوالی که همواره در ذهن گردشگران و فعالین حوزه میراث فرهنگی تداعی می شود این است که چرا اکثر محوطه ها و سایت های تاریخی که مورد کاوش قرار می گیرند نه تنها به جاذبه گردشگری تبدیل نمی شوند بلکه با به پایان رسیدن فصل کاوش در زیر خاک مدفون می گردند؟
به گزارش خبرنگار سرویس گردشگری «خبرجنوب»، طی دو الی سه دهه اخیر بسیاری از محوطه های باستانی فارس بارها مورد حفاری های باستان شناسی قرار گرفته است و کمتر محوطه ای به سایت موزه بدل شده تا گردشگران بتوانند از آن دیدن کنند به طور مثال تل آجری و یا شهر پارسه در نزدیکی تخت جمشید و یا محوطه هایی در شهرستان های کازرون و فیروز آباد و ممسنی و پاسارگاد طی سال های اخیر بارها مورد کاوش های باستان شناسی با حضور هیاتهای خارجی و ایرانی قرار گرفته است اما هر مرتبه پس از اتمام کاوش ها این سایت ها در زیر خاک مدفون می شوند و آثار و اشیای فرهنگی و تاریخی مکشوفه در این محوطهها به گنجینه و موزه های استان برده می شود که برخی در معرض دید عموم قرار میگیرند و برخی هم در مخزن موزه ها حفاظت می شوند.
در اين رابطه عبدالرضا نصيري معاون اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري فارس به خبرنگار ما گفت: عموماً كاوش هاي باستان شناسي محوطه هاي تاريخي براساس يك سوال و ابهاماتي كه در تاريخ يك منطقه وجود دارد آغاز مي شود و از سویي تا زماني كه توجیهي براي انجام كاوش وجود نداشته باشد اتفاقي در محوطه هاي باستاني رخ نميدهد.
به گفته وي بي شك كاوش هاي باستان شناسي به دنبال پاسخگويي به سوالات و ابهامات تاريخي شكل مي گيرد نه صرفاً بيرون كشيدن آثار و اشیای تاريخي و فرهنگي از دل خاك!
نصيري در ادامه به مرحله بندي كاوش هاي باستان شناسي اشاره كرد و با ذكر مثالي به تكميل سخنانش پرداخت و گفت: به طور مثال در محوطه تل آجري با توجه به حساسيت هاي موجود و كشف آثار متعدد دوره هخامنشي كاوش هاي باستان شناسي به صورت فصل به فصل و در مدت معلومي انجام مي شود و بايد مورد حفاظت اصولي قرار گيرد.
معاون ميراث فرهنگي فارس در ادامه در پاسخ به اين سوال كه چرا سايت هاي تاريخي بعد از كاوش هاي باستان شناسي دوباره در زير خاك مدفون مي شوند؟ افزود: اين چنين اقدامي براي حفاظت بيشتر از آثار است و مدفون کردن آنها يكي از روش هاي حفاظتي محسوب مي گردد.
نصيري ادامه داد: با توجه به اين كه حفاظت و مراقبت از آثار نيازمند برنامه ريزي دقيق و تخصيص اعتبارات ويژه اي است از اين رو شايد مدفون شدن آثار در زير خاك فعلاً بهترين گزينه حفاظتي باشد.
در ادامه اين گفت و گو رضا نوروزي عضو هيات علمي پژوهشكده باستان شناسي كشور نيز به خبرنگار ما گفت: به دليل آن كه هزينه نگهداري سايت ها بعد از كاوش هاي باستانشناسي بسيار هنگفت است از اين رو بیرون ماندن محوطه ها شايد تخريب آثار را در پي داشته باشد.
وي افزود: بي شك محوطه هاي كاوش شدهاي چون مجموعه جهاني تخت جمشيد، شهر ساساني بيشاپور و يا محوطه هاي تاريخي فيروزآباد به دليل شرايط خاصي كه دارند براي گردشگران جذاب هستند و ميتواند جزو جاذبه هاي گردشگري مهم استان به شمار روند.
نوروزي گفت: در حال حاضر هزينه هاي پرداختي صرف كاوش هاي باستان شناسي ميشود و براي حفاظت محوطه ها بعد كاوشها مبلغي درنظر گرفته نمي شود و از اين جهت راحت ترين و بهترين روش نگهداري مدفون شدن آثار در زير خاك است.
وي در ادامه با تاكيد بر اينكه هرچه محوطه ها و آثار زير خاك باشد حفاظت مي شوند افزود: به طور مثال آثار هخامنشي مجموعه جهاني تخت جمشيد كه طي 100 سال گذشته از دل خاك بيرون آمده اند دچار آسيب هاي جدي شدند اما اگر درون خاك باقي مانده بودند محفوظ تر باقي مي مانند.
عضو هيات علمي پژوهشكده باستان شناسي كشور عوامل جوي و استاني را از مهمترين دلايل تخريب آثار تاريخي برشمرد و بر ضرورت فراهم شدن شرايط مناسب براي حفاظت از اين آثار تاكيد كرد.
نوروزي در ادامه با اشاره به اينكه كمبود اعتبارات در حوزه باستان شناسي و حفاظت از آثار پس از كاوش تنها مختص استان و يا كشور ما نيست گفت: تا زماني كه جوامع محلي به اين باور نرسند كه وجود چنين آثاري مي تواند تاثير به سزايي در رونق اقتصادي منطقه داشته باشد متاسفانه وضعيت
محوطه ها به همين منوال است.
وي ادامه داد: به طور مثال در برخي از شهرهاي جنوبي استان چون لار، خنج و گراش با همكاري مردم آثار حفاظت و مرمت ميشوند و چنانچه چنين رفتارهايي در ديگر شهرها هم رخ دهد بي شك براي حفاظت و مراقبت از آثار با كمبود اعتبارات مواجه نخواهيم شد.
نوروزی اضافه كرد: بسياري از اين محوطههاي تاريخي قابلیت تبديل به سايت موزه و محلي براي حضور گردشگران را دارند كه مي توان با سرمايه گذاري مناسب در اين عرصه وارد شد و جاذبه هاي جديد گردشگري در مناطق مختلف استان ايجاد کرد و شاهد رونق و توسعه اقتصادي و گردشگري مناطق باشیم.

46