نیو صدر: متولد مرداد ماه هستید؟ چند درصد این ویژگی‌ها را در خود می‌بینید؟ بخشنده، خوش‌قلب، شاد، سرزنده، مغرور، لجباز و ... اینها بخشی از مشخصات «طالع‌بینی» شما هستند.
طالع‌بینی باوری به این است که اتفاقاتی که در ستاره‌ها و کهکشان‌ها رخ می‌دهند، چه نتایجی در زمین و حتی اخلاق و شخصیت افراد دارند. در واقع کافی است که شما متولد روز و ساعت تولد خود را بدانید تا بعد طالع‌بینان شخصیت و یا حتی سرنوشت شما را پیشبینی کنند.
در واقع طرفدارانش این موضوع را اینگونه تعریف می‌کنند: «آسترولوژی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین علوم بشر به مطالعه حرکت و موقعیت نسبی اجرام فلکی پرداخته و ارتباط معنوی آنها با انسان‌ها و وقایعی که روی زمین رخ می‌دهد می‌پردازد.»
افرادی که به این موضوع باور دارند در تصمیمات زندگی خود و حتی تصمیم ازدواج خود از «آسترولوژی» استفاده می‌کنند، آنها حتی به این حوزه به عنوان موضوعی علمی مثل نجوم نگاه می‌کنند. تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ انجام شده نشان می‌دهد که ۲۵درصد اروپایی‌ها باور دارند که آسترولوژی در زیرمجموعه علوم قرار دارد.
فیلترهای تشخیص گزاره علمی از غیرعلمی
اما به نظر می‌رسد که فلاسفه علم در این رابطه نظر دیگری داشته باشند. در طول ده‌ها سال گذشته فلاسفه فیلترهای مختلفی برای گزاره‌های علمی ایجاد کردند که نشان می‌دهد گزاره‌ای علمی است یا نه. دانشگاه برکلی آمریکا در همین رابطه مقاله‌ای منتشر کرده است و طالع‌بینی را توسط برخی از ویژگی‌های خاص بررسی کرده است. ویژگی‌هایی که نداشتن هرکدام از آنها به معنای غیرعلمی بودن یک گزاره است.
این ویژگی‌ها از این قرار هستند:
*طالع‌بینی دنیا طبیعی را توصیف می‌کند؟
آسترولوژی یا طالع‌بینی با استفاده از اتفاقاتی که در فضا و ستاره‌ها رخ می‌دهند به توصیف شخصیت انسان‌ها می‌پردازد، برای مثال پیشبینی می‌کند که فردی که در زمانی خاص به دنیا آمده حتما به یک کارآفرین تبدیل می‌شود. پس پاسخ به این سوال تا حد زیادی مثبت است.
پاسخ: مثبت
*گزاره‌های آن قابل آزمایش هستند؟
در این رابطه گزاره‌های استفاده شده از آسترولوژی آنقدر کلی هستند که به طور کلی نمی‌توان آنها را آزمایش کرد. مثلا طالع‌بینان معتقدند که مرداد ماهیها بخشنده هستند، اما این گزاره بسیار کلی است، به طور کلی بخشندگی مفاهیم زیادی دارد و ویژگی است که هر کسی از آن تعریفی خاص دارد، در نتیجه این گزاره غیرقابل آزمایش است.
پاسخ: منفی
* طالع‌بینان به دنبال چه نوع مدارکی می‌روند؟ مدارکی که آنها را اثبات می‌کند؟
وقتی با طالع‌بینی خودتان مواجه می‌شوید چه واکنشی نشان می‌دهید؟ به دنبال ویژگی‌هایی درون خودتان می‌روید که این گزاره‌ها را رد می‌کنید و یا برعکس؟
«اگر به دنبال یک تاییدیه برای نظریه خود هستید می‌توانید به راحتی اینکار را انجام بدهید. اما تنها آزمایش واقعی برای یک تئوری آزمایشی است که سعی می‌کند آن را رد کند.»
کارل پوپر فیلسوف اتریشی یکی از افزادی است که سعی کرد مرز بین علم و غیرعلم را مشخص کند، به گفته او یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های علم و شبه‌علم در این است که در علم شما به دنبال مشاهدات و آزمایش‌هایی می‌روید که گزاره شما را رد کند اما در شبه‌علم وضعیت برعکس است.
برای مثال، اگر در هر جای زمین فردی آزمایشی انجام بدهد که نشان دهد که سیبی به زمین سقوط نمی‌کند و هربار آن را رها می‌کنید در جایش ثابت می‌ماند شما توانسته‌اید به نوعی گزاره نیوتون را رد کنید، اما در شبه‌علم وضعیت برعکس است؛ کافی است شما انرژی مثبت بفرستید و از سربازی معاف شوید آن وقت از این تجربه به عنوان اثبات علمی بودن گزاره علمی خود اثبات می‌کنید، بدون آنکه بارهایی که انرژی مثبت فرستاده و شکست خورده‌اید را در نظر بگیرید.
پوپر در این رابطه گفته بود: «اگر به دنبال یک تاییدیه برای نظریه خود هستید می‌توانید به راحتی اینکار را انجام بدهید. اما تنها آزمایش واقعی برای یک تئوری آزمایشی است که سعی می‌کند آن را رد کند.»
در آسترولوژی هم وضعیت به این شکل است، اگر در طالع‌بینیتان موضوعی پیشبینی شود که اتفاق نیافتد، این به منظور رد کلی طالع‌بینی و یا یک نظریه نیست.
پاسخ: منفی
آسترولوژی علم یا شبه‌علم؟
دانشگاه برکلی در مقاله‌اش در پاسخ به این سوال نوشته است: «طالع‌بینی راهی علمی برای پاسخ به سوالات شما نیست، اگرچه طالع‌بینان به دنبال توصیف دنیا طبیعی هستند اما آنها اصلا دنبال این نیستند که به نوعی ثابت کنند که حرف‌هایشان درست است یا نه، این بخشی حیاتی در حوزه علم است. دانشمندان معمولا گزاره‌های خود را در مقابل دنیا طبیعت قرار می‌دهند و اگر مدرکی ضد نظریه آنها وجود داشته باشد آنها نظریه را تغییر داده و یا کنار می‌گذارند.»
این دقیقا موضوعی است که براساس تعریف شبه‌علم، آسترولوژی را در این حوزه قرار می‌دهد؛ بخشی که ادعای علمی بودن دارد اما از قوانین آن پیروی نمی‌کند.
*این چهارمین گزارش از مجموعه گزارش‌های علم و شبه علم خبرآنلاین است که به شکل یک مجموعه گزارش هر هفته منتشر می‌شود، شما می‌تواند مطلب قبلی را اینجا بخوانید.
۲۳۵۲۳۷
نظر شما