نیو صدر: ته‌سیگارهایی که به جای سطل‌زباله روی زمین قرار می‌گیرند، زباله‌هایی که در طبیعت رها می‌شوند، خودروهایی که هر روز در خیابان‌ها شسته می‌شوند و ... این‌ها همه تصاویر دلخراش اما عادی از محیط‌زیست ایران هستند که با نبود آموزش در کشور گره خورده‌اند.
در سال‌های گذشته با ظهور بحران‌های زیست‌محیطی مختلف در ایران، بارها مسئولان و کارشناسان از لزوم ورود آموزش محیط‌زیست به حوزه آموزش کشور صحبت کردند. همین موضوع باعث شد که در این مدت اقدامات مختلفی انجام شود؛ از تدریس کتاب انسان و محیط‌زیست به کلاس یازدهمی‌ها تا تاسیس مدارس طبیعتی که البته تعطیل شدند. با این وجود به نظر می‌رسد همچنان محیط زیست به شکل خوبی وارد حوزه آموزش و پرورش کشور نشده است.
اسکندر امیدی‌نیا، معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی و رییس دانشکده محیط‌زیست در این رابطه در گفت‌وگویی با خبرآنلاین گفت: «آموزش محیط‌زیست رسالت وزارت آموزش و پرورش است و بعد از آن سنگر بعدی وزارت علوم و بهداشت هستند که متاسفانه واحدهای اختیاری محیط‌زیستی تدریس می‌کنند. البته باید قبول کنیم که نسبت به این‌ها آمورش پرورش رسالت ویژه‌ای دارد.»
لزوم آموزش از سنین پایین
در همین رابطه دو سال پیش وزارت آموزش و پرورش در اولین اقدام خود برای آموزش محیط‌زیست، کتاب انسان و محیط‌زیست را به عنوان یکی از سرفصل‌های درسی کلاس یازدهمی‌ها معرفی کرد و حالا در میان کارشناسان نظرات مختلفی آن وجود دارد.
امیدی‌نیا در رابطه با اینکه چقدر این کتاب جای خالی محیط‌زیست را در سیستم آموزش و پرورش کشور پر کرده است، گفت: «به نظر من هنوز برای اظهار نظر برای این کتاب بسیار زود است و باید صبر کنیم تا نتایج آن را ببینیم. اما محتوای کتاب خوب است، بیشتر مشکل ما در اجرا است. محتوای کتاب انسان‌ومحیط‌زیست نباید به جزوه و نمره امتحان تبدیل شود، این کتاب باید منش اجتماعی ما را تغییر بدهد تا فرزندانمان اگر روزی از مدیران کشور شدند در تصمیماتشان اشتباهات قبلی را تکرار نکنند.»
همچنین در ۲ سال اخیر نقد دیگری هم شیوه آموزش محیط‌زیست در کشور انجام شده است؛ آموزش باید از سنین پایین‌تری آغاز شود.
در همین رابطه محمد حق‌شناس مدرس کتاب انسان و محیط‌زیست به مهر گفته بود: «محتوای این درس نیاز به پیش نیازهای سنگین و پیچیده ندارد که دانش آموز پایه هفتم و هشتم نتواند آن را درک کند و بهتر است به جای پایه یازدهم و به این صورت فشرده این درس در پایه دیگری تدریس شود. البته عموم متخصصان اعتقاد دارند آموزش محیط زیست باید از پایه ابتدایی شروع شود و هر چه پیش می رویم نگاه تخصصی‌تر شود.»
حتی رییس دانشکده محیط‌زیست معتقد است که آموزش این حوزه باید از سنین کمتری و مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها به شکل بازی به کودکان تدریس شود.
به نظر می‌رسد این موضوعی است که در مدارس کشورهای دیگر، به روش‌های مختلفی اجرا می‌شود. برای مثال در مدارس دولتی آلرینگتن در ایالات متحده آمریکا، شیوه آموزش محیط زیست به دانش‌آموزان از این قرار است:
| ردیف |
مقطع |
نحوه آموزش محیط‌زیست |
| ۱ |
مهد کودک |
کودکان، با موادی که قابل استفاده مجدد، بازیافت و محافظت هستند، آشنا می‌شوند و آنها را بررسی می‌کنند. |
| ۲ |
اول دبستان |
کودکان به این فهم می‌رسند که منابع طبیعی محدود است. |
| ۳ |
دوم دبستان |
آنها می‌فهمند که گیاهان اکسیژن تولید می‌کنند و غذا، ماده‌ای مهم در طبیعت است. |
| ۴ |
سوم دبستان |
دانش‌آموز به این نتیجه می‌رسد که حوادث طبیعی و اقدامات انسان می‌تواند منجر به اتقراض حیوانات مختلف شوند. همچنین با منابع مختلف انرژی آشنا می‌شوند. |
| ۵ |
چهارم دبستان |
کودک با منابع طبیعی مهم محل زندگی خود مثل حیوانات، تالاب‌ها و ... آشنا می‌شود. |
| ۶ |
پنجم دبستان |
دانش‌آموز تصمیمات عمومی که درباره محیط‌زیست گرفته می‌شود را بررسی می‌کند. |
معاون سازمان محیط‌زیست در این رابطه توضیح داد: «من اگر توانش را داشتم آموزش محیط‌زیست را در کشور از مهدکودک آغاز می‌کردم، این کار به نفع خود کودکان هم هست. برای مثال در طبیعت‌گردی نه تنها سیستم‌ایمنی افراد قوی می‌شود و از نظر سلامتی مفید است، بلکه وقتی شما با طبیعت برای مدت زیادی در تماس باشید نتیجه می‌رسید که در این دنیا هیچ کسی از دیگری برتر ندارد، مگر خالق همه این‌ها، به همین دلیل معتقدم همه پیش‌دبستانی‌ها حداقل باید با یک گلخانه در ارتباط باشند، به عبارتی دیگر طبیعت گردی باعث تقویت تعملات اجتماعی فرد در آینده می‌شود و قدرت حل مسئله آن را افزایش می‌دهد. اما متاسفانه در مدارس آموزش محیط‌زیست مثل ساعت ورزش در کلاس به شکل تئوری آموزش داده می‌شود. آموزش محیط‌زیست از ورزش هم باید عملیاتی‌تر باشد چراکه اینکار باعث حفظ تمدن ایران اسلامی می‌شود و در واقع راز مانایی کشور در پهنه خشک جغرافیای جهان است.»
البته به گفته رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره محیط زیست استان تهران، امستا تدریس کتاب انسان و محیط زیست در مقاطع پیش دبستانی انجام می‌شود.
مدارس طبیعت؛ «کپی کردیم، اما بد اجرا شد»
در ۵ سال اخیر برای آموزش محیط‌زیست در کشور از مدارسی به اسم «مدارس طبیعت» هم استفاده شد که در مدتی کوتاه با سرعت زیادی رشد کردند. به طوری که در این مدت تعداد آنها در کشور نزدیک به ۷۰ مدرسه رسید، این میزان نصف تعداد مدارس طبیعت بریتانیا است، در حالی که این انجام این پروژه در بریتانیا ده‌ها سال طول کشید.
اما بعد ناگهان موج تعطیلی این مدارس آغاز شد. عیسی کلانتری، رییس سازمان محیط زیست هفته پیش در رابطه با علت تعطیلی این مدارس به خبرآنلاین گفته بود: «همچنان به ما دستور داده شد که رفتارهای انجام شده در مدارس طبیعت غیرشرعی است، مراجع می‌گفتند اینکه خرگوش، سگ، گربه و ... جای خواهر برادر بچه‌ها در خانه‌ها حضور داشته باشند. یعنی به بچه تک فرزند به جای برادر و خواهر، خانواده‌ها برای آنها حیوانات مختلفی می‌خریدند. وزارت اطلاعات هم به پیشینه بنیان‌گذار این مدارس شک کرد و اعلام کرد آنها افراد توده‌ای هستند. کدام دیوانه‌ای اجازه می‌دهد این مدارس غیرشرعی و قانونی ادامه کار بدهند؟»
این مدارس، با الگوبرداری از کشورهای اروپایی مختلف در ایران احداث شد، امیدی‌نیا معتقد است که با این وجود به دلایل مشکلاتی که در آن وجود دارد، آنها نتوانستند به آموزش محیط‌زیست در ایران کمک موثری کنند.
معاون سازمان محیط‌زیست در این رابطه به خبرآنلاین توضیح داد: «مدرسه طبیعت که در ایران تشکیل شده بود متولی نداشت و در آن رویکرد فردی بود در حالی که در دنیا شرایط اینجور نیست. از سویی معیارها نظام جمهوری مشخص است و قطعا ما نمی‌خواهیم چیزی متفات در مدارس ما تدریس شوند. به طور کلی یک سری از این مدارس خوب بودند اما برخی هم دچار مسایل پیچیده شدند به طوری که شاکی خصوصی هم داشتند.»
او افزود: «مدارس طبیعت دارای تجربه جهانی هستند، ما هم درست مانند کتاب انسان‌ومحیط زیست اینکار را به خوبی کپی کرده اما آن را بد اجرا کردیم. سازمان حفاظت از محیط زیست با ماهیت مدارس طبیعت مشکل ندارد، آنها باید ساختار قانونی داشته باشد. چهاروب تاسیس، معیارهای مجوزدهی، مفاد آموزشی مصوب و نظام ارزیابی و پایش لازم دارد تا در کنار سایر اهداف کشور و تربیت نسل محیط زیست بتوانیم این مدل را اجرایی کنیم.»
۲۳۵۲۳۷
نظر شما