پیگیری حقوق کودکان در محاکم قضایی هنوز جا نیفتاده است

«خبرجنوب» نوشت: خانواده هایی هستند که با احساس مالکیت از هر شیوه ای برای تنبیه کودکان خود استفاده می کنند.

غفلت از آسیب های اجتماعی و به حاشیه رفتن آن، 20 سال پیش «سیدحسن موسوی چلک» یا به عبارت بهتر پدر اورژانس اجتماعی در ایران را به این فکر انداخت که جایی به منظور تسهیل دسترسی به خدمات اجتماعی برای افراد در معرض آسیب و آسیب دیده تاسیس شود تا هم به نوعی کاهش پرونده های قضایی و انتظامی را کاهش دهد و هم شناسایی آسیب های اجتماعی شایع و در حال شیوع و کانون های آسیب زا را عملی نماید.
به قول او هدف این مراکز، پُر شدن فاصله بین خانه تا کلانتری است تا مردم برای هر موضوعی به سراغ پاسگاه و دادگاه نروند و پرونده قضایی نداشته باشند. مراکز اورژانس اجتماعی فرصت بازتوانی افراد در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی را بیش از زندان فراهم می کنند و افراد برچسب زندانی بودن نمی خورند.
با وجود مشکلات فراوان پس از دو دهه همچنان پرچم اورژانس اجتماعی در کشور بالاست و استان فارس نیز با چندین مرکز فعال، خدمات خود را به افراد در معرض آسیب ارائه می دهد.
در ادامه بخش هایی از گفت و گوی «خبر جنوب» با دکتر سید مرتضی موسوی، مدیر کل بهزیستی فارس در این رابطه از نظرتان می گذرد.
اورژانس اجتماعی چه اهدافی دنبال می کند و چه خدماتی ارائه می دهد؟
در دهه 70 بهزيستي به عنوان سازمان ديده بان اجتماعي، آسيب ها و تغييرات اجتماعي را پيگيري مي كرد. با توجه به تغيير پديده هاي اجتماعي، آسيب هاي این حوزه نيز افزايش يافت و ارتباطات آسان و تغييرات اجتماعي در سطح خانواده و جامعه، افزايش شبكه هاي اجتماعي و شكسته شدن مرزها باعث شد آسيب هاي اجتماعي، بيشتر خودش را نشان دهد. سازمان بهزيستي به عنوان سازماني كه در حوزه اجتماعي صاحب تجربه و تخصص است با ارزيابي اين شرايط اقدام به تدوين يك بسته جامع پيشگيري، مداخله بهنگام، توانمندسازي و كاهش آسيب هاي اجتماعي و فردي نمود.
اورژانس اجتماعي يا فوريت هاي اجتماعي براي مهار آسيب هاي اجتماعي و گره گشايي از برخي مشكلات مردم در حوزه هاي اجتماعي تشكيل شده و فعاليت هاي ما در چهار شكل مداخله در بحران فردي، اجتماعي، خانوادگي با مراكز مستقر ثابت، خط تلفن 123، خودروهاي سيار و پايگاه خدمات اجتماعي انجام مي شود. گروه هاي هدف مركز (123) زنان و دختران آسيب ديده اجتماعي، زوجين متقاضي طلاق، افراد داراي اختلاف حاد، كودكان كار، همسران و كودكان آزار ديده و دختران فراري از منزل و ساير افرادي هستند كه به هر دليل در شرايط بحراني قرار گرفته اند.
چه تعداد مراكز اورژانس اجتماعي در شيراز و شهرستان های استان فارس فعال است؟
از سال 78 اورژانس اجتماعي در شيراز راه اندازي شد و 6 تيم سيار در این کلانشهر و 6 تيم نیز در شهرستان ها آغاز به کار کردند. در برنامه ششم توسعه بحث گسترش مراكز اورژانس اجتماعي مورد تاكيد قرار گرفته و شهرستان هايي كه بالاي 50 هزار نفر جمعيت دارند در طول برنامه ششم صاحب اورژانس اجتماعي خواهند شد؛ تا پايان امسال نیز 15مركز ديگر افتتاح مي شود كه در مجموع تعداد آن به 21 مركز می رسد.
بيشترين علت تماس با اورژانس هاي اجتماعي استان فارس چيست؟
بيشترين علت مربوط به كودك آزاري، اختلافات خانوادگي، همسرآزاري و فرار از منزل است.
چنانچه تماس تلفني مرتبط با حيطه وظايف خط (123) باشد چه اقداماتي انجام مي شود؟
تماس با (123) آغاز كار است. يك تيم كه متشكل از روان شناس، مددكار، راننده اورژانس و گاهي نيز يك پزشك يا پرستار است براي حل مشكلات مردم اقدام به مداخله مي كنند. تيم سيار سعي مي كند با مشاوره ها و آموزش هاي لازم، مشكل را حل نماید اما اگر نياز به ارجاع يا خدمات تخصصي بيشتري بود، افراد به مركز نگهداري 123 منتقل مي شوند و اقدامات اوليه مثل آموزش ها و مهارت هاي لازم به آنها ارائه مي گردد. در مورد كودكان آزارديده تا زماني كه خانواده، صلاحيت لازم نداشته باشند در مركز بهزيستي نگهداري مي شوند؛ البته ترجيح داده مي شود كه كودكان در كوتاه ترين زمان ممكن به خانواده حتي با كمترين صلاحيت بازگردند، چرا كه خانواده كم صلاحيت نیز بهتر از مراكز امن دولتي است. به هرحال امن ترين مكان براي هر فرد، خانواده است. به طور کلی سعی می شود شرايط خانواده از سوی اورژانس اجتماعي برای پذيرش کودکان مهيا گردد و برخي مشكلات معيشتي يا درماني والدین مثل اعتياد آنها حل شود اما اگر در نهايت خانواده، صلاحيت لازم را نداشته باشند و احتمال آسيب رساندن به کودکان از سوی والدین قوت داشته باشد، با حکم مراجع قضايي در مراكز بهزيستي نگهداري مي شوند.
در صورت كودك آزاري توسط والدين، آيا اورژانس اجتماعي به صورت سلسله وار در راستاي حل مشكل تا حصول نتيجه مطلوب، پيگيري ها را ادامه مي دهد؟
برابر قانون حمايت از حقوق كودكان، سازمان بهزيستي به عنوان مدعي العموم مي تواند پيگير حقوق كودكان باشد ولي اين قضيه هنوز براي مردم و مراجع قضايي جا نيفتاده است. هنوز خانواده ها نسبت به فرزند خود احساس مالكيت دارند و فكر مي كنند به هر شيوه اي می توانند او را تنبيه كنند. فوريتهاي اورژانس اجتماعي بايد به حدی ارتقا يابد كه حتي خود كودك بتواند با اداره خدمات اجتماعي تماس بگیرد و مشكلات موجود را اطلاع دهد. در کل دورنمای اورژانس اجتماعی این است كه خدمات به سمت افرادي كه بيشتر در معرض آسيب هستند برود.
نيروهاي اورژانس اجتماعي از تجارب لازم براي حل بحران ها و آسیب های حوزه اجتماعی برخوردارند؟
كادر اورژانس اجتماعي نحوه مواجهه با بحران ها و حل مشکلات را آموزش ديده اند و از تجربيات لازم برخوردارند. همه نیروها رشته هاي مرتبط دارند و در طول خدمت نیز به صورت مكرر، دوره هاي آموزشي تخصصي مي بينند.
در بحث مداخله در بحران ها چه محدودیت هایی برای اورژانس اجتماعی وجود دارد؟
اورژانس اجتماعي باید بتواند رأساً و بدون فوت وقت در بحران ها مداخله كند. محدودیت هایی در این زمینه وجود دارد و به همین منظور جلسات متعددي با مراجع قضايي در سطح كشور برگزار شده تا براي رفع نواقص اين چنيني چاره انديشي شود. نباید فراموش شود که هرچقدر اورژانسهای اجتماعی تقویت شوند از حجم آسيب هاي اجتماعي كاسته مي شود.
وضعيت كنوني اورژانس و آسيب هاي اجتماعي فارس را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
فارس يك استان مهاجرپذير است وشيراز از لحاظ تنوع و كثرت آسيب هاي اجتماعي جزو پنج كلانشهر اول آسيب پذير كشور بحساب می آید، بنابراين ايجاد مراكز اورژانس اجتماعي در فارس يك ضرورت است؛ همچنين پيش بيني مي شود كه كلكسيوني از آسيب هاي اجتماعي در شهر جديد صدرا در حال شكل گيري است و هرچه سريع تر بايد اورژانس اجتماعي در اين شهر راه اندازي شود.
گرچه هنوز به طور كامل در خصوص خدمات اورژانس اجتماعی اطلاع رساني نشده و خانواده ها از اثربخشي مركز 123 اطلاع كافي ندارند اما استان فارس در سطح كشور بيشترين آمار مراجعات را داشته است. پيش بيني مي شود با روند تاسيس اورژانس اجتماعي، سير صعودي آسيب هاي اجتماعي طي دو سال آينده كنترل و شيب آن كُند شود.
لازم است همه دستگاه ها و افراد جامعه در این خصوص به مسئوليت هاي خود توجه كنند و اگر حداقل نمي توانند جلوي آسيب ها را بگيرند در راستاي توليد آسيب نيز حركت نكنند. اگر به مسائل اجتماعي و آسيب هاي اين حوزه توجه گردد و اعتبارات لازم در نظر گرفته شود قطعا آسيب هاي اجتماعي قابل كنترل خواهد بود.تعداد زيادي گروه هاي هميار و پايگاه سلامت اجتماعي تحت نظارت سازمان بهزيستي در استان فارس شكل گرفته و موسسات خيريه را نيز به سمت كنترل و پيشگيري از آسيب هاي اجتماعي سمت و سو داده ايم. طي يك سال گذشته نیز برنامه ها و اعتبارات خوبي در رابطه با مسائل طلاق، بزه های اخلاقي و اعتياد به استان آمده كه در پی آن 8 درصد كاهش طلاق داشته ايم. به طور قطع در موضوع كنترل آسيب هاي اجتماعي كه مورد تاكيد مقام معظم رهبري و دولت است اگر مردم و دستگاه هاي دولتي دست به دست هم دهند موفقیت حاصل می شود.