به گزارش خبرآنلاین، علیرضا مختارپور در ابتدای این برنامه گفت: «همه ما ایرانیان با یکی از بزرگترین شعرای جهان یعنی خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی آشنا هستیم . اشعار او را در شادی و غم می‌خوانیم، اشعار او را از مردم کوچه و بازار تا دانشمندان و علما و عرفا و فلاسفه و حکما وعاظ تماما به یاد دارند و به یاد می‌سپارند و از او استفاده می‌کنند. با اشعار او احوال درونی خودشان را بازگو می‌کنند.»
او افزود: «اشعار حافظ هم از نظر تعداد غزل و هم تعداد ابیات خیلی زیاد نیست. مجموع غزلیات حافظ نزدیک به484 غزل هست بعلاوه بر چند غزلی که مشکوک است انتساب آنها به حافظ چهار قصیده، چهار مثنوی و ده قطعه همین. شاید مجموعه این ابیات، ابیات این غزلیات و اشعار حدود 5 هزار بیت بیشتر نباشد.»
وی ادامه داد: «در مقایسه دیوان حافظ با آثار مولانا که دیوان کبیر بیش 40 هزار بیت و مثنوی بیش از 25 هزار بیت یعنی 65 هزار بیت در مولانا می‌بینیم و پنج هزار بیت در دیوان حافظ . اما انگار از نظر شهرت تفاوتی در کار نیست حافظ در غزل عرفانی به همان اندازه شهرت دارد که مولانا در غزلیات عرفانی و در مثنوی که کتابی است تعلیمی.»
وی افزود: «با اشعار شاعران مختلف از جمله حافظ به شکل‌های مختلف برخورد می‌کنیم. بعضی معتقد هستند که ما در برخورد با یک شعر لازم نیست زیاد به معانی کار داشته باشیم همین که یک حسی به ما دست بدهد از معنی شعر کفایت می‌کند. من این نظریه را رد نمی‌کنم . اگر کسی واقعا از خواندن یک شعری لذتی پیدا می‌کند و احساسی پیدا می‌کند. این احساس و لذت بر او مبارک باد هیچ اشکالی ندارد. اما آیا شکی در این هست که اگر ما به معانی و مفاهیم مورد نظر شاعر آشنا بشویم بهتر و بیشتر می‌توانیم از آن اشعار استفاده کنیم.»
وی در ادامه به معرفی کتاب «عرفان حافظ» نوشته شهید مطهری پرداخت و گفت: «استاد مطهری از متفکران معاصر که آثار بسیار گسترده‌ای در زمینه معارف دینی و اجتماعی دارد تا بحال بیش از 27 جلد مجموعه آثار و ده جلد آثار او منتشر شده دو اثر مستقل درباره حافظ نگاشته، کتابی است به «عنوان عرفان حافظ» که امروز معرفی می‌کنم.»
مختارپور ادامه داد: «کتاب عرفان حافظ شامل پنج سخنرانی است . این پنج سخنرانی بخش اول راه‌های شناخت حافظ است. بخش دوم حافظ گلی از بوستان معارف اسلامی و بخش سوم جهانبینی و ایدئولوژی حافظ مطابق با ظاهر اشعار او و بخش‌های چهارم و پنجم آن، اصول جهان بینی عرفانی یک و دو است.»
وی افزود: «در فصل اول این سوال مطرح شده که آیا حافظ عارف بوده است یا نه،حافظ کیست. استاد مطرح می‌کنند ما دو راه برای شناخت یک شخصیت داریم . یکی تاریخ زندگی و دیگر اثر او. از حافظ اثر دیگری در دست نیست و همین دیوان است. حدود پنج هزار بیت. از زندگی تاریخی او هم خیلی اطلاعی نداریم. البته از حاکمان آن دوره اطلاعاتی هست. اما از اینکه زندگی شخصی و خصوصی حافظ چه بود هیچ اطلاعی نیست. و باید به دیوانش برسیم.»
او گفت: «در فصل دوم عرفای دیگر را معرفی می کند. این عربی، ابن فارض، شیخ محمود شبستری و حتی بعد از او تا دوره‌های بعد آن مثل هاتف اصفهانی، شیخ بهایی تا دوران معاصر که به علامه طباطبایی می‌رسیم. در فصل سوم به فرضیه‌های مختلف درباره حافظ اشاره می‌کنیم در فصل چهارم و پنجم هم به اصول جهانبینی عرفانی مثل وحدت جهان ،وحدت وجود، وحدت تجلی، عشق و عقل ،سریان عشق، نظام احسن، غربت انسان در جهان.»
مختار پور با اشاره به چهار فرضیه درباره حافظ که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته گفت: «دقت بفرمایید تقریبا خلاصه تمام نظریات درباره حافظ است. فرضیه اول این است که حافظ یک هنرمند زبان آور و سخن‌دان ماهری است. یک فردی است که مهارت دارد و می‌تواند از کلمات استفاده خوبی بکند. نه او اهل عیش و عشرت مادی است بوده و نه اهل عرفان بوده. اهل زبان آوری و سخن‌دانی بوده است. مانند یک سخن‌دانی نشسته و اینها را کنار هم چیده است.»
وی تصرح کرد: «در این فرضیه شما دونبال تفسیر حافظ هم نباید بروید. اینکه حافظ معنایی در نظرش نیست. حافظ کلمات زیبا را پیدا کرده و کنار هم چیده. این فرضیه خیلی کم طرفدار دارد و کمتر کسی هست که چنین اعتقادی داشته باشد اینهمه معانی که به ظاهر می‌شود در دیوان حافظ دید صرفا یک زبان آوری و چیدن کلمات کنار هم باشد. فرضیه دوم می‌گوید حافظ دچار حالات مختلفی در زندگی‌اش بوده نه دوران‌های مختلف درکل دوران‌های زندگی‌اش حالات مختلفی داشته است. مثلا صبح بلند می‌شده احساس لذت‌های دنیوی داشته یک غزلی می‌گفته که مثلا ساقی به نور باده بر افروز جام ما بعد ظهر می‌شده و نماز می‌خوانده و می‌گفته به قرآنی که اندر سینه داری.»
او گفت: «به هنگام شب مثلا ناراحت بوده و عبادت می‌کرده می‌سروده حافظا در کنج فقر و خلوت شبهای تار تا بود وردت دعا و درس قرآن، غم مخور . این فرضیه طرفدارانی دارد ولی به هر حال در این کتاب به نقد آن پرداخته شده است.فرضیه سوم شبیه فرضیه دوم است. اما بنا بر تاریخ می‌گوید حافظ در دوران جوانی اهل یک سری امور دنیوی بوده و بعضی از غزلیاتی که خیلی جنبه‌های می و تغزل و عشق و اینها هست مربوط به این دوره بوده و بعد از گذشت میانسالی زاهد شده و اشعار عرفانی سروده است. این فرضیه هم در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته ولی به راحتی می‌شود نقدش کرد که اگر اینطور باشد ما باید یک غزلیاتی داشته باشیم یکسره مربوط به امور عیش و عشرت باشند و یک غزلیاتی یکسره عرفانی. خوب با غزلیاتی که ابیات مختلف آن اشارات مختلفی دارد چه بکنیم.»
علی مختارپور افزود: «فرضیه چهارم می‌گوید تمام اشعار حافظ یکدست است و یک معنا هم دارد و معنایش هم ظاهرش است. اگر می‌گوید که شهری است پرکرشمه و خوبان ز شش جهت. چیزیم نیست، ورنه خریدار هر ششم . یک نوسنده‌ای چهل سال پیش کتابی نوشته بود که چرا اینهمه کوشش می‌کنید شش جهت و حافظ را تفسیر کنید. خوب معلوم است حافظ رفته بوده باغ‌های شیراز و آنجا شش زیبا رو دیده بعد هم می خواسته همه آنها را به میهمانی دعوت کند و بعد هم دست در جیبش کرده و دیده پولی ندارد . چیزیم نیست، ورنه خریدار هر ششم و این هم یک تفسیر است از حافظ. یعنی تفسیری از حافظ بر اساس ظاهر اشعار.»
وی ادامه داد: «نظریه آخر غیر سه نظریه دیگر است که حافظ تمام اشعارش مبتنی بر معرفت، آگاهی و بینش است و تماما با دقت سروده شده و همگی مبتنی بر یک عرفان عمیق و معارف دینی و فرهنگی ماست و این نظری است که استاد مطهری به اثبات آن پرداخته و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده‌اند.»
او اظهار داشت: «در فصول چهارم و پنجم کتاب هم جهان بینی عرفانی با مثال‌هایی از غزلیات حافظ آورده شده است. مثلا درباره وحدت وجود به این بیت‌ها استناد شده: روشن از پرتو رویت نظری نیست که نیست / منت خاک درت بر بصری نیست که نیست / ناظر روی تو صاحب نظرانند آری / سر گیسوی تو در هیچ سری نیست که نیست. یا این بیت که: جلوگاه رخ او دیده من تنها نیست/ ماه و خورشید همین آینه می گردانند. یا این غزل که فاش می گویم و از گفته خود دلشادم/ بنده عشقم و از هر دو جهان آزادم / نیست بر لوح دلم جز الف قامت دوست/ چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم. و یا در سریان عشق ، طفیل هستی عشقند آدمی و پری ارادتی بنما تا سعادتی ببری.»
و در انتها مختارپور به معرفی ناشر این کتاب پرداخت و گفت: این کتاب را انتشارات صدرا به چاپ رسانده و تاکنون 28 بار تجدید چاپ شده و مورد استقبال قرار گرفته شده و امیدوارم کسانی که مایل هستند با جهان بینی عرفانی حافظ آشنایی پیدا کنند از این کتاب بهره ببرند.
نظر شما