فلش خبری / نقشه گسل های تهران

تهران در حد فاصل گسل های بنیادی در گستره جنوب البرز مرکزی واقع است در شمال تهران به سوی غرب با یک پهنه گسل که شامل چندین گسل متوالی و پی در پی است تا ناحیه شمال آوج مواجه هستیم این پهنه گسله احتمالاً در زیر لایه های آبرفت تا ناحیه دیوان دره در کردستان ادامه دارد.

گسل های اصلی تهران
در میان تعداد زیادی گسل در منطقه گسلهای زیر از خطر بالاتری برخوردارند:
1 - گسل مشا فشم به طول 400 کیلومتر:
گسل فشاری مشا، گسل بزرگی است که شامل زیر شاخه های فراوانی نیز می شود زلزله 1830م به منطقه شرقی فعالیت این گسل نسبت داده می شود علاوه براین زلزله بزرگی هم که در سال 958م با بزرگای گشتاوری 7/7 در 50 کیلومتری تهران رخ داده است به قسمت غربی این گسل نسبت داده می شود مسئله مهم در مورد این گسل تلاقی آن با گسل شمال تهران در بالادست سد لتیان است به این جهت که فعالیت این گسل می تواند موجب فعال شدن گسل تهران شود گسل فشاری مشا، گسلی است طویل، اساسی و لرزه زا که در راستای آن گستره بلند البرز از شمال بر روی دامنه های جنوبی آن رانده شده است. این گسل دارای راستای شرق ، جنوب شرقی - غرب، شمال غربی است. گسل مذکور در روی نقشه های زمین ساختی شکل سینوسی دارد و در دو قسمت شرقی و غربی راستای تقریباً شرقی - غربی دارد. شیب گسل فشاری مشا همیشه به سمت شمال و بین 35 تا 70 درجه تغییر می کند. این گسل با طولی حدود 400 کیلومتر از جنوب غربی شاهرود و در شرق ، تا آبیک در غرب ادامه دارد. دریاچه آب شیرین تار در 15 کیلومتری شرق شهرستان دماوند در راستای این گسل تشکیل شده است.
پهنه گسلی مشا در دره مشا بیش از 10 متر عرض داشته و به شدت بریده، خرده و پودر شده است

2 - گسل شمال تهران به طول 75 کیلومتر:
گسل شمال تهران بین شاخه غربی گسل مشا و شهر قرار دارد اگر گسل شمال تهران فعال شود میزان خسارت به مراتب خیلی حادتر از زلزله است که در سال 1968 م رخ داده است گسل شمال تهران از این لحاظ می تواند یک چشمه لرزه زا باشد گسل شمال تهران در فاصله بین کوههای شمال تهران و شهر و در روی پهنه های جنوبی کوههای شمال تهران به طول 75 کیلومتر قرار گرفته است

راندگی شمال تهران با درازای بیش از 75 کیلومتر در کوهپایه شمال تهران از شرق دره لشکرک ده سبو در شمال شرقی تهران ، تا آبادی کاظم آ‎باد 2 کیلومتری شرقی کلار و شمال بزرگراه تهران - کرج و شهر کرج در غرب ادامه یافته و نزدیکترین گسل زلزله زا به شهر تهران است به نظر می رسد که این گسل شاخه ای از گسل فشاری مشا است در شمال تهران و در کوهپایه ها ، در اکثر مناطق این گسل سبب رانندگی سازند دوران سوم کرج بر روی آبرفتهای هزار دره و آبرفتهای ناهمگن شمال تهران بخش کوهپایه ایران مرکزی در شمال تهران شده است در برخی نقاط مانند باغ اناری در غرب کن و شمال چیتگر راندگی شمال تهران ، در داخل سازند کرج دیده می شود

3 - گسل جنوب ری به طول 20 کیلومتر:
گسل جنوب ری ایوانکی در جنوب تهران به طول 20 کیلومتر قرار گرفته است تمامی این گسل می تواند به عنوان یک چشمه لرزه زا برای تهران باشد گسل جنوب ری در قسمت جنوبی خود دچار انشعابی است که در شمال آن قرار دارد و گسل شمال ری نامیده می شود و فاصله بین این دو گسل فقط 3 تا 5 کیلومتر است به نظر می رسد ریشه این دو گسل یکی باشد و آنها نشانه های سطحی یک گسل باشند.

4 - گسل شمال ری:
در حوالی عظیم آباد در کناره جنوبی بزرگراه ری ـ بهشت زهرا قرار دارد و دیواره ای به ارتفاع 2 متر را بوجود آورده است امتداد آن شرقی ـ غربی بوده و طولی حدود 16/5 کیلومتر دارد.

5- گسل معکوس آهار:
این گسل قسمتی از گسل معروف مشا فشم را تشکیل داده است که باطولی در حدود 400 کیلومتر از جنوب غربی شاهرود در شرق تا آبیک در غرب ادامه دارد و شیبی در حدود 35 تا 70 درجه به سمت شمال دارد قسمتی از این گسل در ناحیه آهار که یکی از سه شاخه فرعی آن است گسل آهار نامیده می شود

6- گسل معکوس امامزاده داوود:
راستای شمال غرب ـ جنوب غرب دارد و از حوالی امامزاده داوود عبور می کند این گسل معکوس دارای شیبی معادل 80 درجه به سمت شمال شرق است در حوالی ولنجک این گسل به گسل شمال تهران می پیوندد

7- راندگی پورکان ـ وردیج:
از حوالی پورکان در مسیر جاده کرج چالوس تا وردیج و سپس
شمال کن و فرحزاد ادامه می یابد ودارای راستای شمال غرب جنوب شرق است

8- گسل کهریزک:
از شمال سلطان آباد در غرب تا کهریزک و سپس شمال شمس آباد در شرق امتداد یافته و راستایش شرقی غربی و طولش بیش از 40 کیلومتر است این گسل دیواره ای به ارتفاع 1- 10 متر در آبرفت های جنوب تهران ایجاد کرده است

9- راندگی نیاوران:
با راستای شمال شرقی ـ جنوب غربی وبا طولی حدود 13 کیلومتر از سعادت آباد تا نیاوران و شمال اقدسیه امتداد می یابد

10- گسل محمودیه:
گسلی با سازوکار کششی با راستای شرقی ـ غربی است

11- گسل شبان کوثر:
در شمال تهرانپارس با طول 3 کیلومتر و راستای شرقی ـ غربی واقع است.

12- گسل شرق:
گسل شرق نیز که توانایی قویترین زلزله را دارا است از شرق به تهران وارد شده و با گذر از اراضی سرخه حصار و حرکت بر روی بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سیدخندان امتداد مییابد

13- گسل ملاصدرا:
گسل ملاصدرا نیز که از خیابان شریعتی تا شهرک غرب امتداد یافته، محلات ونک، میرداماد، سعادت آباد و شهرک غرب را ناایمن ساخته است احداث برج میلاد نیز دقیقا در مجاورت این گسل صورت می گیرد

گسل های فرعی تهران:
از گسل های فرعی تهران می توان گسل های نارمک، داوودیه، ایوبی، عباس آباد، پارک جنگلی شهرداری، باغ فیض، قصر فیروزه و تلویزیون را نام برد.
تهران از کوهپایه های جنوبی البرز آغاز می شود و تا دشت ری امتداد پیدا می کند. در کوهپایه تهران با دو فرونشست و سه رشته بلندی مواجه هستیم:
بلندی ها:
1- سعادت آباد، شمیران، دزاشیب
2- تپه های امانیه، الهیه، قیطریه، فرماینه
3- طرشت، عباس آباد
فرونشست ها:
1- اوین، تجریش، نیاوران
2- داوودیه
بلندهای شماره یک یعنی سعادت آباد و شمیران و دزاشیب توسط گسل نیاوران روی فرونشست اوین تجریش رانده شده است، بلندی های شماره دو یعنی امانیه، الهیه، فرمانیه توسط گسل محمودیه از شمال بروی فروشست های اوین تجریش نیاوران قرار گرفته اند، این تپه ها از سمت جنوب بروی فرونشست داوودیه قرار می گیرند، بلندی های طرشت و عباس آباد از سمت شمال بوسیله گسل داوودیه بروی فرونشست داوودیه رانده شده اند.

و اما در سطح دشت تهران تا ری با فرونشست بزرگ ری مواجه هستیم که در آن گسل های معروف ری و کهریزک قرار دارد.
در این مناطق ویرانی خیلی شدید وجود دارد: قوچک، تلو، سوهانک، ازگل، تجریش، تهرانپارس، لویزان، قلهک، ونک، شهرک غرب، درکه، هفت حوض، کن، کاروانسرا سنگ و جنوب کرج به همراه قسمتی از شهر ری، خانی آباد، چهار دانگه و نواحی مجاور در سه کیلومتری گسلهای ری.

منطقه تکانهای شدید با ویرانی گسترده شامل تهران مرکزی با توجه به وجود پی سنگ آبرفتی در این منطقه که مقاومتشان در برابر تکانهای شدید متفاوت است شامل محله داودیه، باغ فیض، زیبا شهر، مجیدیه، عباس آباد، یوسف آباد، گیشا، نارمک، وحیدیه، حشمتیه، تهران نو، امیراباد، شهرآرا، دوشان تپه، مرکز شهر، بازار، شهرک اکباتان، مهرآباد، افسریه، قلعه مرغی، یافت آباد تا قسمتی از شهریار، مسگر آباد، امین آباد، پالایشگاه تهران در ری و سد لتیان.

منطقه حرکتهای تند یا خسارات زیاد شامل کلیه مناطقی که دورتر از ده کیلومتر از گسل تهران قرار دارند که ویرانی در این مکانها نسبت به مناطق دیگر کمتر است نواحی غرب و جنوب شهریار در غرب تهران.

منطقه با آبگونگی خاک و ویرانی شدید:
در جنوب شرقی تهران سطح آب زیر زمینی بالاست و احتمال فرو نشست یا شناور شدن ذرات خاک در آب بالا آمده در اثر تکانهای زلزله وجود دارد این پدیده به دلیل کم شدن فضای خالی میان دانه های خاک و افزایش فشار آب منفذی درست میکند که موجب حرکت خاکهای دانه ریزتر شده و حتی در مناطق دورتر از زلزله هم میتواند باعث خسارات سنگین شود.

منبع: پایگاه ملی علوم زمین کشور (http://www.ngdir.ir)