ایران از نظر موقعیت جغرافیایی از یک وضع منحصربه فرد در دنیا برخوردار است. ایران با بیش از 16 کشور جهان دارای مرز مشترک آبی و یا خش کی است . ایران با کشورهای کویت، امارات متحده عربی، قطر، عمان، عربستان سعودی، عراق، ترکیه، جمهوری خودمختار نخجوان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، روسیه، قزاقستان،ازبکستان، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان هم مرز است.
در حال حاضر ایران با تمامی کشورهای دارای مرز مشترک خاکی، از طریق اتصالات فرامرزی ارتباط و مبادلات برقی دارد. ایران دارای ظرفیت نصب شده معادل56000 مگاوات و تولید انرژی سالیانه بالغ بر 216 میلیارد کیلووات ساعت است. ترکیب نیروگاهی کشور در حال حاضر عمدتاً حرارتی گازسوز و اکثر نیروگاه های جدیدالاحداث از نوع سیکل ترکیبی بوده و یا قابلیت تبدیل شدن به سیکل ترکیبی را دار ا هستند. از نظر مصرف برق، رشد تقاضای برق با ضریب 8 درصد در سال روبه افزایش است و با
توجه به نوع نیاز مصرف که اکثراً غیرصنعتی است، مصرف برق در ایران در حال حاضر پیک گرا بوده و ضریب ظرفیت در ایران پایین است. این بدان معنی است که بخش قابل ملاحظه ای از ظرفیت نیروگاهی در کشور در ساعاتی از روز، ماه و سال بلااستفاده می ماند درحالی که تمامی هزینه های ظرفیت فعال نیروگاهی را به همراه دارد. در چنین شرایطی شاید بهترین نحوة بهره برداری از سرمایه گذاری به عمل آمده ، صادرات برق در ساعات کم باری شبکه باشد.
حال با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور و با در نظر گرفتن این واقعیت که در حال حاضر اتصالات فرامرزی با کشورهای همسایه برقرار می باشد و ایران از نظر تمامی شرایطی که یک کشور صادر کننده برق لازم است برخوردار باشد، یعنی وجود زیرساخت های لازم فنی و اقتصادی، غنا از نظر منابع اولیه انرژی، نیروی انسانی متخصص، روابط حسنه سیاسی با تمامی کشورهای همسایه، ثبات سیاسی و پشتوانه اقتصادی مطلوب ایران بی تردید می تواند یکی از کشورهای صادر کننده برق باشد، به شرط آنکه کشورهای نیازمند برق ایران حائز شرایط لازم برای یک کشور وارد کننده باشند.
از میان 16 کشور همسایه ایران، تنها چهار کشور می توانند در یک دوره پانزده تا بیست ساله مشتریان برق ایران باشند و این چهار کشور عبارتند از: پاکستان، افغانستان، ترکیه و عراق که از میان این کشورها تنها یک کشور حائز تمامی شرایطی است که یک کشور وارد کننده باید دارا باشد و آن ترکیه است.
تقاضای برق در ترکیه با رشد 8 درصد در سال در بیست سال گذشته به 204 میلیارد کیلووات ساعت رسیده که کشور ترکیه برای تأمین آن ناگزیر از واردات برق از خارج و عمدتاً ایران و ترکمنستان از طریق ترانزیت از خاک ایران و نیروگاه های خصوصی مستقر در خاک ترکیه به میزان 14 میلیارد کیلووات ساعت است.
براساس پیش بینی های انجام شده تحت دو سناریوی مصرف بالای برق رشد بالای توسعه اقتصادی
و مصرف به روال گذشته، نیاز مصرف برق ترکیه تا سال 2020 به ترتیب 499.5 میلیارد کیلووات ساعت و 405 میلیارد کیلووات ساعت بالغ خواهد شد که برای تأمین آن به ترتیب به احداث 54000 مگاوات و یا 42000 مگاوات ظرفیت جدید نیروگاهی علاوه بر ظرفیت موجود نیازمند خواهد بود. ظرفیت هایی که طی 10 سال آینده تحقق آن اگر غیرممکن نباشد، دور از انتظار است.
از سوی دیگر براساس توافقنامه بین دولت عراق، زیمنس و شرکت جنرال الکتریک طی 6 سال آینده ده هزار مگاوات ظرفیت جدید در عراق ایجاد خواهد شد. تحقق این توافقنامه با دو چالش عمده روبه رو است:
امکان پذیر نبودن تأمین منابع مالی مورد نیاز به علت کاهش نسبی قیمت نفت و وضع آشفته اقتصادی عراق، چالش دوم محدودیت ظرفیت انتقال شبکه های انتقال برق عراق است که نمی تواند پاسخ گوی این ظرفیت جدید باشد.
برای فائق آمدن بر این مشکلات، براساس برآورد اولیۀ بانک جهانی در یک د وره کوتاه مدت دست کم 12 میلیارد دلار برای بازسازی سامانۀ برق عراق لازم است . البته وزارت برق عراق این نیاز را بالغ بر 35 میلیارد دلار می داند.
بنابراین در صادرات برق ایران به کشورهای همسایه اولویت بندی به شرح زیر است:
1. ترکیه؛
2. عراق؛
3. پاکستان؛
4. افغانستان.
برای تأمین برق صادراتی برای هریک از این کشورها می توان از تولید برق در برای « صلح » نزدیکی مرز هریک از این کشورها استفاده کرد، به عنوان مثال: از خط لوله تولید برق صادراتی برای پاکستان، از منابع ذغال سنگ طبس برای تولید برق صادراتی به هرات افغانستان و از خط لوله سراسری برای تولید برق صادراتی به ترکیه و از منابع گازی جنوب برای تولید برق صادراتی به عراق استفاده کرد.
*دکترای برق - الکترونیک
نظر شما