قسمت اعظمی از این روستا در یک پهنه لغزشی در مجاورت شمالی سد کالپوش قرار دارد. این سد در اواخر دی ماه ۹۱ با حضور رئیس جمهور وقت آن دوران با هدف تامین آب شهرهای میامی، شاهرود و روستاهای اطراف آن آبگیری شد. پهنه لغزشی مجاور سد دربهار۹۸ فعال شد به گونه‌ای که در اثر آن بیش از ۲۰۰ ساختمان اعم از خانه های روستایی، سالن ورزشی و مدرسه دچار تخریب اساسی شد. مشاهدات اولیه سنجش از دور ماهواره‌ای که توسط مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان و با همکاری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ایران انجام شده نشان می‌دهد که این پهنه در فصول در گذشته نیز فعال بوده، هرچند گستره فعالیت و حرکات لغزشی در آن هیچ گاه به شدت سال ۹۸ نبوده است. این که چه عاملی سبب تشدید این حرکت درسال۹۸ شده نیاز به کمی بررسی دقیق تر دارد. با این حال مشاهدات صحرایی اولیه که در تاریخ ۸ مرداد ۹۸ با همکاری سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و اداره کل منابع طبیعی استان سمنان انجام شد شواهد بسیار جالبی پیرامون علت تشدید فعالیت زمین لغزش در سال ۹۸ که منجر به خسارات فراوان به روستای حسین آباد کالپوش شد را ارائه می‌کند.
هنوز آثار بسیار متعددی از تراوش آب به بدنه لغزشی که در مجاورت شمالی سد کالپوش قرار دارد، به وضوح قابل مشاهده است. مردم محلی وجود چشمه‌ها به عنوان منابع این تراوشات را به شدت رد کرده و آن را به آب گیری سد در سالهای اخیر نسبت می‌دهند که مسبب این تراوشات بوده‌اند. تعدد بسیارفراوان این تراوشات آن هم در فصل تابستان این ظن افراد محلی که منبع آنها ناشی از نفوذ آب سد به دامنه لغزش میباشد را بیش از گذشته تقویت مینماید. پدیده ای که در اصطلاح علمی سی پیژ (seepage) نامیده می‌شود. این تراوشات می‌توانند به عنوان یک عامل تحریک کننده مهم یا همان trigger باعث تشدید فعالیت این پهنه لغزشی به دنبال بارش‌های برف و باران اواخر اسفند سال گذشته شده باشند.
نکته بسیار نگران کننده بعدی، فارغ از منبع تراوشات، تداوم آنها بود که در این بازدید زمینی به وضوح قابل رویت بود. وجود این تراوشات بدین لحاظ خطرناک است که با نزدیک شدن فصل بارش‌های پاییزی می‌توانند دوباره به عنوان یک محرک خارجی فعالیت زمین لغزش را تشدید کرده، و حتی دامنه تاثیرات و خرابی های ناشی از رانش زمین را به مناطق دیگر روستا گسترش دهد. لذا اقدام جدی درجهت برخورد هر چه سریع تر با این پدیده و پیدا کردن راه حل مناسبی جهت کاهش نفوذ آب به پهنه لغزشی ضروری به نظر می‌رسد. به عنوان مثال با کمتر کردن تراز سطح آب سد کالپوش نسبت به سطح فعلی شاید بتوان مشکل این تراوشات را تا حد زیادی بصورت موقت حل کرد.
مساله مهم دیگر در این بازدید که برای اینجانب تعجب آور بود، وجود ساخت و سازهای بسیار در این پهنه لغزشی وهمچنین فاصله بسیار نزدیک سد با روستای حسین آباد کالپوش بود. همانگونه که در تصویر نشان داده شده این روستا دقیقا در مجاورت شمالی سد و در فاصله چند صد متری آن قرار گرفته است. عموما بخاطر خطر رانش زمین در پهنه های لغزشی، ساخت و ساز در این پهنه ها ریسک بسیار بالایی دارد و مجوزهای داده شده برای ساخت و ساز باید پس از کارهای دقیق کارشناسی و اجرایی جهت تثبیت شیب ها صادر شود. اینکه چه کسانی ومطابق با چه اصولی مجوز ساخت و ساز در این پهنه های لغزشی فعال را داده اند و چگونه سد کالپوش در این موقعیت خطرناک ودقیقا در مجاورت روستا جایابی شده است جای پرسش بسیار جدی دارد. اینها سوالاتی هست که جواب به آنها در آینده میتواند معمای پیچیده سد کالپوش و تاثیر آن برزندگی مردم روستای حسین آباد کالپوش در پایین دست سد را بیش از گذشته روشن سازد. آیا سد کالپوش نیز همردیف نامهایی مانند گوتوند وسد استقلال میناب خواهد شد؟
*استاد مرکز علوم تحقیقات زمین و دانشگاه لایبنیتزهانوفر آلمان
۴۷۲۳۷
نظر شما