عرصه کتاب و نشر گاه شاهد اتقاقات و رخدادهایی است که تنها غور و شناکردن در آن می‌تواند آدمی را به اصل ماجرا متفطن کرده و راز و رمز این گونه رفتارها را بر وی مکشوف سازد. همه چیز از یک تعجب آغاز می‌شود، تعجبی که در نهایت به یک مقایسه می‌انجامد، اما اگر شما خواننده و خریدار کتاب، بر دامنه کنجکاوی خود نیفزایید و در پی پاسخ به این تعجب برنیایید، کلید یکی از قفل‌های خرید کتاب را عملاً از کف نهاده‌اید و شاید هم در آینده از این بابت مغبون شوید که چرا کتاب فلان را از فلان ناشر نخریدید و همان کتاب را از بهمان ناشر خریدید. اما اصل ماجرا چیست؟ و تعجب از چه بابت است؟
اصل ماجرا در انتشار برخی کتاب‌های تجدید چاپی است که عمری چند دهه‌ای از چاپ پیشین آنها گذشته و ناشر بدون هیچگونه تغییر در نوع و پنط کار آن را افست کرده و تنها جلدی بر آن افزوده و منتشرش کرده است. نمونه اخیر این کتاب‌ها دو کتاب زنده یاد فریدون آدمیت است که قبل از انقلاب منتشر شد و هم اینک نشر گستره، آن را در هیأتی شکیل، اما با همان حروفچینی و فرم صفحه‌بندی چاپ نخست به بازار کتاب عرضه کرده است.
کتاب مقالات مرحوم محمدعلی فروغی هم چنین وضعیتی دارد، به این معنا که انتشارات توس، که از جمله ناشران باسابقه کشور به شمار می‌رود، ضمن افزودن برخی مطالب، بر این چاپ، تمامی کتاب را با همان نوع حروفچینی و صفحه‌بندی عرضه کرده است که سه دهه قبل عرضه شده بود. انتشارات اساطیر هم از جمله ناشرانی است که برخی از این کتاب‌ها را با همان فرم چاپ اول انتشار می‌دهد و برخی ناشران دیگر نیز چنین می‌کنند.
در بادی امر هر خریداری گمان می‌کند ناشر خساست به خرج داده و به جای حروفچینی دوباره کتاب و صفحه‌بندی آن، که به کم شدن حجم کتاب و در نهایت تقلیل هزینه چاپ و کاغذ خواهد انجامید، همان کتاب را پخته‌خوارانه به دست چاپ سپرده است اما دقت و پرس و جوی بیشتر پشت پرده اصلی این‌گونه رفتارها را بر روزن می‌افکند.
اصل ماجرا در دو واژه نهفته است؛ اعتماد و بی‌اعتمادی. برخوردهای سلیقه‌ای با انتشار کتاب از سوی دست‌اندرکاران ارشاد و بخش ممیزی کتاب سبب شده است تا خواننده تنها به چاپ‌های پیشین اعتماد کند و به همین دلیل اگر هم کتابی چاپ تازه شود، وی در پی تطبیق دادن برخی مطالب و صفحات کتاب با چاپ قبلی است.
این ماجرا دقیقاً برای دو کتاب تازه چاپ فریدون آدمیت مصداق دارد. این دو کتاب «ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران» و «فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران» نام دارد که هر دوی این کتاب‌ها بیش از سه دهه (یعنی حتی چند سال قبل از انقلاب) منتشر نشده بود. البته افست شده این کتاب‌ها در قطع رقعی شومیز این سو و آن سو و به صورت غیرمجاز عرضه می‌شد.
نشرگستره برای کتاب طرح جلدی شکیل و چشم‌نواز تدارک دید و در تجلید آن هم ذوق و ابتکار امروزین به خرج داد، اما محتوای کتاب را با همان وضعیت انتشار داد، بدون هیچ تغییری. این البته از عجایب است که کتاب آقای آدمیت، که حتی در دوره اصلاحات هم مجوز انتشار نگرفت، در دولت‌آقای احمدی‌نژاد مجوز انتشار بگیرد، اما چون جو عمومی خریداران نسبتاً حرفه‌ای کتاب (به خصوص در حوزه تاریخ معاصر) بی‌اعتمادی به کتاب‌های تازه چاپ است، لذا ناشر ترجیح داد افست شده کتاب را عرضه کند تا به خواننده به زبان بی‌زبانی بگوید: «این همان کتابی است که 35 سال قبل منتشر شد و ما هم دستی به آن نزدیم و ارشاد هم تغییرش نداده است.»
نظر شما