اخیراً پخش مجدد مجموعه تلویزیونی خاک سرخ (ابراهیم حاتمی‌کیا - 1979) نکات ظریف و قابل‌توجهی از هنر این سینماگر ارزشمند دفاع مقدس را آشکار ساخت. این مجموعه قرار بود با نام «لیلا و جنگ» ارائه شود و کارگردان گفته بود قصد ساختن فیلمی سینمایی دارد ولی در نهایت به صورت مجموعه تلویزیونی ارائه شد.
داستان فیلم در واقع وضعیت یک خانواده خرمشهری را در آن زمان تصویر می‌کند. قهرمان داستان یک زندانی سیاسی است که با پیروزی انقلاب اسلامی از زندان آزاد شده است. او در هنگامی که دستگیر شده است، دختر خود را گم می‌کند و تصور می‌کند که دخترش مرده است، ولی وی زنده است و در هنگام عروسی متوجه می‌شود پدر و مادر دیگری دارد. بنابراین تصمیم می‌گیرد به خرمشهر برود و براساس نشانه‌هایی که در دست دارد، خانواده‌اش را پیدا کند، اما رفتن او به خرمشهر با هجوم نیروهای عراقی به خرمشهر مصادف می‌شود.
طرح اولیه فیلم از مهدی سجاده‌چی و نویسنده فیلمنامه مسعود بهبهانی است که البته اگر به دست کارگردان دیگری می‌افتاد، مسلماً نتیجه کار چیز دیگری بود، ولی حاتمی‌کیا که خود انقلاب و جنگ تحمیلی را به خوبی درک کرده و در نهایت فرزند راستین سینمای دفاع مقدس است و قبلاً آثار ارزشمندی ماننده «دیده‌بان»، «آژانس شیشه‌ای» و چندین کار دیگر را در این زمینه ساخته است، به خوبی از عهده این بخش یعنی خانواده و جنگ‌تحمیلی که کمتر به آن پرداخته شده است، برآمده و دفاع مقدس را در قاب تصویر جلوه خاصی داده است.
در این مجموعه، حاتمی‌کیا از گفت‌وگوی زیادی پرهیز می‌کند، ولی از سکوت بازیگران و شخصیت‌ها نیز بهره‌برداری کرده است. مخاطب اندیشه آنها را می‌خواند و احساس همسان بودن و همفکر بودن با آنها دارد. البته باید حال و هوای آن روزهای خون و هیاهو و در نهایت حماسه را در آن شهر خونین درک کرده و علاقه‌مند به این بخش از تاریخ معاصر کشورمان باشیم. هماهنگی در قصه، بازی‌ها، تصویربرداری و در نهایت تدوین درست و مناسب بسیار رعایت شده و ظرافت هنری کارگردان در همین جا است. بیننده «خاک سرخ» با این ترتیب فضای واقعی اثر را درک کرده، با احساسات و عواطف شخصیت‌ها درگیر شده و حس طبیعی خود از واقعه و حوادث را تا به آخر حفظ می‌کند و به همین دلیل از آن لذت می‌برد و تصور آن که این شخصیت‌ها صرفاً بازیگرانی بیش نیستند، برایش باورنکردنی است.
ژانر دفاع مقدس تنها ژانر اصیل و ملی ما است که با مذهب و ارزش‌های انقلاب اسلامی عجین شده است. این رخداد شورانگیز تاریخ معاصر ما دارای مضامین بسیاری است که هنوز آنطور که شایسته است، مورد بهره‌برداری واقع نگردیده است. مضامین و سوژه‌های ارزشمندی را بایستی درباره شهدای جنگ تحمیلی، سرداران پرافتخار، کمک‌های پشت جبهه، خانواده، خاطرات رزمندگان و بسیجیان، امدادهای غیبی، نقش زنان در جنگ تحمیلی، میدان‌های مین و بسیاری دیگر را به صورت تصویر هنرمندانه و اندیشمندانه و با پرهیز از سینمای شنیداری تخریب کننده، تولید و ارائه کرد.
سینمای دفاع مقدس پایانی ندارد و هرگز نباید مضامین آن را به دست فراموشی سپرد. اگر بخواهیم فیلم‌هایی با چنین مضامین و سوژه‌هایی تولید کنیم و اثرگذار هم باشد، بایستی ارزش‌های دفاع مقدس و انقلاب اسلامی به خوبی در آنها با زبان تصویری و به دور از فرمول‌های رایج و عامه‌پسند شکل گرفته و همیشه این بخش از تاریخ را زنده نگه داشت. در آن صورت است که راه صادرات آنها به کشورهای مسلمان نیز گشوده خواهد شد.
نظر شما