نگاهی به دلایل افزایش نرخ ارز در بازار

۱- تحولات داخلی

همانگونه که پیشتر گفته شد جهش نرخ حواله درهم، افزایش تقاضا به دلیل وصل شدن تدریجی اینترنت و در نتیجه افزایش ورود تقاضای راکد شده به بازار و افزایش تقاضای شرکتهای تجاری برای تسویه حسابهای دلاری از دلایل رشد قیمتی دلار در هفته گذشته عنوان میشود. با انتشار خبر پیوستن شش کشور اروپایی دیگر به اینستکس و افزایش خوش‌بینی‌ها به احتمال وقوع گشایش‌های بین‌المللی قیمت دلار و سکه در شروع هفته جاری (۹ آذرماه) اندکی کاهش داشته‌اند. این در حالی است که تفکر غالب در بین فعالان اقتصادی این است که اصلاح‌های قیمتی موقت بوده و بازار طی روزهای آینده به روند افزایشی آرام خود ادامه خواهد داد. رشد قیمتها با اصلاح‌های کوچک متوالی در روزهای اخیر این تفکر را تقویت کرده است. در واقع افزایش قیمت دلار و عقبگردهای متوالی نشان می‌دهد رشد قیمت کمتر به واسطه هیجانات است. بر همین مبنا در ادامه هفته جاری قیمت دلار و سکه علیرغم نوسانات کاهشی هر چند اندک تعدادی از سطوح مقاومتی را پشت سر گذاشته است. در همین راستا می‌توان به عبور قیمت دلار و سکه به ترتیب از سطوح مقاومتی ۱۲ هزار و ۸۰۰ تومان و ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اشاره نمود. در این راستا، رشد قیمت اونس طلای جهانی در تقویت اثرات افزایش قیمت دلار در حمایت از قیمت سکه در روز چهارشنبه مؤثر بوده است. البته با توجه به حساسیت بالای بازارساز نسبت به سطح ۱۲ هزار و ۸۰۰ تومانی انتظار می‌رفت قیمت دلار نتواند به‌راحتی از این سطح عبور کند. از سویی دیگر، انتشار اخباری مبنی بر کاهش شدید صادرات نفت ایران می‌تواند انتظارات افزایشی را در بازار فعال‌تر کند. از جمله دلایل ادامه رشد قیمت دلار و سکه در این هفته به تخلیه نشدن هیجانات مربوط به اصلاح قیمت بنزین، کاهش سطح عرضه، افزایش ورود تقاضای احتیاطی به بازار به دلیل افزایش نااطمینانی در بازار و به طور کلی بالا بودن تقاضای سنتی ارز در آذرماه، رشد نرخ حواله درهم پس از اتمام چند روز تعطیلی در امارات و ناآرامی‌های عراق اشاره میشود. البته افزایش عرضه ارز، مدیریت بازار ارز توسط بازارساز و تعطیلی بازار درهم در نوسانات کاهشی این هفته مؤثر بوده است. توجه به نقش افزایش فروش‌ها در نزدیکی سطوح مقاومتی مانند ۱۲ هزار و ۸۰۰ تومانی در کاهش قیمت دلار نیز حائز اهمیت است. عدهای از معاملهگران نیز معتقدند افزایش قیمت دلار فصلی است و بازار با شروع زمستان به سرعت وارد مسیر کاهشی خواهد شد. با توجه به عبور قیمت دلار از سد مقاومتی ۱۲ هزار و ۸۰۰ تومان انتظار میرود حضور بازارساز در بازار در روزهای آتی افزایش یابد. البته گروهی نیز عنوان می‌کنند بازارساز به منظور فروش ارز خود در قیمت‌های بالا از ادامه روند صعودی انواع ارز حمایت خواهد کرد و به محض دستیابی به این هدف جهت قیمت‌ها تغییر خواهد کرد و نوسان‌گیران دچار ضرر زیادی می‌شوند. علاوه بر این، به اعتقاد تحلیلگران در صورت تداوم روند صعودی نرخ ارز داخلی و از سوی دیگر افزایش نااطمینانی‌ها از اقتصاد جهانی و رشد بیشتر قیمت طلا، افزایش بیشتر قیمت سکه در روزهای پیش‌رو دور از انتظار نخواهد بود.

شاخص کل بورس در هفته گذشته تحت تأثیر تحرک نقدینگی در سهم‌های کوچکتر و سیگنال‌های مثبت مبنی بر احتمال رسیدن به توافق تجاری و ورود نقدینگی مثبت سرمایه گذاران حقیقی در بازار سهام تماما مسیر صعودی را طی کرد و در آخرین روز معاملاتی هفته به کانال ۳۱۱ هزار واحد رسید. این شاخص در اولین جلسه معاملاتی هفته جاری نیز با صعود ۳۳۵۸ واحدی در نیمه دوم کانال ۳۱۴ هزار واحدی قرار گرفت. در مجموع، نماگر بازار سهام در هفته جاری با ثبت بازدهی ۳.۶ درصدی سیزدهمین رشد متوالی خود را پشت سر گذاشت و به نیمه کانال ۳۲۲ هزار واحدی رسید. به این ترتیب بازدهی بورس از ابتدای سال تاکنون به ۸۰ درصد رسیده است. افزایش قابل توجه ارزش معاملات خرد به واسطه افت قیمت‌ها و جذب تقاضا و عبور از مرز ۲ هزار میلیارد تومان در روز دوشنبه نیز قابل ملاحظه است. قدرت نقدینگی، طرح سناریوهای مثبت مؤثر بر بورس در لایحه بودجه سال ۹۹ و افزایش انتظارات تورمی و روند صعودی قیمت‌ها از جمله افزایش نرخ ارز و ارزش جهانی فولاد و تأثیر این بازارها در افزایش ارزش سهام بزرگ و بنیادی به‌ویژه در گروه فلزات اساسی از مهم‌ترین پیشران‌های رونق بورس در هفته جاری بوده است. در واقع، انتظارات فعالان اقتصادی از نرخ ارز مرجع برای سال آینده، نرخ‌های مالیات، نحوه تعیین قیمت حامل‌های انرژی و همچنین معافیت‌های مالیاتی در بودجه سال آینده مناسب بوده است. البته کارشناسان بر تأثیر منفی سیاست‌های دستوری دولت در اقتصاد مانند دلار ۴۲۰۰ یا قیمت‌گذاری دستوری بر تضعیف زنجیره تولید و آسیب‌پذیری مصرف‌کننده نهایی و در نتیجه اثر منفی بر صورتهای مالی شرکتهای بورسی در میان مدت اتفاق نظر دارند. ۶۷ گروه تحلیلی در تازه‌ترین پیش‌بینی خود ضمن تأکید بر روند روبه رشد سود شرکتها در سال بعد، رشد شاخص کل بورس در سال ۹۸ را ۸۵ درصد برآورد کرده‌اند. البته این پیش‌بینی ۷ واحد درصد از پیش‌بینی دوره قبل کمتر است.

کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل‌متحد (آنکتاد) در گزارشی به رتبه‌بندی ۱۵۲ کشور جهان از نظر شاخص تجارت الکترونیک کسب‌وکار به مصرف‌کننده در سال ۲۰۱۹ پرداخته است. ایران در حوزه تجارت الکترونیک با جهش هفت پله‌ای نسبت به سال ۲۰۱۸ رتبه ۴۲ را کسب کرده است. بر اساس چهار معیار مورد محاسبه، حدود ۷۰ درصد از جمعیت کشور ایران جزو کاربران اینترنت هستند. بیش از ۹۴ درصد از جمعیت بالای ۱۵ سال کشور در نهادهای مالی حساب دارند. همچنین در گزارش آنکتاد ایران در امنیت سرورهای اینترنتی و ایمنی اتکای ارسال مرسوله‌ها به ترتیب نمره ۵۶ و ۸۸ را کسب کرده است.

در تحقیقی که از سوی معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی ایران انجام گرفته است عدم وجود شفافیت، وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی، عدم توجه به‌کیفیت سرمایه‌گذاری با استفاده از منابع صندوق، نقض قواعد مالی و عدم استقلال صندوق توسعه ملی از جمله مهم‌ترین نارسایی‌های صندوق توسعه ملی در ایران عنوان شده است. در این راستا، بر اتخاذ راهکارهایی از جمله افزایش سرمایه‌گذاریهای مولد، تأمین ثبات اقتصادی، ایجاد پس‌انداز بین‌المللی و حمایت از اقتصاد داخلی برای موفقیت این صندوق تأکید شده است. بررسی تجربه‌ کشورهای موفق در این زمینه نیز نشان میدهد که شفافیت، مدیریت اصولی و تنوع سرمایه‌گذاری به لحاظ دارایی و مناطق جغرافیایی از ارکان اصلی فعالیت این صندوق‌ها است. علاوه بر این، بررسی صورت‌های مالی ارائه شده از سوی خودروسازان به سازمان بورس نشان می‌دهد که در هشت ماه امسال تولید محصولات سواری ایران خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به ۵۰۳ هزار و ۷۶۶ دستگاه رسیده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۱۸.۲ درصد کاهش داشته است. البته آمارها از رشد بیش از ۲۷ درصدی تولید خودرو در آبان ماه نسبت به مهر ماه حکایت دارد. این در حالی است که قیمت خودرو از اوایل مهرماه سال‌جاری روند صعودی را آغاز کرده است و با افزایش قیمت سوخت و ارز بر شدت این روند افزوده شده است. استدلال میشود عرضه نامناسب خودرو به بازار از سوی خودروسازان دلیل عمده صعودی شدن قیمت‌ها بوده است. البته عدهای نیز بر این باورند که ورود دلالان به این بازار و افزایش سرمایه‌های سرگردان در رشد قیمت‌ها در این بازار مؤثر بوده است. در این شرایط رشد قیمت خودروهای دوگانهسوز به دلیل افزایش قیمت بنزین بیشتر از سایر خودروها بوده است.

۲- تحولات بین‌المللی

بازار نفت در طول ماه نوامبر علیرغم وجود نوسانات در مجموع روندی مثبت را ثبت کرد. رشد ماهانه قیمت نفت در نوامبر ۱.۷درصد بوده است. در هفته گذشته اخبار تولید نفت خام در مناطق مختلف، افزایش قیمت نفت از ۱ تا ۲ دلار در هر بشکه، در مقایسه با هفته ماقبل را به دنبال داشته است. این در حالی است که در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته (جمعه) تحت تأثیر اظهارات وزیر انرژی روسیه مبنی بر به تعویق افتادن تصمیم درباره سرنوشت توافق نفتی اوپک پلاس تا مارس ۲۰۲۰ و در نتیجه انتظارات از عدم تمدید توافق نفتی اوپک پلاس در نشست پیش‌رو قیمت نفت کاهشی در حدود ۵ درصد را ثبت کرده است. اما در شروع هفته جاری قیمت نفت مجددا روند صعودی را طی کرده است. در ادامه در آستانه نشست اوپک پلاس در روزهای پنجشنبه و جمعه درباره توافق نفتی و افزایش احتمال کاهش بیشتر تولید این کشورها و کاهش موجودی تجاری نفت آمریکا قیمت انواع نفت افزایش یافت. به طوری که قیمت نفت اوپک در روز چهارشنبه به ۶۵ دلار نزدیک شده است. برآورد آژانس بین‌المللی انرژی از افزایش تولید نفت آمریکا به میزان یک میلیون بشکه در روز حکایت دارد. با این شرایط بیشتر رشد تقاضای نفت جهان در سال آینده میلادی توسط آمریکا تأمین خواهد شد. با توجه به این مسئله انتظار میرود رشد قیمت نفت در سال آینده کاهش و اوپک سیاست کاهش بیشتر تولید را برگزیند.

با اعلام رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر تعویق توافق تجاری با چین به بعد از انتخابات سال آینده این کشور و وضع تعرفه‌ توسط دولت آمریکا بر واردات کالاها از سه کشور برزیل، آرژانتین و فرانسه تقاضا برای طلا افزایش یافته است که این مسئله افزایش قیمت جهانی طلا در روز سه شنبه را سبب شده است. این در حالی است که در شروع هفته جاری میلادی قیمت طلا تحت تأثیر افزایش رشد اقتصادی آمریکا و رشد فعالیت‌ کارخانه‌های چینی کاهش را تجربه کرده است. انتظار می‌رود با اجرایی شدن تعرفه‌های آمریکا در ۱۵ دسامبر احتمال بازگشت مجدد قیمت طلا به سطح ۱۵۰۰ دلاری وجود خواهد داشت. علاوه بر این، بازدهی طلا جهانی در ماه نوامبر منفی ۲.۸ درصد بوده است. این افت قیمت بیشتر به دلیل پیشرفت در مذاکرات تجاری چین و آمریکا در این ماه رخ داده است. پیشبینی میشود بانک مرکزی آمریکا چهارمین افزایش نرخ بهره سال جاری میلادی در ماه دسامبر را تصویب نماید که انتظار میرود این مسئله ضمن رشد شاخص دلار از روند صعودی قیمت طلا نیز جلوگیری کند. مؤسسهING (International Netherlands Group) با تأکید بر وجود نااطمینانی درباره وضعیت تجارت بین آمریکا و چین و نگرانی درباره رشد اقتصادی جهان پیش‌بینی کرد قیمت هر اونس طلا در سال ۲۰۲۰ میلادی در بین سطح حمایتی ۱۴۵۰ و ۱۵۰۰ دلار در نوسان خواهد بود. البته انتظار میرود بهبود اوضاع اقتصادی آمریکا و عدم‌کاهش نرخ بهره فدرال رزرو موجبات کاهش قیمت طلا در سال ۲۰۲۰ میلادی را فراهم آورد.

اکونومیست معتقد است که نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، خروج انگلیس از اتحادیه اروپا (برگزیت) و نگرانی‌ها پیرامون چشم‌انداز نامطلوب اقتصاد جهان سال ۲۰۲۰ را به سال تأثیرگذاری تبدیل کرده است. علاوه بر این، احتمال وقوع رکود در اقتصاد آمریکا، تبدیل دبی امارات به قطب تجاری جهان به واسطه ارتباطات و گسترش هوش مصنوعی و جدال بانکهای اروپایی با نرخ بهره منفی از جمله تحولات اقتصادی سال ۲۰۲۰ عنوان شده است. به گزارش اکونومیست نتایج یک پژوهش نشان میدهد که سهم ثروتمندان از لحاظ درآمد و دارایی در سال‌های گذشته افزایش نداشته و حتی در برخی کشورها رشد چنین سهمی متوقف شده است. به عبارت دیگر، دلایل محکمی برای اثبات افزایش نابرابری در جهان وجود ندارد. به اعتقاد این نشریه پوپولیست‌ها و سوسیالیست‌ها با تکیه بر تحلیلهای مبهم سعی در زیر سؤال بردن  مدلهای سرمایه‌داری دارند.

بررسی آمارها نشان میدهد که میانگین نرخ بیکاری کشورهای عضو اتحادیه اروپا، در ماه اکتبر ۲۰۱۹ برابر با ۶.۳ درصد بوده است که نسبت به اکتبر سال گذشته، معادل ۰.۴ واحد درصد کاهش و نسبت به ماه قبل همین سال، تغییری نداشته است. این در حالی است که تعداد بیکاران اتحادیه اروپا در مقایسه با اکتبر ۲۰۱۸ در حدود ۹۳۹ هزار نفر کاهش یافته است. علاوه بر این، کمترین نرخ بیکاری در اکتبر ۲۰۱۹ متعلق به کشور چک با نرخ ۲.۲ درصد و بالاترین نرخ بیکاری هم متعلق به کشور یونان با نرخ ۱۶.۷ درصد است. نتایج تحقیق صندوق بین‌المللی پول نشان میدهد که فرار مالیاتی موجب کاهش درآمدهای مالیاتی، ایجاد اختلال در رقابت و عدم توسعه یافتگی اقتصاد خواهد شد. همچنین ارتقاء بهرهوری بنگاه میتواند به کاهش فرار مالیاتی منجر شود. از سوی دیگر، آمارها از بهبود کسری تراز تجاری امریکا در ماه اکتبر ۲۰۱۹ حکایت دارد. به اعتقاد رئیس بانک فدرال رزرو با توجه به عدم قطعیت‌های تجاری در فضای کسب و کار انتظار می‌رود رشد اقتصادی امریکا در فصل چهارم سال جاری تضعیف شود.

در نهایت با نگاه به آنچه در اقتصاد دنیا رخ داده است می توان گفت:

در مطلب حاضر به بررسی تحولات ایران و جهان در هفته جاری (۶ آذرماه تا ۱۴ آذرماه) با تأکید بر بازارهای مالی پرداخته شده است. در این راستا، در هفته جاری قیمت دلار و سکه علیرغم نوسانات کاهشی هر چند اندک به ترتیب از سطوح مقاومتی ۱۲ هزار و ۸۰۰ تومان و ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان عبور کردهاند. به اعتقاد تحلیلگران افزایش قیمت دلار فصلی است و بازار با شروع زمستان به سرعت وارد مسیر کاهشی خواهد شد. نماگر بازار سهام در هفته جاری با ثبت بازدهی ۳.۶ درصدی سیزدهمین رشد متوالی خود را پشت سر گذاشت و به نیمه کانال ۳۲۲ هزار واحدی رسید. قدرت نقدینگی، طرح سناریوهای مثبت مؤثر بر بورس در لایحه بودجه سال ۹۹ و افزایش انتظارات تورمی و روند صعودی قیمت‌ها از جمله افزایش نرخ ارز و ارزش جهانی فولاد در رونق بورس در هفته جاری مؤثر بوده است. از تحولات قابل توجه داخلی میتوان به بهبود رتبه ایران در حوزه تجارت الکترونیک و افت ۱۸.۲ درصدی تولید محصولات سواری در هشت ماهه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال همراه با افزایش قیمت انواع خودرو اشاره نمود. در این هفته در آستانه نشست اوپک پلاس در روزهای پنجشنبه و جمعه درباره توافق نفتی و افزایش احتمال کاهش بیشتر تولید این کشورها و کاهش موجودی تجاری نفت آمریکا قیمت انواع نفت افزایش یافت. علاوه بر این، تعویق توافق تجاری آمریکا و چین و وضع تعرفه‌ توسط دولت آمریکا بر واردات کالاها از سه کشور برزیل، آرژانتین و فرانسه افزایش قیمت جهانی طلا در این هفته را سبب شده است.