متروی پرحرف‌وحدیث؛ رویای اصفهان یا کابوس تاریخ؟

هفته پیش، حرف و حدیث‌ها درباره عبور متروی اصفهان از حریم سی و سه پل باز هم قوت گرفت.

بر اساس خبرهای غیررسمی‌ای که در این باره منتشر شد، دو هفته پیش یک شرکت ناشناس یک دستگاه سونداژ لرزه‌نگاری داخل چادر بزرگی در نزدیکی سی و سه پل اصفهان نصب کرد. این دستگاه برای نمونه‌برداری از عمق زمین و بررسی میزان توان زمین در مقابل لرزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به گفته انجمن‌های حامی میراث فرهنگی در اصفهان، این دستگاه لرزه‌نگاری داخل چادری پنهان شده و هر ره‌گذری ابتدا تصور می‌کند که قرار است در این چادر نمایشگاهی برپا شود.
فعالان حامی میراث فرهنگی در اصفهان از این موضوع نگران‌اند که احتمالا این دستگاه به شرکت متروی اصفهان تعلق دارد و می‌تواند خبر از قصد قاطع این شرکت برای فعالیت سنگین عمرانی در حریم این پنای تاریخی اصفهان بدهد.

با این حال احمد امین‌پور، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان دراین باره گفته بود: «ما از برپایی چادر و نصب دستگاه در داخل آن مطلع هستیم و هر شرکتی اجازه دارد برای انجام فعالیت‌های خود آزمایش‌هایی انجام دهد. اما انجام این آزمایش‌ها نشانه انجام عملیات عمرانی در کنار سی و سه پل نیست».

اما از سوی دیگر فعالان انجمن‌های میراث فرهنگی می‌گویند اگر قرار نیست عملیات عمرانی‌ای انجام شود، چه نیازی به مطالعات زمین‌شناسی و لرزه‌نگاری در حریم این پل است؟
از قرار معلوم، این چادر در ضلع شمالی سی و سه پل قرار گرفته و کمتر از 100 متر با این بنا فاصله دارد.

در برنامه ارائه‌شده از سوی سازمان میراث فرهنگی اصفهان، 127 اثر در محور فرهنگی تاریخی اصفهان به ضمیمه پرونده جهانی میدان نقش‌جهان، در فهرست میراث جهانی به ثبت خواهند رسید. سی و سه پل اصفهان، یکی از این 127 اثر است.

مترو از چهارباغ برود یا نرود؟
البته داستان متروی اصفهان و خیابان چهارباغ، داستان تازه‌ای نیست. ماجرا از واپسین سال‌های دهه ۷۰ آغاز شد. در سال ۷۹ شورای عالی ترافیک کشور تصویب کرد که متروی این شهر در ادامه مسیر خود از زیر محور چهارباغ عبور کند.

با توجه به قدمت بافت تاریخی خیابان چهارباغ و وجود آثار و بقایای تاریخی در لایه‌های زیرین این خیابان، این تصمیم شورای عالی ترفیک کشور، اعتراض‌های وسیع مردم و فعالان حامی میراث فرهنگی و مخالفت سازمان میراث فرهنگی را در پی داشت تا این‌که که سرانجام در سال ۸۵ شورای عالی ترافیک تصویب کرد که خط مترو با فاصله گرفتن از چهارباغ، به مسیر خود ادامه دهد.

اما یک سال بعد از تصویب این طرح، رییس شورای شهر اصفهان گفت «چون مترو نمی‌تواند به یک‌باره تغییر مسیر دهد، بنابراین باید ابتدا وارد خیابان چهار باغ شود و سپس آرام‌آرام از آن فاصله بگیرد». رییس سازمان میراث فرهنگی اصفهان در یک موضع‌گیری قاطع در برابر این اظهارنظر گفت: «ورود مترو به چهارباغ عباسی، حتا به اندازه یک متر هم ممنوع است و اگر این کار صورت بگیرد، با متخلف برخورد خواهد شد».

با این حال اطمینان سازمان میراث فرهنگی اصفهان از ادامه‌پیدانکردن تونل مترو در خیابان چهارباغ، ابتدای شهریورماه امسال با تردید رو‌به‌رو شد. یعنی زمانی که رییس سازمان میراث فرهنگی اصفهان گفت: «مسوولان مترو اجازه بازدید از مسیر مترو را به کارشناسان میراث فرهنگی نداده‌اند و بنابراین احتمال دارد که مترو در حال عبور از زیر محور چهارباغ باشد».

با وجود این ابراز نگرانی، این مقام مسئول بعد از مدتی با عقب‌نشینی از موضع قبلی‌اش گفت در صورت استفاده از تجهیزات پیشرفته در حفر تونل، عبور مترو از چهارباغ مشکلی برای آن ایجاد نمی‌کند. این اظهارنظر متفاوت رییس سازان میراث فرهنگی اصفهان، موجی از اعتراض‌های فعالان حامی میراث فرهنگی را در این شهر برانگیخت.

متروی اصفهان کار خودش را کرد
در هفته نخست آبان‌ماه بود که ابراهیم آذری، رئیس انجمن حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی آثار تاریخی ایران، به خبرنگاران گفت که مسئولان مترو بالاخره کار خود را کرده‌اند و در حال حفاری تونل در زیر چهارباغ هستند». به گفته این فعال حامی میراث فرهنگی، مسئولان سازمان میراث فرهنگی اصفهان با در دست داشتن نتایج گزارش‌های علمی دانشگاه اصفهان که حاکی از حادثه‌آفرین‌بودن عبور مترو از زیر خیابان چهارباغ است، می‌توانستند جلوی ادامه حفاری تونل را بگیرند.

همان زمان حسن رایتی مقدم، از کارشناسان قدیمی و عالی‌رتبه سازمان میراث فرهنگی در این باره خبر داد: «شنیده‌ها حاکی از آن است که تونل‌های مترو اکنون به نزدیکی زاینده‌رود رسیده است». رایتی مقدم درباره کارشناسی‌های انجام‌گرفته در این باره گفت: «تا کنون میلیون‌ها تومان خرج انجام کارهای کارشناسی در خیابان چهارباغ عباسی شده و همه آزمایش‌ها و بررسی های علمی، بر اشتباه‌بودن عبور مترو از چهارباغ تاکید دارد».

به گفته این کارشناس قدیمی میراث فرهنگی، یونسکو نیز آزمایش‌هایی در این باره انجام داده که نتایج مشابهی داشته است. رایتی مقدم همان زمان تاکید کرده بود حتی با استفاده از تکنولوژی روز نیز عبور مترو از چهارباغ می‌تواند حادثه آفرین باشد و این در درازمدت مشخص خواهد شد.

در مصوبه شورای عالی هماهنگی ترافیک کشور آمده بود که تونل متروی اصفهان باید از خیابان شمس‌آبادی عبور کند. در این صورت، این تونل مسیر طولانی‌تری را طی می‌کرد. اما با آن‌چه در عمل اجرا شده، با عبور تونل مترو از خیابان گل‌دسته و ورود آن به دولت‌خانه صفوی، این تونل به‌ناچار وارد خیابان چهارباغ بالا شده و سپس از کنار سی و سه پل تاریخی عبور می‌کند. در این صورت، لرزش‌های عملیات احداثی، این پل تاریخی را تهدید می‌کند.

تن تاریخ را در گور نلرزانید
سیاوش معتمدی، از کارشناسان معماری و شهرسازی در اصفهان، در این باره هشدار می‌دهد: «دولت‌خانه صفوی، مهم‌ترین بخش از محور فرهنگی‌تاریخی اصفهان به حساب می‌آید. محدوده این دولت‌خانه از میدان نقش‌جهان و خیابان چهارباغ عباسی آغاز می‌شود و تا چهارباغ بالا و پل‌های تاریخی سی و سه پل و پل خواجو ادامه پیدا می‌کند. عبور مترو از این محدوده می‌تواند به آثار موجود در آن از جمله سی و سه پل تاریخی اصفهان آسیب‌های جدی وارد کند».

علی خواجویی، معاون حفاظت فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان نیز تایید می‌کند که عبور مترو از خیابان چهارباغ بالا و سی و سه پل، باعث ایجاد لرزش در این پل تاریخی می‌شود و این لرزش‌ها می‌تواند به‌مرور زمان، خطرساز و مخرب باشد.

سازمان جهانی یونسکو در آخرین اجلاس جهانی خود در شهر دوربان آفریقای جنوبی، از ایران خواست که محور فرهنگی‌تاریخی اصفهان را با الحاق به میدان نقش‌جهان، در فهرست میراث جهانی به ثبت برساند. پل تاریخی سی و سه پل و خواجو، بخشی از محور فرهنگی و تاریخی اصفهان به حساب می‌آید.

در کنار همه این اظهارنظرهای کارشناسی و اعتراض‌های مردم که تاکنون از سوی شرکت متروی اصفهان بی‌پاسخ ماده است، محمدعلی دادخواه وکیل پایه‌یک دادگستری نیز خود دست‌به‌کار شده تا اعتراضش را از مجاری قانونی پی بگیرد. او معتقد است محاکمه علنی اعضای شورای شهر اصفهان، چاره کار است. او در حال حاضر وکیل پرونده «شکایت مردمی از عبور مترو از کنار آثار تاریخی اصفهان» است؛ پرونده‌ای که به اعتقاد او، با 2300 نفر شاکی، در تاریخ قضایی ایران بی‌سابقه است.

برخی از ناظران بر این باورند که سرمایه‌گذارانی که در پی کسب سود از فروش زمین‌های خود در خیابان چهارباغ هستند، عامل اصلی عبور تونل مترو از زیر این خیابان هستند.

خبرنگاران محلی در اصفهان می‌گویند همه مسوولان متروی اصفهان از گفت‌وگو با خبرنگاران منع شده‌اند و از سوی این شرکت، هیچ پاسخی به نگرانی‌ها و اعتراض‌ها و پرسش‌ها داده نمی‌شود؛ رویه‌ای که ظاهرا از سوی سازمان میراث فرهنگی این شهر نیز که متولی حفاظت و صیانت از این آثار تاریخی است، در پیش گرفته شده است.

دریا قدرتی- خبرنگار خبر آنلاین از اصفهان