اسرائیل، دولت مستقل فلسطینی را پذیرفت

سارا معصومی: تندروترین نخست‌وزیری که اسرائیل تاکنون به خود دیده است این بار در قامت مردی که تلاش می‌کرد معقول به نظر برسد، اعلام کرد که می‌تواند به تشکیل کشور فلسطین آن هم به شکل مستقل فکر کند. مردی که تا دو روز پیش در پاسخ به هر خبرنگاری که از او در خصوص کشور مستقل فلسطین سؤال می‌کرد، لبخندی مرموز تحویل می‌داد، در مقابل دوربین خبرنگاران شکست را پذیرفت. سیصد هزار ساکن شهرک‌های ساخته شده در کرانه باختری اگر تا دیشب خواب زندگی در سرزمینی را می‌دیدند که مرزهای آن از اردن تا دریای مدیترانه باشد، با شنیدن سخنان نخست‌وزیر خود ناامید شدند. بی‌بی در نهایت پذیرفت تا اندکی به نقشه‌های بین‌المللی و سرزمینی به نام فلسطین که غصب و نابود شد پایبند شود. پیش‌شرط‌ها برای تشکیل این کشور اما همان است که بود. فلسطینی‌ها باید از لاک دفاعی بیرون بیایند. این بدین معناست که کشور فلسطین نمی‌تواند مانند هر کشور دیگری نیروی نظامی برای دفاع از خود در اختیار داشته باشد.

باراک اوباما یک- بنیامین نتانیاهو صفر. بازی در خاورمیانه هنوز به دقایق نود نرسیده رنگ و بوی برد ایالات متحده را می‌دهد.

چهل و چهارمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده حالا می‌تواند سینه را سپر کرده و نشان افتخار به زانو درآوردن تندروترین دولت اسرائیل در نیم قرن گذشته را بر سینه بچسباند. دو دولت نوپا در ایالات متحده و اسرائیل از نخستین روزهای حضور باراک در کاخ سفید و بی‌بی در تل‌آویو در مقابل دوربین خبرنگاران ژست دوستی گرفتند و در خفا بدترین خصومت‌ها را خرج هم کردند.

باراک چهارم ماه گذشته میلادی در قاهره ترجیح داد دل مسلمانان را از قلب جهان اسلام تصاحب کند تا بر طبل موافقت و همدلی با اسرائیلی‌ها بکوبد. چهل و هشت ساعت پیش هم برابر با چهاردهمین روز از ماه ژوئن بنیامین نتانیاهو در مقابل دوربین خبرنگاران آنچه را بر زبان آورد که اسرائیلی‌ها سه هفته است انتظار شنیدن آن را می‌کشند و باراک برای تحققش زبان به تهدید گشود.

تندروترین نخست‌وزیری که اسرائیل تاکنون به خود دیده است این بار در قامت مردی که تلاش می‌کرد معقول به نظر برسد، اعلام کرد که می‌تواند به تشکیل کشور فلسطین آن هم به شکل مستقل فکر کند. مردی که تا دو روز پیش در پاسخ به هر خبرنگاری که از او در خصوص کشور مستقل فلسطین سؤال می‌کرد، لبخندی مرموز تحویل می‌داد، در مقابل دوربین خبرنگاران شکست را پذیرفت. سیصد هزار ساکن شهرک‌های ساخته شده در کرانه باختری اگر تا دیشب خواب زندگی در سرزمینی را می‌دیدند که مرزهای آن از اردن تا دریای مدیترانه باشد، با شنیدن سخنان نخست‌وزیر خود ناامید شدند.

بی‌بی در نهایت پذیرفت تا اندکی به نقشه‌های بین‌المللی و سرزمینی به نام فلسطین که غصب و نابود شد پایبند شود. پیش‌شرط‌ها برای تشکیل این کشور اما همان است که بود. فلسطینی‌ها باید از لاک دفاعی بیرون بیایند. این بدین معناست که کشور فلسطین نمی‌تواند مانند هر کشور دیگری نیروی نظامی برای دفاع از خود در اختیار داشته باشد. فلسطینی‌ها باید ماهیت کشوری یهودی به نام اسرائیل را به رسمیت بشناسند.

شرط‌های تکراری، وعده‌های توخالی
رهبر حزب لیکود که حالا نخست‌وزیر اسرائیل هم نام دارد، این بار هم از پیش‌شرط‌هایی سخن گفت که هم او و هم آمریکایی‌ها می‌دانند مورد پذیرش فلسطینی‌ها قرار نخواهد گرفت. حالا بی‌بی هم مانند رفیق شفیق خود در کاخ سفید آموخته است که زیبا سخن بگوید و عمل به وعده را به آینده واگذار کند. اما پیش‌شرط‌های نخست‌وزیر اسرائیل:
 
کشور مستقل فلسطین قابل تشکیل است. اما تنها در شرایطی که دولت این کشور هیچ گونه نیروی نظامی در اختیار نداشته باشد و البته از مراوده‌های نظامی با سایر کشورها هم پرهیز کند. فلسطین برای اسرائیلی‌ها قابل قبول است اما اگر فلسطینی‌ها به خشونت‌های پیشین اعتراف کنند. اگر بپذیرند که اسرائیل کشوری یهودی است حتی با وجود اعرابی که سالهاست در این کشور زندگی می‌کنند. نتانیاهو سی دقیقه سخنرانی کرد و در طول این مدت تنها یک بار نام کشور فلسطین را بر زبان آورد. البته قرار دادن نام «کشور» در کنار فلسطین از بی‌بی بعید بود.

فلسطینی‌هایی که در جنگ 1984 وادار به ترک فلسطین خود شدند، نمی‌توانند به سرزمینی بازگردند که حالا نیم قرن است اسرائیل می‌نامندش. اما بیت المقدس؛ بی‌شک از افراطی‌ترین نخست‌وزیر اسرائیل نباید و نمی‌توان انتظار چشم بستن بربیت المقدس را داشت. بیت‌المقدس در این سخنرانی از جانب بی‌بی پایتخت اسرائیل خوانده شد.

بنیامین نتانیاهو اعلام کرد که حاضر است با رهبران کشورهای عرب در هر کجای دنیا که باشند گفت‌وگو کند. او از فلسطینی‌ها خواست تا سریعاً به پای میز مذاکره بازگردند. البته بی‌بی به این حقیقت اشاره نکرد که دولت فلسطین بر سر این میز حق انتخاب دسر را ندارد چرا که پیش غذا از سوی رهبران تل‌آویو برای فلسطینی‌ها سفارش داده شده است. اسرائیل شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری را ادامه نخواهد داد اما آنچه تاکنون ساخته شده است پابرجا خواهد ماند.

بی‌بی در پاسخ به اصرارهای اوباما برای پایان دادن به شهرک‌سازی‌ها در شرق بیت‌المقدس و کرانه باختری اعلام کرد که ساکنان در این مناطق به هیچ‌وجه دشمنان صلحی نیستند که اوباما به دنبال آن است. بی‌بی حتی به حضور یهودی‌ها در کرانه باختری و بیت‌المقدس مشروعیتی دو هزار ساله بخشید. نخست‌وزیر اسرائیل باز هم تأکید کرد که عقب نشینی اسرائیل از سرزمین‌های اشغالی به خصوص غزه صلحی را برای منطقه به ارمغان نخواهد آورد! بی‌بی ‌با ریشه‌شناسی بحران در خاورمیانه در این خصوص گفت: ریشه بحران در حضور اسرائیل نیست. بلکه در مقاومتی است که در برابر پذیرفتن اسرائیل به عنوان کشوری یهودی وجود دارد.

سخنرانی بی‌بی، نیمه پر یا خالی لیوان
نخست‌وزیری اسرائیل به گمان خود با پذیرفتن طرح تشکیل دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل در کنار هم نیمه خالی لیوان صلح را پر کرده است. حالا نوبت تحلیل‌گران مسائل خاورمیانه است که تکلیف تبعات این سخنرانی را معلوم کنند.

بی‌بی دورخیزی برای برآورده کردن مطالبات خاورمیانه کرد. حالا نوبت فلسطینی‌ها است که جنس نگاه خود به این سخنرانی را تعیین کنند. بی‌بی برای پذیرفتن کشور فلسطین پیش‌شرط‌هایی را گذاشته است که هیچ‌کدام تازه‌گی ندارد و البته مورد قبول دولت فلسطین هم نیست. حالا جهان باید انتخاب کند. یا به سخنان بی‌بی در خصوص تشکیل کشور مستقل فلسطین اطمینان کنند و بدین ترتیب نیمه پر لیوان را ببینند. راه دوم اما توجه به مخالفت بی‌بی در مقابله با شهرک‌سازی‌ها است. در چنین شرایطی باید همچنان دولت اسرائیل را مخالف صلح دانست.

بی‌بی ‌تمام سه هفته گذشته را در میان غباری از کم توقعی‌ها گذراند. او به عمد به استراتژی «من مخالفم» تظاهر کرد تا زمان بخرد. زمان برای تشنه کردن جامعه جهانی. در واپسین روزهای منتهی به این سخنرانی حد انتظار‌های جامعه جهانی از اسرائیل به حداقل رسیده بود. در چنین شرایطی زمانی که عبارت کشور فلسطین از زبان نتانیاهو شنیده شد هیچ‌کس در اسرائیل از خود نپرسید: اگر قرار بود بی‌بی بازی را واگذار کند چرا سه هفته طول کشید؟ به جای این سؤال همه در ذهن یک جمله را تکرار کردند: آقای نخست‌وزیر بالاخره اندکی منطق به خرج داد!

اسرائیلی‌ها هیچ‌کدام نمی‌خواهند دوست قدیمی خود را تنها بر سر مخالفت بر تشکیل کشور مستقل فلسطین و شهرک‌سازی‌ها از دست بدهند. بی‌بی هم در نهایت شاید وادار به تن دادن به خواست افکار عمومی شد. نه بی‌بی و نه هیچ سیاستمدار دیگری انتظار ندارد که کشور فلسطین ظرف چند ماه آینده تشکیل شود. اما نخست‌وزیر عزم خود را جزم کرده است تا از این پس منطقی و عمل‌گرا باشد. اگر باراک اوباما مرد سخنرانی‌های پرشور و هیجانی است چرا بی‌بی نتواند از فن بلاغت خود استفاده کند؟ در طول تاریخ بودند سیاستمداران بسیاری که همکاران خوش‌صحبت خود را مورد ملامت قرار می‌دادند.

به باور آنها سخنرانی‌های سیاسی را نباید با معیارهای ادبی مانند نثر فصیح و شعر جمیل امتیاز دهی کرد، بلکه در دنیای سیاست آنچه اهمیت دارد عملگرایی است. اوباما اما با سخنرانی خود در قاهره و پس از آن عمل نسبی و در ظاهر به اظهاراتش این باور را بر هم زد. حالا بی‌بی هم اعتقاد دارد که می‌تواند با سخنان زیبا مردم را مجذوب کند حتی اگر در پشت این سخنان عملی نهفته نباشد.

تحسین‌ها و تقبیح‌ها
منتقدان نتانیاهو از هم‌اکنون مخالفت با طرح او را آغاز کرده‌اند. بسیاری او را برای پیش‌شرط‌های بی‌شماری که قائل شده است مورد نکوهش قرار می‌دهند. ظرف چند روز گذشته تمامی رسانه‌های اسرائیلی یکصدا از نخست‌وزیر یک چیز را خواستند: شجاع باش. بی‌بی اما به خوبی می‌داند که خرج این همه شجاعت در نهایت یا او را بیش از اندازه راست‌گرا می‌کند یا چپ‌گرایی دو آتشه. بسیاری اوباما را شجاع می‌خواهند حتی اگر این شجاعت با مرگ سیاسی او همراه باشد. بی‌بی اما از ایفای نقش قهرمان مرده چندان راضی نخواهد بود.

واکنش دولت فلسطین به سخنان نتانیاهو اما همانطور بود که پیش‌بینی می‌شد. دولت محمود عباس این بار هم دولت اسرائیل را به فلج کردن روند صلح در منطقه متهم کرد. محمود عباس رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین که به میانه‌روی در برابر اسرائیل شهرت دارد این بار اعلام کرد که آنچه نتانیاهو بر زبان آورد در حقیقت تلاش‌های فلسطین و ایالات متحده و جامعه جهانی برای برقراری صلح را مختل کرد. صائب عریقات مذاکره‌کننده ارشد فلسطینی‌ها در این خصوص گفت: بی‌بی با این اظهارات درب‌های مذاکره را بست. ما از شنیدن نام کشور فلسطین از زبان نخست‌وزیری اسرائیل آنچنان هیجان زده نمی‌شویم که پیش‌شرط‌ها را نادیده بگیریم.

سخنگوی حماس در غزه هم اظهارات بی‌بی را نژادپرستانه خوانده و از کشورهای عربی خواست تا در برابر اسرائیل موضعی جدی‌تر اتخاذ کنند.

موضع ایالات متحده اما تقدیر از دولت بی‌بی بود. بازی بی‌بی با واشنگتن آنچنان که انتظار می‌رفت پیش رفت. نخست‌وزیر آنچنان کاسه صبر آمریکایی‌ها را لبریز کرده بود که حالا همین شنیدن نام کشور فلسطین هم از زبان بی‌بی آمریکایی‌ها را ذوق مرگ می‌کند. سخنگوی کاخ سفید در این خصوص گفت: امیدواریم که این حرکت به برقراری صلح در اسرائیل و تأمین امنیت این دولت منتهی شود.