ایران یکی از بزرگ ترین توزیع کنندگان یارانه سوخت و بنزین در دنیاست؛ به طوری که بر اساس گزارش ها، یارانه پنهانی که برای بنزین پرداخت می شود روزانه به ۳۵ میلیون دلار و سالیانه به بیش از ۱۲.۵ میلیارد دلار می رسد.
البته در صورت ورود یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو جدید به جاده های کشور در سال آینده، میزان یارانه پنهان پرداختی به بنزین به روزانه ۴۵ میلیون لیتر و سالیانه به حدود ۱۶.۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.
توزیع ناعادلانه یارانه سوخت
توزیع حجم بالای یارانه سوخت و بنزین با هدف توزیع عدالت و بهره مندی همگانی از سوخت ارزان انجام می شود اما بررسی ها نشان دهنده انحراف در دستیابی به اهداف مورد نظر است.
یارانه به ۲ نوع تقسیم می شود، «یارانه مستقیم» به صورت نقدی به افراد پرداخت می شود اما «یارانه پنهان» به صورت غیر نقدی و بدون اینکه به مردم اعلام شود برای تامین کالاهای مختلف مانند بنزین توسط دولت هزینه می شود.
در واقع، روند توزیع یارانه پنهان بنزین و سایر انواع سوخت به گونه ای است که به جای قشرهای کم برخوردار و دهک های پایین جامعه، گروه های مرفه و ثروتمند از این یارانه سود شده اند.
اقتصاددانان جمعیت هر جامعه ای را به لحاظ درآمد و مصرف به ۱۰ رتبه تقسیم بندی می کنند و هریک از این رتبه ها را دهک می نامند.
دهک اول نشان دهنده ۱۰ درصد از خانوارهایی است که کمترین هزینه سالیانه را داشته‌اند. بنابراین می‌توان گفت این دسته از خانوارها جزو فقیرترین قشرهای جامعه محسوب می‌شوند.
در نقطه مقابل، دهک دهم، ۱۰ درصد از خانوارهایی را نشان می دهد که بیشترین مبلغ را صرف هزینه سالیانه خود کرده‌اند، که این دسته از خانوارها از مرفه‌ترین افراد به شمار می روند.
سود بیش از ۵ هزار تومانی با مصرف هر لیتر بنزین
بر اساس شیوه فعلی توزیع یارانه بنزین، خانواده های مرفهی که چند خودرو دارند از ۳۸ سنت (بر مبنای نرخ دلار ۱۴ هزار تومانی در زمان تنظیم گزارش) که به صورت یارانه پنهان برای هر لیتر بنزین توسط دولت پرداخت می شود، بهره می گیرند و افراد فقیر و نیازمند که خودرو ندارند، هیچ سود و عایدی از این یارانه نخواند داشت.
با احتساب یارانه پنهان ۳۸ سنتی برای یک لیتر با مصرف هر لیتر بنزین معادل پنج هزار و ۳۲۰ تومان عاید مالک خودرو می شود.
بنابراین در صورت مصرف روزانه ۱۰ لیتر بنزین توسط خودرو، دارندگان آنها معادل ۵۳ هزار و ۲۰۰ تومان در روز از یارانه بنزین بهره مند می شوند؛ این در حالی است که آنها برای سوخت گیری ۱۰ لیتر بنزین فقط ۱۰ هزار تومان پول پرداخت کرده اند.
در این میان، فقیران یا افرادی که به هر دلیلی فاقد خودرو اند از این یارانه بی بهره می مانند و به عنوان بازندگان اصلی بازی یارانه سوخت محسوب می شوند.
در واقع، دهک های مرفهی که گاهی چندین خودرو دارند، برندگان اصلی شیوه فعلی توزیع یارانه بنزین به شمار می روند و بیشترین سود را دریافت می کنند و افراد فقیر و فاقد خودرو سودی از این یارانه کسب نمی کنند.
اختصاصی نیمی از یارانه بنزین به ۳ دهک پردرآمد جامعه
بر اساس گزارش ها سه دهک ثروتمند و مرفه جامعه، به تنهایی نیمی از یارانه پنهان بنزین را به خود اختصاص می دهند.
بر این اساس، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت چندی پیش از اختصاص نیمی از یارانه بنزین به سه دهک پردرآمد جامعه خبر داده و گفته بود، اگر روند مصرف به همین شکل ادامه یابد در چند سال آینده، بخش عمده بودجه کشور باید به پرداخت یارانه سوخت اختصاص یابد.
محسن دلاویز تاکید کرد: پرداخت ارقام هنگفت به عنوان یارانه بنزین که نیمی از آن به دهک‌های ثروتمند جامعه اختصاص مییابد و همین‌طور قاچاق بنزین با قیمت یارانهای، هر دو از نمودهای بیعدالتی است.
وی افزود: بی‌شک اگر برای مردم تبیین شود که قیمت کنونی بنزین، چگونه در ترویج این بیعدالتی نقش داشته است، در اصلاح قیمتگذاری سوخت همراهی خواهند کرد و از این چالش که تبعات منفی آن رو به افزایش است، عبور میکنیم.
البته باید توجه داشت که مرفهان به عنوان تنها برندگان یارانه بنزین به شمار نمی روند قاچاقچیان بنزین نیز روزانه حدود ۱۰ میلیون لیتر بنزین را به کشورهای همسایه قاچاق می کنند و سود سرشاری از شیوه فعلی توزیع یارانه به جیب می زنند.
بی عدالتی موجود در شیوه کنونی توزیع یارانه سوخت باعث شده است پیشنهادهایی برای تغییر این رویه ارایه شود که از جمله آنها می توان به پرداخت یارانه مستقیم به جای یارانه پنهان و همچنین اختصاص اعتبار برای توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی اشاره کرد تا بدین ترتیب همه اعضای جامعه بویژه دهک های پایین و افراد فاقد خودرو نیز از این یارانه بهره شوند.
۲۲۳۲۲۴
نظر شما