به گزارش خبرآنلاین، حجت‌الاسلام رسول جعفریان در مقدمه خود بر این اثر چنین نوشته است: «سالهای متمادی است که به کار تصحیح و نشر سفرنامه‌های حج مشغول هستم و به توفیق خدای متعال، موفق به انتشار شماری از آنها صورت تک تک شدم. این سفرنامه‌ها، گنجینه‌های پایان ناپذیر برای شناخت بسیاری از مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و تمدنی مسلمانان بوده و در موضوعات متنوعی می‌تواند منبعی مورد توجه و قابل اعتماد باشد.
حجم گسترده آنها به ویژه در دو قرن اخیر به اندازه‌ای است که می‌توان عنوان «ادبیات حج» را به آنها داد. اکنون پس از انتشار شماری از آنها، توسط بنده یا دیگران، احساس کردم اگر مجموعه‌ای از آنها در اختیار پژوهشگران باشد، نه تنها اهمیت این حوزه ادبی آشکارتر می‌شود، بلکه می‌تواند منبع مهم برای کسانی باشد که در این زمینه و زمینه‌های مشابه فعالیت‌های پژوهشی دارند.
انتخاب دوره قاجار به این دلیل بود که در کشور ما، ادبیات حج، به طور عمده مولود این دوره است. البته از دوره صفوی خاطرات پراکنده و یک مورد نیز سفرنامه منظم و منظوم داریم که موفق به نشر آنها شده‌ام. چنان که از دوره نادری هم یک نمونه در دسترس بود که در آغاز همین مجموعه آوردم، اما عمده آنچه که می‌توان آن را محصول نهضت سفرنامه نویسی دانست، از دورة قاجاری است. در دوره پهلوی نیز سفرنامه‌های فراوانی نوشته شده است که باید در نوبتی دیگر به سراغ آنها رفت.
در آغاز کتاب، نوشتاری درباره حج گزاری ایرانیان در دوره قاجاری بر اساس سفرنامه‌های همان دوره نوشته‌ام و شرح کافی درباره این قبیل مآخذ و موضوعات مورد توجه در آنها به دست داده‌ام. ارجاعات آن مقاله که 10 سال پیش به مناسبت کنفرانس دین و دولت در دوره قاجار در دانشگاه بریستول انگلیس نوشته شد، همه به چاپ‌هایی از آنها سفرنامه‌هاست که بنده یا دیگران تا آن زمان عرضه کرده بودیم. اکنون خوشبخت و خوشحالم از این که این مجموعه را که مشتمل بر پنجاه سفرنامه حج است، در اختیار دوستداران و علاقمندان به این حوزه ادبی و فکری و تاریخی قرار می‌دهم. از همه کسانی که کار تصحیح و نشر برخی از آنها داشته‌اند و نامشان در آغاز هر رساله آمده، و در مقدمه از تلاش آنان یاد شده، سپاسگزاری می‌کنم. در بیشتر موارد، مقدمه این قبیل سفرنامه‌ها، از نو نوشته شد و بسیاری از پاورقی‌های توضیحی مطبوعه‌های قبلی که زاید به نظر می‌آمد، حذف گردید.»
بنابر این گزارش در جلد اول این سفرنامه مطالبی چون بیان واقع/ خواجه عبدالکریم کشیمیری / 1154 ق؛ تحفة الحرمین/ محمد رحیم الدین قادری/ 1203 - 1204 ق؛ تذکرة الطریق/ حافظ محمد عبدالحسین کرناتکی/ 1230 ق؛ سفرنامه مکه/ محمد ولی میرزا/ 1260 ق؛ سفرنامه مکه/ معظمه میرزا جلایر/ 1260 ق؛ بزم غریب/ محمدعلی بن محمدرضی بروجردی/ 1261 ق و سفرنامه مکه/ میرزا علی‌اصغر خان اعتماد السلطنه / 1263 ق آمده است.
سفرنامه مکه/ سیف الدوله /1279 ق؛ گزارش سفر حج/ بانو شاه جهان بیگم /1280 ق؛ حج منصور/ یعقوب میرزای تبریزی/ 1285 ق؛ سفرنامه مکه/ مؤلف ناشناخته/ از سال 1288 ق و منازل قمریه درسوانح سفریه/ علی حسین بن‌خیرات علی از مطالب موجود در جلد دوم این سفرنامه هشت جلدی است.
در جلد سوم این سفرنامه مطالبی چون سفرنامه مکه/ فرهاد میرزا/ 1292 ق؛ الوجیزه فی تعریف المدینه/ میرزا محمد مهندس/ 1292 - 1294 ق؛ هدایت الحجاج/ سید محمدرضا طباطبائی/ 1296 ق؛ سفرنامه مکه/ نجم الملک / 1296 ق درج شده است.
سفرنامه مکه/ حسام السلطنه/ 1297 ق؛ سفرنامه مکه/ عصمت السلطنه دختر فرهاد میرزا/ 1297 ق؛ سفرنامه منظوم حج/ مشتری طوسی/ 1297 ق؛ سفرنامه مکه/ میرزا عبدالحسین خان افشار/ 1299 ق؛ تیر اجل در صدمات راه جبل/ ناشناخته/ 1299 ق؛ سفرنامه مکه/ ناشناخته/ 1299 ق؛ سفرنامه منظوم حج / ناشناخته / 1300 ق و سفرنامه مکه/ رحمت الله بن ملاعاشور بخارایی/ 1303 ق از مطالب جلد چهارم این سفرنامه است.
در جلد پنجم سفرنامه مکه/ محمد حسین فراهانی/ 1302 ق؛ سفرنامه مکه/ نایب الصدر شیرازی/ 1305 ق؛ سفرنامه مکه و عتبات/ میرزا عبدالمجید مجدی/ 1305 ق؛ سفرنامه مکه/ محمدرضا ظهیر الملک/ 1306 ق و روزنامه سفر حج/ بانو علویه کرمانی/ 1309 ق به نگارش درآمده است.
حج نامه/ حاجی سلیم خان تکابی/ 1310 ق؛ سفرنامه منظوم حج/ ناشناخته ق؛ سفرنامه منظوم حج/ ناشناخته / 1314 ق؛ سفرنامه مکه/ ملا ابراهیم کازرونی/ 1315 ق؛ سفرنامه مکه/ امین‌الدوله/ 1316 ق؛ گزارش حج سال 1316ق؛ سفرنامه عتبات و حج/ ناشناخته/ 1317 ق و سفرنامه شهاب/ عبدالسلام تربتی/ 1317 ق مطالب موجود در جلد هفتم این سفرنامه هشت جلدی است.
خواننده در جلد هفتم این کتاب مطالبی چون روزنامه سفر عتبات و مکه مکرمه/ وقار الدوله/ 1317 ق؛ سفرنامه مکه معظمه/ حاجی عبدالله قراگوزلو/ 1319 ق؛ سفرنامه حج/ رئیس الذاکرین / 1319 ق؛ تفصیل سفر مکه معظمه/ مدیر الدوله/ 1321 ق؛ سفرنامه مکه معظمه/ مخبر السلطنه/ 1322 ق؛ سفرنامه مکه/ میزرا داود وزیر وظایف/ ق 1322؛ سفرنامه مکه/ میرزا علی اصفهانی/ 1331 ق و سفرنامه مکه/ ابوالقاسم مرجانی/ 1331 ق را می خواند و در جلد هشتم به مطالعه سفرنامه مکه/ محمد حسین منشی زاده/ 1339 ق؛ سفرنامه مکه/ سید فخر الدین جزائری/ 1340 ق؛ سفرنامه مکه/ ایاز خان قشقائی/ 1340 ق؛ سفرنامه حج/ سید احمد هدایتی/ ق 1338 و سفرنامه مکه/ لطفعلی خان اعلائی/ 1348 ق می پردازد.
191/60
نظر شما