پویا دبیری مهر: زوایای طرح اقتصادی آقای کروبی در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری چیست و روی چه محوری انجام می‌گیرد؟
یکی از بخش‌های مهمی که در دیدگاه‌های آقای کروبی و برنامه‌های تدوین شده به چشم می‌خورد و برنامه‌های دیگر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، موضوع اصلاح قانون اساسی است. ایشان تنها کسی است که بعد از پیروزی انقلاب بحث اصلاح قانون اساسی را مطرح می‌کنند. موضوع دیگر که در طرح ایشان به چشم می‌خورد و می‌تواند فعالیت‌های برنامه‌ریزی کشور و عملکرد کشور را در آینده تحت‌الشعاع خود قرار دهد، تأکید بر احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است. ایشان بر این باورند که سازمان مدیریت به عنوان مغز متفکر سیستم مدیریت کشور باید احیا شود و جزو نخستین کار‌های احیای این سازمان است.
اگر از این بحث ساختاری گذر کنیم، قطعاً وارد محتوای طرح اقتصادی آقای کروبی خواهیم شد. از نظر محتوا این طرح چه ویژگی‌هایی دارد؟
قضیه به این ترتیب بود که آقای کروبی در 4 سال قبل طرح پرداخت 50 هزار تومان به هر ایرانی را مطرح کردند با این استدلال که با منطقی کردن قیمت انرژی این ما‌به‌التفاوت به مردم برگردانده خواهد شد. بسیاری از فعالان نظام اقتصادی این حرکت را به عنوان یک حرکت غیر‌منطقی یا یک حرکت پوپولیستی تعبیر می‌کردند. اما به دنبال همین انتقادها آقای کروبی پذیرفت که این طرح اشتباهاتی را داشته است. من یکی از ویژگی‌های آقای کروبی را در این می‌بینم که گوش شنوایی برای شنیدن انتقادها و ایرادها دارد. برخلاف برخی از کسانی که روی خطا و اشتباه خود پافشاری می‌کنند و حاضر نیستند که یک قدم هم عقب بنشینند.
یعنی آقای کروبی پذیرفتند که طرحشان در سال 84 مبنی بر پرداخت 50 هزار تومان اشتباه بوده است؟
به این دلیل بود که دیدگاه و نظری را قبول کردند که هم محاسن و منافع پرداخت پول نفت را به مردم داشته باشد و هم معایب آن به کلی حذف شده است.
چه کسانی در حذف ایراد‌های طرح 50 هزار تومانی سال 84 و طراحی یک سناریو جدید برای آقای کروبی نقش داشتند؟
تقریباً می‌توان گفت همه بدنه کارشناسی اقتصادی علاقه‌مند به اصلاحات نقش داشتند. به عنوان مثال بنده خودم در ملاقات‌های مختلف از طرح 50 هزار تومانی انتقاد کردم و اعلام کردم که این طرح به هیچ وجه از نظر اقتصادی قابل دفاع نیست.
به هر حال طرحی که الان مطرح است عبارت است از اینکه ما در حالی که نفت را به قیمت تمام شده، یعنی حدوداً در هر بشکه 5 دلار تحویل شرکت‌های پالایش می‌دهیم، در این طرح با همین قیمت این را واگذار به یک صندوقی کنیم که صاحب این صندوق مردم هستند. مردمی که به سن قانونی 18 سال رسیدند و این مردم هستند که می‌توانند تصمیم بگیرند که این فرآورده را به چه قیمتی بفروشند و چون خریدارش هم مجدداً خودشان هستند بر مبنای مصالح خودشان تصمیم می‌گیرند که این‌را آیا به قیمت فوب خلیج فارس بفروشند یا ارزانتر؛ چرا‌که برنده نهایی این معامله در نهایت خودشان خواهند بود. به این ترتیب هیأت امنایی هم پیش‌بینی می‌شود برآمده از خود مردم مثلاً نمایندگان مجلس شورای اسلامی. اما با توجه به اینکه درآمدهای نفتی روی قیمت ارز هم اثر می‌گذارد به یک نحوی قیمت ارز هم گره می‌خورد به همین دریافت‌های قیمت نفت.
من فکر می‌کنم که این طرح، با ساعت‌ها مطالعه و پژوهش مجموعه‌ای از اقتصاددانان کشور و موافقت آقای کروبی با طرح این اقتصاددانان و پذیرفتن طرح آنان می‌تواند هم مشکل بحران مصرف انرژی را در کشور حل کند [به دلیل اینکه قیمت انرژی با قیمت پایین در ایران ارائه می‌شود و مصرف آن بالاست]هم اینکه مشکل نا تعادلی قیمت را که خود به خود مزیت‌های نسبی کشور را در هاله‌ای از ابهام برده است، با این طرح حل کند.
ضمن آنکه می‌تواند درآمدهای مالیاتی دولت را هم بالا ببرد. به این ترتیب فکر می‌کنم که می‌تواند یک تحولی را به وجود آورد و مشکلی را که الان کشور دو دهه گرفتار آن است و نتوانسته با طرح هدفمند‌کردن یارانه‌های آقای احمدی‌نژاد درباره آن تصمیم بگیرد، حل کند.
این صندوق عنوانی هم دارد؟
عنوان این صندوق حول محور سهام مصرف انرژی است.
چندی پیش از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام هم این طرح ارائه شد مبنی بر تأسیس صندوق ملی مازاد درآمد نفت. همان‌طور که می‌دانید، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام آقای محسن رضایی، در حال حاضر کاندیدای ریاست جمهوری هستند و طرح مجمع نیز پیشنهاد ایشان بوده است. به نظر می‌رسد طرح جناب کروبی شباهت‌های زیادی با طرح آقای رضایی داشته باشد.
من طرح آقای رضایی را ندیده‌ام، اما آنچه که آقای کروبی در برنامه انتخاباتی خود در این زمینه استفاده کرده است، طرحی است که پایه‌گذار آن آقای دکتر مسعود نیلی بودند. سابقه این طرح هم بر می‌گردد به مطالعاتی که آقای دکتر نیلی در اوایل زمستان، یعنی حدود 6 ماه قبل انجام داده بودند. و بعد آن را تکمیل کردند، اقتصاددانان دیگر هم روی آن نظر دادند و در نهایت طرح تکمیلی ارائه شد.
من خوشحال می‌شوم که این طرح را نامزدهای دیگر ریاست جمهوری هم مورد توجه قرار دهند، برای اینکه ما نگرش‌های اقتصادی خودمان را باید از حرکت‌های پوپولیستی جدا کنیم.
اینکه برای خوش‌آمد و رأی آوردن یک نامزد بیاید حرف‌هایی بزند که با اصول اقتصادی سازگاری ندارد، نمی‌تواند مطلوب باشد، بنابراین اگر آقای رضایی هم همین گفتمان را بپسندند و قبول داشته باشند، به نظر من یک نقطه مثبت است.
گرچه این اتفاق هم افتاد و هنگامی که طرح آقای کروبی مبنی بر تقسیم سهام نفت ارائه شد، دیری نگذشت که محمود احمدی‌نژاد همان طرح را مطرح کرد و برخی رسانه‌ها هم گفتند که احمدی‌نژاد طرح کروبی را کپی کرده است. نظرتان در این خصوص چیست؟
من فکر می‌کنم که وقتی آقای احمدی‌نژاد این را بیان می‌کنند باید از ایشان پرسید که آیا در حد دو صفحه A4 در زمینه این طرح مطلب مدون شده‌ای دارند؟ من در عین اینکه استقبال می‌کنم که کاندیداها دیدگاه‌های خودشان را اصلاح کنند اما برای من پذیرفته نیست که خدای ناکرده کار و تلاش یک مجموعه دیگر به نام دیگران ثبت شود. این نقطه قوت در کار آقای کروبی وجود داشت که هیچ وقت خود را مبدع این طرح نمی‌دانستند.
بلکه بارها گفتند که مبدع این طرح و پایه‌گذار آن دکتر نیلی هستند. اما برای من این سؤال است که چرا آقای احمدی‌نژاد به صورت ناگهانی طرحی را که حتی یک قدم برای آن بر نداشته‌اند و دو صفحه درباره آن نوشته ندارند، به محض اینکه احساس می‌کنند چنین طرحی در حال مطرح شدن است به نام خودشان ثبت می‌کنند؟
سال 84 که موضوع آوردن پول نفت بر سر سفره مردم مطرح شد، بسیاری برای همین خاطر سر صندوق‌های رأی حاضر شدند و در برگ رأی خود نام محمود احمدی‌نژاد را نوشتند، چه آنکه وی اعلام کرده بود که پول نفت را سر سفره‌های مردم خواهد آورد. اما همین شعار بعد‌ها تکذیب شد، چه آنکه طرح ژاپن اسلامی از سوی حداد عادل، رئیس وقت مجلس تکذیب شد. همین تکذیب‌ها بی‌اعتمادی مردم به شعار‌ها را در پی داشت. فکر نمی‌کنید نسبت به طرح آقای کروبی مبنی بر اینکه پول نفت بین مردم تقسیم خواهد شد، نوعی بی‌اعتمادی در جامعه وجود داشته باشد؟
اینجا نقطه‌ای است که ما باید مرز خودمان را بین حرکت‌های توسعه‌ساز از یک سو و حرکت‌های عوام‌فریبانه مشخص کنیم. ممکن است ما حرف‌هایی بزنیم که برایمان رأی‌آور باشد. تردیدی ندارم که اگر نامزدی بیاید و وعده آوردن نفت بر سر سفره‌ها را بدهد یا بگوید به هر کدامتان مبلغی پول می‌دهیم، خود این وعده‌ها به دلیل اینکه ذهنیت‌های ساده و بسیط را به خود جذب می‌کند، رأی‌آور باشد. اما مصیبت آن زمانی آغاز می‌شود که این دیدگاه‌ها و طرز تفکر غیر‌منطقی و غیر‌کارشناسی را بخواهیم عملی کنیم.
اگر عمل کنیم به اقتصاد کشور لطمه می‌زند، اگر عمل نکنیم دروغ گفته‌ایم و سر مردم را کلاه گذاشته‌ایم و دروغگو نامیده می‌شویم. کار سنگین و سترگی که باید در این بین انجام شود این است که با گفت و گوی بیشتر با مردم ذهن آنها را نسبت به مصالح آنها آشنا‌تر بکنیم، آنها هم بر‌اساس مصالح تصمیم می‌گیرند، چرا‌که اگر یک بیمار علم و آگاهی به یک داروی تلخ داشته باشد، حتماً آن داروی تلخ را به یک داروی شیرین و گوارا ترجیح خواهد داد.
بحث هدفمند‌کردن یارانه‌ها در طرح اقتصادی آقای کروبی گنجانده شده است؟
اساساً هدفمند‌کردن یارانه‌ها در درون این طرح است. ما به مصرف انرژی به قیمت بسیار ارزان عادت کرده‌ایم و این اثر سوء بر صنعت ما گذاشته است. نتیجه اجرای آنی هدفمند‌کردن یارانه‌ها این می‌شود که شک جدی به جامعه وارد شود و بسیاری از اقشار از زندگی روز‌مره هم محروم شوند، بنابراین نظر مشترک کارشناسان این است که این طرح با یک شیب آرام اجرا شود و همان‌طور که قیمت‌ها اصلاح می‌شود، اقدامات جبرانی هم برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه تعبیه شود.
به همین دلیل است که مجلس هم در برابر لایحه دولت ایستاد، چرا که اجرای آنی آن تورم 60درصدی را در پی دارد. اما در طرح آقای کروبی در واقع صاحب صندوق و مصرف‌کننده یک نفر هستند و متناسب با شرایطی که خود مردم دارند، شیب آن را تعیین خواهند کرد. تصور می‌کنم اصلاح قیمت انرژی و هدفمند‌کردن یارانه‌ها در یک برنامه پنج‌ساله می‌تواند اجرایی شود.
یعنی در یکی از برنامه‌های پنج ساله توسعه کشور؟
بله. اما متأسفانه این فرصت با عملکرد بد مجلس هفتم و دولت احمدی‌نژاد از دست رفت. یعنی در برنامه چهارم توسعه قرار بود در سال جاری و به موجب ماده سوم قانون برنامه 5 ساله چهارم به قیمت منطقی در انرژی می‌رسیدیم، اما مجلس هفتم ماده سه را حذف کرد و تصحیح قیمت‌ها را با تثبیت قیمت‌ها تعویض کرد و این سیاست‌های تثبیت قیمت‌ها کسری بودجه سنگینی را به بار آورد.
دولت احمدی‌نژاد هم در ابتدای دولت خود همین سیاست تثبیت قیمت‌ها را پیگیری کرد، حتی تند‌تر از مجلس هفتمی‌ها، چرا‌که وقتی مجلس می‌خواست قیمت بنزین را از 80 تومان به 100 تومان افزایش دهد، آقای احمدی‌نژاد از بنزین 80 تومانی دفاع کرد. حالا بگذریم از اینکه در حال حاضر معتقدند که نه تنها باید قیمت آن افزایش پیدا کند بلکه باید مالیات هم از آن دریافت شود.
نظر شما