به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین استان کرمان، در گذر گنبه ای و نیمه تاریک بازار قلعه محمود چند در بزرگ رو به دنیای تاریخ باز می شوند که سالهای زیادی است تبدیل به خرابه و محل انبار شده اند. یکی از آن ها که کاروان‌سرای «حاج مهدی» نام دارد، با چند درخت پربار جانی تازه به خرابه داده است، هرچند نشان زندگی با دانه و آبی که یک نفر به کبوترها داده هم دیده می شود، اما با این حال همه ترک دیوار است و ترسی که روی سر بازار فرود می آید.
کاروان‌سرای «حاج مهدی» دو طبقه به نظر می آید و دور تا دور آن حجره های دربسته ای است که وقتی از شیشه غبار گرفته درونش را نگاه می کنی همه خاک است و تکه های خورد شده سقف نیمه ریخته. یکی از بازاری ها می گوید: سال هاست که این جا همین شکلی بوده و هست البته تا چند سال پیش در اینجا پنبه زنی هم انجام می شد و کرک و پشم هم می فروختند، وضع این جا از کاروان‌سرای هندوها بهتر است، ما مغازه دارها از این جا به عنوان انبار استفاده می کنیم، می بینید، زیر آن طاقچه یا آن حجره های بالایی همه بسته های آکبند بازاری هاست. او ادامه می دهد: چند نفری هستند که شب ها در حجره های یکی از همین کاروان‌سراها می خوابند، بنده های خدا جایی ندارند، کاری هم به بازاری ها ندارند فقط بیمارند و معتاد.
روبروی این کاروان‌سرا، چشمم به شناسنامه خرابه هندوها می افتد که تاریخ ثبتش را سال ۱۳۸۰ زده اند. پا که درونش می گذاری، چیزی شبیه بوی بد فاضلاب مشامت را اذیت می کند، یکی از حجره ها باز است، مرد خیاط افغانی که چهار پنج سالی در نزدیکی آن جا کار می کند می گوید: این جا همیشه همین شکلی بوده است، می‌گویند کاروان‌سراها، ملک شخصی هستند، برای همین کسی کاری به آن ها ندارد. وقتی از او می پرسم در اینجا کسی هم زندگی می کند یا نه، می گوید: یک نفر هست که شب ها به عنوان نگهبان این جا می خوابد و مراقب بازار است.
نام دیگر کارونسرایی که درش همیشه بسته بوده چهارسوق است، عبدالله پیرمرد پارچه فروش افغان که می‌خواهد دارد فقط اسمش گفته شود، می گوید: بیست سال است که این جا مغازه دارم، اما در این کاروان‌سرا همیشه بسته بوده، ۱۸۰ مغازه درون آن وجود دارد، یک در این کاروان‌سرا هم از سمت ارگ است، به ما گفته اند این ها به اوقاف تعلق دارد برای همین در بازار رها شده اند.
در بازار سردار هم یک کاروان‌سرا وجود دارد که به نظر از همه بزرگتر می آید ولی از آن هم استفاده ای شبیه پارکینگ می شود «شوکت قدری» یکی از زن های بازاری می گوید: در گذشته کسی که اینجا فرمانروا بوده است این قسمت بازار را که سردار نام دارد را برای اهل اقلیت تهیه دیده بود تا مردمان زرتشتی بتوانند کاری را در این مکان دست و پا کنند و خرج خود را در بیاورند.
کاروان‌سراها ملک شخصی هستند
غلامرضا فرخی رییس میراث فرهنگی کرمان ضمن موافقت با این موضوع که کاروان‌سراهای بازار بزرگ تبدیل به خرابه شده اند می گوید: مالکیت کاروان‌سراهایی که در بازار وجود دارد با میراث نیست، متاسفانه یا ملک شخصی و یا متعلق به اوقاف هستند و مدت زمان زیادیست که ما در حال مکاتبه با مالکان این زمین ها هستیم. اما این باور به وجود آمده که اگر یک اثر کاهگلی است پس میراث باید نسبت به بازسازی آن اقدام کند اما مردم این اطلاع را ندارند که این تعداد کاروان‌سرا مالک شخصی دارند و مالک باید اجازه ورود به ما بدهد شما فرض کنید یک مجتمع در بین راه را در نظر بگیرید بعد از ۵۰۰ سال تبدیل به یک اثر تاریخی می شود اما در هرصورت مالک خودش را دارد.با توجه به این که تعدادی از این کاروان‌سرا ها هم متعلق به اوقاف هستند، ما نشست های زیادی در این خصوص داشته ایم، یکی از مسایل حقوقی که ما درگیر آن هستیم در بازار قلعه محمود است. مالکین شخصی پای کار نمی آیند تا قبول کنند که با مشارکت میراث می توان مشکلات محل را حل و فصل کرد در اصل دلیلش هم این است این ملک فرضا برای یک نفر بوده است که بعد از مرگش به ده نفر ارث رسیده به همین دلیل تعداد زیاد وراث، مشکلات به وجود می آید.
این مقام مسوول در خصوص سیاستی که میراث مدنظر قرار داده است می گوید: فرض کنید شما خانه ای میراثی دارید، ما می توانیم در این خصوص با شما مشارکت کنیم تا هم محل مرمت شود و حتی فرد در آن زندگی کند اما وقتی مالک راضی نمی شود چه کاری از پس میراث برمی آید؟ در اصل اکثر این ها متعلق به سرمایه دارانی است که در ایران نیستند.
مرمت در دستور کار میراث
حمید روحی معاونت میراث فرهنگی کرمان هم می گوید: اگر به اثار تاریخی مثل کاروان‌سراها رسیدگی نشود، هم خود اثر و هم بازار ممکن است آسیب ببیند. در مجموع حدود ۸ کاروان‌سرا در بازار بزرگ وجود دارد که با توجه به ثبت ملی بودن بازار، فعالیت های حفاظتی و مرمتی آن از محل اعتبارات میراث انجام شده که «کاروان‌سرای کوزه گران» در دو فصل، مراحل استحکام بخشی آن انجام شده ، بخش هایی که فروریخته بازسازی ،عملیات حفاظتی پشت بام ها وشعم کوبی، جهت رفع خطر کاروان‌سرا، توسط میراث انجام شده است ولی فاز دوم آن که تکمیل عملیات مرمتی و احیا و بهره برداری است باید از طرف مالک انجام شود که البته به نظر میراث فرهنگی «کاروان‌سرای کوزه گران» در وضعیت تثبیت شده قرار دارد .
روحی ادامه می دهد: «کاروان‌سرای چهار سوق» که حتی درش هم بسته است به دلیل این که مالک اجازه ورود نمی داد با حکم قضایی وارد آن شدیم و برای تمام پشت بام های آن عملیات حفاظتی و مرمتی انجام دادیم تا تخریب نشود ولی آنچه مسلم است نما و منظر این کاروان‌سراها هستند که نیاز به کار مرمتی دارند و باید تزیینات،درهای چوبی، کف سازی و تاسیسات آن ها بازسازی شوند تا کاروان‌سرا قابل استفاده شود. اما در اصل مجموع اعتباراتی که سازمان در اختیار دارد کفاف همه این کارها را نمی دهد ولی خوشبختانه با خیلی از مالکان من جمله «کاروان‌سرای حاج مهدی» و «جر» مذاکره کرده ایم که تسهیلات فنی و اعتباری را میراث در اختیار بگذارد و مالکان هم به صورت مشارکتی از طریق سرمایه بخش خصوصی ورود پیدا کنند تا این املاک مرمت شوند.
این کارشناس میراث فرهنگی می گوید: «کاروان‌سرای وکیل» و «گنجعلیخان» به سرمایه گذار بخش خصوصی واگذار شده اند، «کاروان‌سرای میرزا حسین خان» موقوفه است و بین دو محور تجاری بازار «ابراهیم خان» (بازار زرگری) و کفاش ها قرار گرفته که با کمک های میراث در اوخر دهه ۸۰ عملیات حفاظتی آن انجام شد که در حال حاضر همه مغازه ها در آن جا فعال و مشغول به کار هستند. بدترین کاروان‌سرا از لحاظ تخریب که در محدوده درون شهری وجود دارد، «کاروان‌سرای جر» است که در بازار کفاش ها قرار گرفته، در سنوات گذشته میزان تخریب آن بالا بوده و یک بخشی از آن به دلیل آتش سوزی از بین رفته بود ولی در این خصوی با مالکانش در حال رایزنی هستیم که به کمک میراث فرهنگی عملیات مرمتی آن آغاز شود.
در راستای بازار قلعه محمود کاروان‌سرا چهارسوق، کوزه گران، حاج مهدی، هندوها، در محور بازار بزرگ کاروان‌سرای گنجعلیخان و وکیل، کاروان‌سرای جر در بازار کفاش ها، کاروان‌سرای حاج آقا علی در بازار حاج آقا علی که به سرمایه گذار بخش خصوصی از طرف اداره اوقاف واگذار شده ، کاروان‌سرای سردار و میرزا حسین خان هم مورد های دیگر هستند.
۴۶
نظر شما