ریچارد هالبروک، فرستاده ویژه آمریکا مدعی شد که در کنفرانس اهداکنندگان پاکستان با منوچهر متکی گپ و گفت کوتاهی داشته است. هالبروک، فرستاده ویژه آمریکا در کنفرانس اهداکنندگان پاکستان که در توکیو برگزار شد در پاسخ به این سؤال که آیا با منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران در نشست روز جمعه گفت‌وگویی داشته است، گفت: خیر، گفتگویی نداشتیم؛ در حالی که در حال گشتن اطراف بودیم من به وزیر امور خارجه (ایران) برخورد کردم و گفتم «سلام» و حدود یک یا دو دقیقه گپ زدیم. موضوع روابط ایران و آمریکا همواره یکی از موضوعات حساس و چالش برانگیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به شمار می‌رود که در این مدت با فراز و فرودهایی همراه بوده است که پس از پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، زمزمه گفت‌وگو با مقامات ایران شکل جدی‌تری به خود گرفته است.
دعوت غیرمستقیم آمریکا از ایران برای حضور در کنفرانسی با حضور کشورهای همسایه افغانستان در هلند و همچنین منافع مشترک دو کشور در عراق و افغانستان زمینه‌ای را فراهم آورده است تا مذاکرات بر سر موضوعات مشترک رنگ و بوی جدی‌تری به خود بگیرد.
اما آنچه در روزها و هفته‌های اخیر بدان پرداخته شد، موضوع دست دادن نماینده آمریکا با نماینده ایران در این اجلاس بود که از سوی رسانه‌های غربی عمدتاً آمریکایی مطرح شد و با تکذیب رسمی وزارت امور خارجه ایران مواجه شد. بنا به گزارش بی‌بی سی، وزیر امور خارجه آمریکا گفته بود که فرستاده ایران در اجلاس لاهه با نماینده ویژه باراک اوباما دست داده و آمریکایی‌ها نامه‌ای به هیأت ایرانی داده‌اند. هیلاری کلینتون در یک نشست خبری اعلام کرد که ریچارد هالبروک، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری آمریکا در امور افغانستان و پاکستان ملاقاتی مختصر با محمدمهدی آخوندزاده، معاون وزیر امور خارجه ایران داشته و آن دو در فضایی صمیمی با هم دست داده‌اند. به ادعای خانم کلینتون، آقای هالبروک و آقای آخوندزاده قول داده‌اند که در آینده تماس خود را حفظ کنند.
برخی تحلیلگران داخلی معتقدند اصرار مقامات و رسانه‌های آمریکایی بر اینکه گفت‌وگویی بین ایران و آمریکا به صورت محدود یا غیرمحدود صورت گرفته ناشی از دغدغه آنها برای انجام گفت‌وگو بین مقامات آمریکایی و ایرانی پیش از انتخابات ریاست جمهوری ایران است.
در مقابل، عده‌ای دیگر معتقدند مقامات آمریکایی درصدد ایجاد پیش زمینه‌ای برای آغاز مذاکرات با ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری هستند.
اما این اتفاقات در حالی روی می‌دهد که چندی پیش وزیر امور خارجه سوئیس ادعا کرد: شهر ژنو سالهاست میزبان ملاقات‌های غیررسمی آکادمیسین‌ها و کارشناسان ایرانی با همتایان آمریکایی خود است. خانم «میشلن کالمی ری» وزیر امور خارجه سوئیس افزود: او سالهاست که در جریان ملاقات‌های غیررسمی ایرانیان با همتایان آمریکایی‌شان در سوئیس قرار دارد اما وی نقش فعالی در این گفت‌وگوها نداشته و فقط از انجام آن مطلع بوده است.
اوباما که با شعار "تغییر" موفق شد جان مک کین، رقیب همکار خود از حزب حاکم جمهوری‌خواه را شکست دهد، در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به صراحت از ضرورت بازنگری در روابط تیره کشورش با ایران سخن گفته بود. پیام تلویزیونی اوباما به مناسبت نوروز که در نوع خود بی‌سابقه محسوب می‌شود از نخستین گام‌ها در این زمینه به شمار می‌روند.
گفت‌وگوی مستقیم؛ استراتژی جدید آمریکا در قبال ایران
در سالهای اخیر، بسیاری از مقامات پیشین ایالات متحده و کارشناسان دانشگاهی خواستار ارزیابی مجدد در مورد رویکرد دیپلماتیک آمریکا در قبال ایران شده‌اند. گروه تحقیق عراق، یک کمیسیون دو حزبی که ریاست آن را جیمز بیکر، وزیر امور خارجه پیشین و لی هامیلتون، نماینده سابق کنگره به عهده داشتند، در سال 2006 با انتشار گزارشی از دولت آمریکا خواست تا به منظور ایجاد ثبات در عراق و در محدوده وسیع‌تر در خاورمیانه، با ایران و سوریه وارد گفت‌وگوهای مستقیم شود.
اوباما در مقام سناتور، از یافته‌های کمیسیون پشتیبانی کرد و دو عضو آن یعنی لئون پنه تا، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و رابرت گیتس، وزیر دفاع که پیش از بازگشت به دولت مدت کوتاهی عضو گروه بود، اکنون در دولت اوباما خدمت می‌کنند.
به گفته برخی تحلیلگران، شکستن بن‌بست در مذاکرات هسته‌ای با ایران ممکن است به گشایشی بینجامد و حضور آمریکا در مذاکرات 1 + 5 با ایران که 4 فوریه در آلمان درخصوص برنامه هسته‌ای برگزار خواهد شد در این راستا ارزیابی می‌شود. به عقیده آنها، در کوتاه مدت، مشورت‌های بین‌ا‌لمللی در مورد برنامه هسته‌ای ایران ممکن است در مورد چگونگی پیشرفت به سوی برقراری ارتباط دیپلماتیک با ایران راههایی را در اختیار ایالات متحده بگذارد.
افغانستان؛ حلقه واسط ایران و آمریکا
موضوع افغانستان در نشست هفته گذشته لاهه به طور رسمی محور مذاکرات مقامات تهران و کاخ سفید قرار گرفت تا بار دیگر ایران در حل مشکلات همسایه شرقی خود تعامل با واشنگتن را آغاز کند. گذشته از اهمیت برگزاری چنین کنفرانسی برای آینده افغانستان، آنچه برای تحلیلگران سیاسی با اهمیت جلوه می‌کند، زمینه‌ها و فرصت‌هایی است که برای نزدیکی تهران و واشنگتن - در دورانی که رئیس‌جمهور آمریکا آمادگی خود را برای مذاکره با ایران اعلام کرده است - فراهم می‌آورد. اما این بدان معنی نیست که این گفت‌وگو الزاماً به ارتباط دوسویه منجر شود بلکه می‌تواند در حد همکاری درباره زمینه‌های مشترکی باشد که منافعی دو جانبه همراه دارد یا حل و فصل مشکلاتی که سالهاست دو کشور را متضرر ساخته است. البته این نخستین بار نیست که ایران درخصوص امور افغانستان با نماینده آمریکا همکاری می‌کند. در مجموع اوضاع نامناسب امنیتی و سیاسی افغانستان پس از سالها حضور نیروهای خارجی در این کشور، احتمال تشدید ناآرامی‌ها در مرزهای شرقی ایران به واسطه قدرت‌یابی طالبان و تأکید اوباما بر بهبود امنیت در مرزهای شرقی خاورمیانه، می‌تواند شرایطی مطلوب و مناسب را در نزدیکی احتمالی ایران و آمریکا فراهم سازد. به همان اندازه که ناآرامی در این منطقه زیان‌های مشترکی را متوجه ایران و آمریکا و متحدانش می‌کند، ثبات و رونق شرایط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی در افغانستان نیز می‌تواند سرشار از منافع برای هر دو طرف باشد. حضور ایران در این کنفرانس، این کشور را بیش از گذشته به عنوان عاملی مؤثر در ساختار امنیت و ثبات منطقه معرفی می‌کند و این پیام را برای کشورهای غربی حاضر در کنفرانس به همراه خواهد داشت که نمی‌توان تهران را در اجرای استراتژی‌های جدید و تغییر رویکردها نادیده گرفت. ایران باور دارد که قدرت بزرگ منطقه است و دارای موقعیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک می‌باشد و برای رسیدن به این هدف هزینه‌های بسیاری برای قدرت بودن و در قدرت ماندن پرداخت کرده است. درک این واقعیت‌ها از سوی مقامات آمریکایی و در نظرگرفتن ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای و تأثیرگذار در تصمیمات مربوط به اوضاع خاورمیانه، می‌تواند در رفع بی‌اعتمادی تأثیرگذار باشد.
دستهای باز و شوق دست دادن
به هر حال هفته گذشته دیپلمات‌های ایران و ایالات متحده آمریکا در نشستی در لاهه هلند حضور یافته و در مجاورت هم هرچند کوتاه، به بحث درخصوص موضوع مشترک یعنی افغانستان پرداخته‌اند. این اتفاق از آن جهت حائز اهمیت است که بعد از روی کار آمدن اوباما این اولین ارتباط مستقیم نمایندگان دو دولت محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد دولت اوباما بر تحرکات خود در زمینه تغییرات رویکردی در قبال تهران افزوده و در این میان افغانستان به عنوان فصل مشترک تهران و واشنگتن بهانه مناسبی در ماه‌های آینده خواهد بود تا خط تخاصم میان سیاسیون دو کشور به پایان خود نزدیک شود. به هر حال، خبر دست دادن ریچارد هالبروک با عباس آخوندزاده در حالی در مطبوعات آمریکا به طور وسیع منتشر شد که وزارت امور خارجه ایران لازم دید به منظور جلوگیری از شاخ و برگ دادن به این حادثه وارد ماجرا شود و آن را تکذیب کند. البته پس از واکنش تهران نسبت به این دیدار وزارت خارجه آمریکا نیز سعی کرد با تعدیل خبر این رویداد، آن را تنها در حد احوالپرسی توصیف کند. در همین رابطه سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز سه‌شنبه هفته گذشته در واشنگتن گفت: «اشاره به دیدار دیپلمات‌های ارشد آمریکا و ایران به عنوان دیداری مفصل یا طولانی، اشتباه است، این دیدار در حد یک احوالپرسی بود و بنابراین ملاقات نبوده است.» به گزارش بی‌بی سی «گوردون دوگود» از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا در واکنش به سخنان «حسن قشقاوی» همتای ایرانی خود که ملاقات «ریچارد هالبروک» نماینده ویژه آمریکا در افغانستان و پاکستان و «مهدی آخوندزاده» معاون وزیر خارجه ایران را رد کرده بود، این دیدار را ملاقاتی کوتاه در حاشیه اجلاس افغانستان در لاهه توصیف کرد. دوگود گفت: «دست دادن کوتاهی انجام شده است؛ به عبارتی یک دیدار یا به عبارتی دیگر دیداری در حاشیه کنفرانس.» اوباما در تاریخ 7 بهمن سال 87 در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی العربیه گفته بود: «اگر کشورهایی نظیر ایران مایل باشند مشت گره کرده خود را باز کنند، دست ما را به سوی خودشان دراز شده خواهند یافت.» حال باید دید این گره پذیرای دستهای باز خواهد بود یا خیر؟ نتیجه انتخابات آتی ریاست جمهوری در ایران و تعامل ایران و آمریکا در موضوعات مشترک، پاسخ این سؤال را مشخص خواهد کرد.
نظر شما