اصطلاح «سازگاری_با_کم‌آبی» به همین ویژگی اشاره دارد، اما چگونه می‌توانیم تصویر بهتری از کم‌آبی ایران به دست آوریم؟ تصور می‌کنم مقایسه ساده بین منابع آب تجدیدپذیر ایران و مقدار آب برخی رودخانه‌های جهان می‌تواند تصویر خیلی خوبی از کم‌آبی سرزمین ایران ارائه کند.
نشانی صفحه‌ای در اینترنت را در پایین این یادداشت آورده‌ام که در آن می‌توانید مشخصات ۱۳۹ رودخانه مهم جهان را به ترتیب مقدار آورد آب آن‌ها مشاهده کنید. من هم در این‌جا مقدار کل آب تجدیدپذیر کشور را با آورد آب برخی از این رودخانه‌ها مقایسه کرده‌ام. مقدار آبدهی رودخانه‌ها در این جدول، بر حسب مترمکعب بر ثانیه داده شده است. اگر این عدد را در سه عدد ۳۶۰۰، ۲۴ و ۳۶۵ (۳۱۵۳۶۰۰۰ ثانیه هر سال) کنید، مقدار آب دهی بر حسب مترمکعب به دست می‌آید. مقدار آب تجدیدپذیر کشور در گذشته حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بوده که گفته می‌شود به حدود ۹۰ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است. من در این‌جا مقدار ۱۰۰ میلیارد مترمکعب را در نظر می‌گیرم.
آمازون، بزرگ‌ترین رودخانه جهان است و آورد آن ۲۰۹۰۰۰ مترمکعب در ثانیه و معادل ۶۵۹۱ میلیارد مترمکعب در سال (۶۶ برابر کل آب تجدیدپذیر ایران) است. این مقدار معادل ۲۰ درصد (یک‌پنجم) آب شیرین کره زمین است که به اقیانوس‌ها می‌ریزد.
رودخانه گنگ-براهماپوترا، جاری در هند و بنگلادش، چهارمین رودخانه جهان، با آورد سالیانه ۱۲۰۲ میلیارد متر مکعب (۱۲ برابر کل آب ایران) است.
رودخانه یانگ‌تسه، در چین، با آورد ۳۰۱۶۶ مترمکعب بر ثانیه، که فقط یکی از رودخانه‌های چین است، آورد سالیانه ۹۵۱ میلیارد مترمکعب در سال (۹.۵ برابر کل آب ایران) دارد.
رودخانه میسی‌سیپی در آمریکا، با آورد ۱۶۷۹۲ مترمکعب بر ثانیه، آورد سالیانه‌ای معادل ۵۲۹ میلیارد مترمکعب (۵.۲ برابر کل آب ایران) دارد.
رودخانه ولگا، در روسیه، با آورد ۸۰۶۰ مترمکعب بر ثانیه، آورد سالیانه‌ای معادل ۲۵۴ میلیارد مترمکعب (۲.۵ برابر کل آب ایران) دارد.
آرُویمی، آخرین رودخانه فهرست ۱۳۹ رودخانه بزرگ جهان است که آورد سالیانه آن ۲۰۰۰ مترمکعب بر ثانیه است و آورد سالیانه آن ۶۳ میلیارد مترمکعب است. آرُویمی به رودخانه کنگو می‌ریزد که خودش ۱۲۹۹ میلیارد مترمکعب سالیانه آورد دارد (۱۳ برابر کل منابع آب تجدیدپذیر ایران).
اعداد فوق، بالاخص بر اساس مقدار آب آمازون و سهم آن از آب شیرین جهان، نشان می‌دهد که کل آب شیرینی که به اقیانوس‌ها تخلیه می‌شود، معادل ۳۲۹۵۵ میلیارد متر مکعب است. این بدان معناست که کل مقدار آب تجدیدپذیر ایران، معادل ۰.۳ (سه‌دهم درصد) کل آب شیرین تخلیه‌شده به اقیانوس‌هاست. ما ایرانیان حدود ۱ درصد جمعیت جهان را داریم و سهم‌مان از آب جهان، معادل ۰.۳ درصد آب شیرین تخلیه‌شده به اقیانوس‌ها (و نه کل آب شیرین جهان) است.
* منتشر شده در کانال دکتر محمد فاضلی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی
نظر شما