۰ نفر
۳۰ آذر ۱۳۸۷ - ۱۷:۲۴

گزارش خبرآنلاین از وضعیت تقلب‌های علمی که در میان جوامع دانشگاهی و آکادمیک کشور تبدیل به مسأله‌ای بسیار مهم شده است

 

رضا محبی: مورد توجه قرار گرفتن برخی موضوعات و قرار گرفتن آن‌ها در کانون توجهات به صورت یک موج زودگذر، پدیده ای رایج در کشور ما است. پرداختن به یک مقوله به طور ناگهانی و تبدیل شدن آن به موضوع روزآمدی است که هر چند وقت یک‌بار در رسانه‌ها و در میان مردم بازار داغ خودش را به‌دست می‌آورد. خاصیت این رویکرد آن است که افراط و تفریط‌‌هایی در پرداختن به موضوع دیده می‌شود و پس از چند مدت موضوع مورد بحث و توجه رسانه‌ها به دست فراموشی سپرده شده و موضوع دیگری به سوژه روز بدل می‌شود. در چند وقت اخیر بحث تقلب‌های علمی هم در همین قالب به موضوع روز نشریات بدل شده که باید با دید موشکافانه‌ای به چند و چون این مبحث پرداخته شود؛ چرا که این مسأله رابطه مستقیمی به اعتبار علمی و دانشگاهی ما داشته و همین امر می‌تواند اعتبار علمی کشورمان را زیر سؤال ببرد.

اما در ابتدای امر باید به تعریف تقلب علمی و حد و مرز این مقوله پرداخته شود و اساساً بدانیم که به چیز برچسب تقلب علمی داده می‌شود. در کتب و مقالاتی که در این زمینه در منابع خارجی و در منابع داخلی نوشته شده است و حتی در مجلاتی که با زاویه اخلاق به این مبحث پرداخته‌اند، به خوبی حد و حدود تقلب‌های علمی مشخص شده است.

این موضوع در میان اهالی علم و دانشگاه مسأله بسیار مهمی محسوب شده و عنوان تقلب‌های علمی به دغدغه‌ای جدید تبدیل شده است و این در حالی‌ست که این موضوع در ایران رفته رفته به عنوان مشکلی بسیار حیاتی به‌وجود آمده و چندی است موجی در پی مخالفت با این روند در میان اساتید و دانشگاهیان کشور شروع شده و در این مورد نیز مقالات و یادداشت‌های زیادی نوشته شده است.

این گروه اعلام کرده‌اند که قصد دارند با «تقلب علمی و حرکت‌های غیر اخلاقی» که با انگیزه‌هایی چون اخذ مدرک یا ارتقای مرتبه‌ دانشگاهی صورت می‌گیرد، مبارزه کنند.

هسته اصلی این گروه را جمعی از اساتید دانشگاه‌های شریف، تهران، مدرس، بهشتی و اصفهان تشکیل داده‌اند.

در وبلاگی که از سوی این دانشگاهیان با عنوان «اساتید علیه تقلب» راه‌اندازی شده، آمده است: «این بلاگ به همت تعدادی از اساتید دانشگاه‌های کشور ایجاد شده است و هدف آن مبارزه با تقلب علمی در دانشگاه‌ها» است.

این دانشگاهیان همچنین با ابراز تأسف ازگسترش حرکت‌های غیر اخلاقی در فضای علمی کشور اعلام کرده‌اند: «با هر گونه تقلب مخالفیم و سکوت در برابر آن ‌را هم نمی‌پذیریم».

مدیران این وبلاگ که جمعی از اساتید دانشگاه هستند، افزوده‌اند که قصد دارند «بدون ذکر نام، موارد و روش‌های تقلب» در جامعه علمی کشور را افشا کنند.

آن‌ها در عین حال اعلام کرده‌اند که می‌خواهند مسئولان را وادار به برخورد جدی با ریشه‌های جعل و تقلب علمی در ایران کنند.

از اقدامات این حرکت دانشگاهی، معرفی سرقت‏های علمی و متقلبان دانشگاهی، معرفی و پیگیری مقالات کپی شده و جعلی، معرفی مجلات بی‏ارزش علمی، ترویج اخلاق علمی و ... است.

اصطلاحات مختلفی برای این امر در زبان انگلیسی تعریف شده است. در زبان فارسی هم رفته‌رفته ترمینولوژی این امر در حال شکل‌گیری است و به فرهنگ مقابله با تقلبات علمی دامن زده می‌شود. 

در نیمه قرن گذشته، به لحاظ آن‌که تولید علمی در کشور در این ابعاد وجود نداشت، بحث تقلب‌های علمی هم برای جامعه علمی ما مطرح نبود، پژوهش جزو وظایف اساتید و دانشگاه‌ها نبوده و دانشگاه‌ها بیشتر رویکردی  آموزش‌‌محور داشته و مسائل پژوهشی در دانشگاه‌ها جایگاه قابل اعتنایی نداشت. اما پس از پیروزی انقلاب و دگرگونی محیط دانشگاهی کشور و افزوده شدن بحث تحصیلات تکمیلی و مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری روند پیگیری علمی و اموزشی کشور تغییرات بنیادین داشته‌اند. اساتید و دانشجویان بیشتر با روند گسترش و توسعه علم در غرب آشنا شده و با موج بسیار گسترده ترجمه اطلاعات بسیاری وارد محیط‌های آکادمیک ما شد. همین امر جدای از ایجاد رویکردهای مثبت، پیامدهای منفی دیگری نیز داشت. افزایش تولید علم برای کسانی که از سویی مشتاق شرکت در این روند و از سویی بی‌توجه به تلاش‌ها و مشقات بسیار این فرآیند بودند، فضایی را پدید آورد که بتوانند بدون تلاشی درست و صادقانه دست به تقلب و جعل اسناد و مقالات علمی کرده و همین امر موضوع تقلب‌های علمی را به‌وجود آورد.

البته باید در نظر داشت که به طور کلی، هر گونه استفاده از یادداشت‌ها و آمارهای موجود از کتب، رساله‌ها و مقالات علمی دزدی علمی محسوب نمی‌شود، بلکه عدم ذکر منابع محققان و نویسندگان دیگر به عنوان تخلف  شناخته می‌شود.

اما در خارج از کشور نیز نشریه علمی نیچر به این موضوع به صورت ریشه‌ای پرداخته است. نشریه نیچر در گزارشی درباره تقلب‌های علمی اعلام کرد: در میان مقالات کپی برداری شده در دنیا که توسط پایگاه اطلاعاتی شناسایی آثار کپی برداری و تقلب‌های علمی موسوم به Deja Vu منتشر شده است بسیاری از موارد به وبلاگ‌ها و گروه‌های فارسی زبان در ایران تعلق دارد.

به گزارش خبرگزاری مهر، نشریه معتبر علمی نیچر در گزارش اخیر خود با اشاره به تقلب‌های علمی در ایران به مقاله یکی از پژوهشگران کشورمان اشاره کرده و آورده است: این مقاله زمانی در متن توجهات قرار گرفت که مقاله‌ای درباره پایگاه اطلاعاتی شناسایی آثار کپی برداری و تقلب‌های علمی موسوم به Deja Vu منتشر شد. 

این پایگاه اطلاعاتی از سوی محققان مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس در دالاس ارائه شده که در آن فهرست طولانی از تقلب‌ها و دزدی‌های علمی از آثار تألیف شده علمی و تحقیقاتی به چشم می‌خورد. 

همچنین نیچر در این لیست از تخلفات علمی یک پژوهشگر ایرانی نیز یاد کرده‌اند.

محققان دانشگاه تگزاس با استفاده از Deja Vu مدعی شده‌اند که بالغ بر 85 درصد از مقاله ارائه شده از سوی یک پژوهشگر ایرانی متعلق به 5 مقاله دیگر از سایر محققان بوده است که از هر یک بین 5 تا 30 درصد کپی برداری شده است. 

نیچر می‌افزاید: گویی مقاله این پژوهشگر تکه‌های به هم وصل شده از تحقیقات سایر محققان بوده است.

به نوشته این نشریه، تلاش‌ها برای تماس با پژوهشگر مذکور مثمر ثمر نبوده و حتی به ایمیل‌های ارسالی از سوی نیچر نیز پاسخ نداده است با این حال وی در پاسخی کتبی به Deja Vu به اشتباه خود اعتراف کرده است.

در ایران نیز این تقلب‌های علمی در میان برخی از اساتید و اهالی دانشگاهی کشور وجود داشته و بعضی از آن‌ها نیز در رسانه‌ها اعلام شده است.

گروه اندیشه سایت خبر آنلاین در نظر دارد تا با پیگری مسأله تقلب علمی و زوایای متفاوت این موضوع و در یادداشت‌های دنباله‌دار به توصیف و نشان دادن مسائل پیرامونی این تخلف در ایران و در سایر محافل علمی دنیا بپردازد.

در قسمت بعدی این یادداشت به انواع مصادیق تخلفات و تقلب‌های علمی پرداخته می‌شود.

 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 1099

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
7 + 7 =