مروری بر تصمیم تهران درباره برجام؛ ماندن یا نماندن؟

ابوالفضل خدائی: روز چهارشنبه هجدهم اردیبهشت ماه بیانیه ای مهم از سوی شورای عالی امنیت ملی منتشر شد، ایران در این بیانیه صراحتا اعلام کرد که برخی از اقدامات خود را در توافق برجام مطابق بندهای 26 و 36 متوقف می کند و در این مرحله دیگر متعهد به رعایت محدودیت های مربوط به نگهداری ذخائر اورانیوم غنی شده و ذخائر آب سنگین نیست. (اینجا)

در همین راستا جمهوری اسلامی ایران 60 روز به کشورهای باقی مانده در برجام فرصت داد تا به تعهدات خود به ویژه در زمینه بانکی و نفتی عمل کنند تا ایران در مرحله بعدی مجبور نشود تا تعهدات دیگر را هم متوقف کند. این موارد طی نامه ای از سوی دکتر روحانی رئیس جمهور کشورمان به اعضای 1+4 ابلاغ شد (اینجا) که متعاقب آن به سرعت تیتر اول رسانه های خبری دنیا شد که در ادامه برخی از واکنش ها را می خوانید :

موضوع توقف برخی اقدامات ایران در برجام به سرعت تیتر رسانه هایی چون بی بی سی، آسوشیتدپرس،سی ان ان، رویترز و غیره شد.  (اینجا)

 پس از این اعلام مهم وزیر امور خارجه کشورمان برای تحویل نامه رئیس جمهوری به روسیه سفر کرد و در جمع خبرنگاران درباره برخی از شائبه ها درباره کاهش تعهدات برجامی ایران تصریح کرد: جمهوری اسلامی این‌طور به مصلحت دیده که برخی از تعهدات و اقداماتی را که به صورت داوطلبانه در برجام انجام می‌داده، فعلاً اجرا نکند. اقدامات آتی ایران به طور کامل در چارچوب برجام خواهد بود و جمهوری اسلامی از این معاهده بین المللی خارج نخواهد شد. (اینجا)

در ادامه نیز وزیر امور خارجه کشورمان پس از تقدیم نامه رئیس جمهوری مقابل دوربین ظاهر شد و گفت: آخرین اقدام ایالات متحده در روز ۴ مه ۲۰۱۹ در واقع اجرای برجام را غیر ممکن کرده است. وی همچنین افزود : آمریکایی‌ها تلاش کردند با فشار، تهدید و قلدری مانع انجام فعالیت هسته‌ای ایران که در چارچوب برجام انجام می‌شد، شوند. ظریف همچنین گفت : اقدامی که ایران امروز انجام داد خارج از برجام نیست و به معنای خروج از برجام نیست برخلاف اینکه آمریکا نه تنها برجام را نقض کرده قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را نیز نقض کرده اقدام ما در چارچوب برجام است.   (اینجا)  و (اینجا)

ظریف سپس در کنفرانس خبری حاضر شد و گفت: ساخت فاز ۲ و ۳ نیروگاه هسته‌ای بوشهر علیرغم کارشکنی‌های آمریکا ادامه دارد. (اینجا)

ظریف همچنین در ادامه توئیتی را در ارزیابی سفرش به مسکو منتشر کرد و نوشت : در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ ، ایالات متحده از برجام خارج شد، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را نقض کرد و دیگران از جمله سه کشور اروپایی را برای انجام اقدام مشابه، تحت فشار قرار داد. پس از یک سال شکیبایی، ایران اجرای اقداماتی که ایالات متحده ادامه آن را غیرممکن ساخته، متوقف می‌کند. (اینجا)     

اما بیانیه اتحادیه اروپا در پاسخ به نامه ایران از دیگر تحولات مهم بود.  این اتحادیه با صدور بیانیه‌ای، مهلت 60 روزه تعیین شده از سوی جمهوری اسلامی ایران برای اقدام و حرکت این اتحادیه برای جبران تحریم‌های یکجانبه آمریکا در قالب برجام را رد کرد. این کشورها همچنین از ایران خواستند همچنان به برجام پای‌بند بماند و از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست شده همچنان فعالیت‌های هسته ای ایران را زیر نظر داشته باشد.  (اینجا)

بیانیه اروپا با واکنش ظریف همراه شد و او در توئیتی نوشت: بیانیه اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که چرا کار برجام به اینجا رسیده است. آمریکا یک سال است که اروپا -و سایر کشورهای جهان- را تهدید می‌کند و اتحادیه اروپا تنها می‌تواند ابراز تأسف کند. اتحادیه اروپا بهتر است به جای اینکه از ایران بخواهد به‌صورت یکجانبه به یک توافق چندجانبه پایبند بماند، به تعهدات خود [در قبال ایران] از جمله عادی‌سازی روابط اقتصادی عمل کند. (اینجا)

وزارت امور خارجه کشورمان هم با انتشاره گزاره برگی از اجرای برجام از زمان روی کار آمدن ترامپ، به بررسی روند تاریخی اجرای این توافق بین المللی تحت تاثیر کارشکنی‌های مکرر آمریکا تا شرایطی پرداخته که در نهایت به کاهش تعهدات برجامی ایران منتهی شد.  (اینجا)

در ادامه واکنش ها موگرینی و لاوروف و مکرون نیز درباره اقدام ایران موضع گیری کردند. وزیر خارجه روسیه گفت که ما برای صبر ایران احترام زیادی قائل هستیم. (اینجا)   مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نسبت به اقدام ایران ابزار نگرانی کرد و گفت اروپا به این توافق نیازمند است. (اینجا)  رئیس جمهور فرانسه هم از ایران خواست تا به برجام پایبند بماند و احساسی عمل نکند. (اینجا)

همچنین وزارت خارجه چین در واکنش به تصمیم تهران بر لزوم اجرای کامل توافق هسته‌ای از سوی همه طرف‌ها تاکید کرد. (اینجا)


 پمپئو  نیز که به لندن سفر کرده بود در کنفرانس خبری با جرمی هانت همتای انگلیسی شرکت کرد و به اقدام ایران واکنش نشان داد. پمپئو نامه ایران را مبهم خواند و جرمی هانت نیز خواستار تعهد ایران به توافق هسته ای شد. (اینجا)

در ادامه واکنش ها نیز  نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفت که آمریکا خواهان گفت‌وگو با ایران برای دستیابی به یک توافق جدید است. هوک گفت: توافق جدید با ایران اگر حاصل شود برای تأیید به عنوان یک معاهده رسمی به کنگره ارائه می‌شود. (اینجا) و (اینجا)

مجید نخت روانچی نیز در خصوص احتمال دیدار روحانی و ترامپ گفت: ملاقات با کسی که بی‌ملاحظه از یک توافق بین‌المللی خارج شد، هیچ فایده‌ای ندارد. این تنها توافق با ما نبود بلکه توافقی با کشورهای دیگر از جمله اروپا بود. (اینجا)

 

در این بین اظهارات جنجالی ترامپ حاشیه ساز شد. وی برای چندمین بار از ایران درخواست مذاکره کرد. ترامپ در کاخ سفید گفت: دوست دارم ایرانی‌ها به من زنگ بزنند ولی جان کری نمی‌گذارد! وی همچنین  در پاسخ به سوالی درباره اعزام یک ناو هواپیمابر به منطقه برای مقابله با ایران، ادعاهای مطرح‌شده در رسانه‌ها را تکرار کرد و گفت اطلاعاتی در دست است که تهران قصد حمله به نیروهای آمریکایی را داشته است. (اینجا)

با افزایش تشدید تنش ها میان ایران و آمریکا اروپایی ها از اقدام ایران ابراز نگرانی کرده اند. آمریکا نیز طی هفته گذشته تصمیم گرفت که ناوگروهی را به خلیج فارس اعزام کند. با گذشت یکسال از خروج آمریکا از توافق هسته ای آینده ای مبهم در پیش روی تهران و واشنگتن قرار دارد. برخی از کارشناسان بر این باورند فرصت 60 روزه ایران به اروپا برای ایفای تعهدات میتواند اثربخش و عده ای دیگر معتقدند که اعضای باقی مانده در این توافق به سیاست منفعلانه خود ادامه خواهند داد. در این باره حسن لاسجردی کارشناس مسایل بین الملل می نویسد:

اقدام تهران رفتار عاقلانه و منطقی درقبال بی منطقی امریکا ، وقت کشی اروپا و نظاره گر بودن چین و روسیه بوده است تا با تغییر در شرایط بازی بنوعی تحرک در رقبا این صحنه ایجاد شود زیرا به نظر می رسد این افق با توجه به شرایط بین المللی دست یافتنی است چرا که اروپا برجام را برای خود امری حیثیتی می داند و دو قدرت دیگر هم با فضای برجام بهتر با ایران همکاری خواهند داشت. (اینجا)

310311