مسیر بی‌بازگشت در دل سرنوشت

نزهت بادی: حدستان درباره فیلم «آوای موسیقی» ساخته رابرت وایز درست بود که به نظر می‌رسید کلی خاطره خوب از آن دارید.

این بار می‌خواهیم برویم سراغ فیلمی برویم که چنان روحیه‌بدبینانه و سرخورده فرانسه پش از جنگ جهانی دوم را به تصویر می‌کشد که سخنگوی دولت مدعی شد اگر ما در جنگ شکست خوردیم بخاطر ساختن چنین فیلمی است.

اساسا اغلب آثار این فیلمساز که از پایه‌گزاران رئالیسم شاعرانه فرانسه است نمایشگر دوران پر تب و تاب تاریخ فرانسه مثل اشغال، جنبش جبهه ملی و آزادی آن است. لحن سرد و غمبار، پایان‌های جبرگرایانه و تلخ و تقدیرگرایی رمانتیسم که از ویژگیهای آثار اوست، نگاه ناامید و پوچ‌گرای جامعه آن دوران را نشان می‌دهد. 

او به کمک فیلمبرداری تیره و تار، خیابان‌های خالی و باران‌خورده و سایه‌روشن‌های دل‌مرده چنان فضای دلگیر، حسرت‌آمیز و شاعرانه‌ای را به فیلم‌هایش می‌بخشد که به خوبی می‌تواند تم محال بودن خوشبختی و عشق‌های نافرجام را به ما القا کند. گرما، شور و احساسی که قهرمانان ناکام آثارش در ما بوجود می‌آورند، تجربه کمیابی است که در مواجهه با هر فیلمی قابل دریافت نیست.

متوجه شدید درباره کدام فیلمساز حرف می‌زنیم؟ اجازه دهید یک راهنمایی دیگر بکنم. این فیلمساز بدبین که دو تا از بهترین فیلم‌های عمرمان را ساخته، محبوبیت آثارش را مدیون فیلمنامه‌های ژاک پره‌ور شاعر معروف سوررئالیست است که می‌توانست شاعرانگی را در واقعیت‌های اجتماعی بیامیزد و به دیالوگ‌های معمولی و روزمره حالتی رویاوار ببخشد. 

حالا درباره صحنه برگزیده‌مان از فیلم حرف بزنیم که امیدوارم شانس تماشای آن را به دست آورده باشید و اگر هنوز ندیدید، زود دست به کار شوید و وقت را از دست ندهید. 

در جایی از فیلم ژان گابن لباس‌های مرد نقاشی را می‌پوشد که بلد بود با دیدن یک شناگر تصویر غرق شدن او را بکشد و درنهایت خود را در دریای خشن و مه‌آلود کشت. وقتی گابن را می‌بینیم که با جعبه رنگ‌های نقاش در میان کشتی‌های بندرگاه پرسه می‌زند به نحو غریبی احساس می‌کنیم او هم به سرنوشت نقاش جوان دچار خواهد شد. 

هیچ کس به اندازه گابن نمی‌توانست حس و حال شخصی معترض و سرخورده از اجتماع را نشان دهد که پایداری‌اش برای دستیابی به رویای آزادی همچون تلاشی بیهوده و ناممکن به نظر می‌رسد و جستجویش در راه عشقی دست نیافتنی، ثمره‌ای جز نابودی وی به همراه ندارد و اساسا همین مسیر بی‌بازگشت او به سوی مرگ است که اسطوره گابن را می‌سازد.

به قول آندره بازن که از او به عنوان قهرمان تراژیک معاصر یاد کرد، گابن تنها بازیگری است که در دنیا (به استثنای چاپلین) می تواند نقشهایی را بازی کند که مخاطب انتظار سرانجام غم‌انگیزی را برایش دارد.

الان دیگر نوبت شماست که هوش و مهارتتان در این بازی را نشان دهید، منتظرم ببینم آیا این بار هم می توانید اسم فیلم را حدس بزنید یا نه.

ت