مهدی خاکی‌فیروز:
ابوالحسن فقیه رئیس36 ساله سازمان بهزیستی پله‌های ترقی را خیلی زود طی کرد. او که در دوران دانشجویی به فعالیت فرهنگی در مسجد دانشگاه اهتمام می‌ورزید، در سال 1380 به عضویت در نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها پیوست. دو سال بعد با حمایت‌های بی‌دریغ شهاب‌الدین صدر به عنوان مدیرکل روابط عمومی پزشکی قانونی مشغول به کار شد.
پس از آن مدتی به عنوان مشاور احمدی‌نژاد در شهرداری تهران به فعالیت‌های خود ادامه داد. او در انتخابات دور گذشته ریاست جمهوری به عنوان قائم‌مقام ستاد تبلیغاتی احمدی‌نژاد فعالیت کرد و پس از آنکه مدت کمی به عنوان مدیرکل دفتر وزارتی وزارت رفاه در دولت نهم خدمت کرد، از سوی داود مددی سرپرست سابق وزارت رفاه به عنوان رئیس سازمان بهزیستی کل کشور منصوب شد.
فقیه در اجرای اهداف سازمانی خود، با حمایت‌های جدی دولت مواجه شد. به گفته وی، بودجه سازمان بهزیستی در چهار سال گذشته، چهار برابر شد. بودجه تخصیص یافته این سازمان در سال 87 از منابع مختلف دولتی به 838میلیارد رسید. با این حال به گفته فقیه هم‌اکنون 120هزار معلول و زن سرپرست خانوار، در نوبت دریافت خدمات هستند.
ابوالحسن فقیه همسو با سیاست‌های تشویق ازدواج در دولت نهم، بحث تشویق ازدواج در میان معلولان را مطرح کرد که به یک خبر جنجالی تبدیل شد.
«امکانات توانبخشی سازمان بهزیستی خیلی محدود است و برای دریافت آن باید از هفت‌خوان رستم رد شد.»
این جمله، توصیف ساده یک معلول از عملکرد سازمانی است که با هدف حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه تشکیل شده است. سازمان بهزیستی کشور که اوایل پیروزی انقلاب اسلامی از ادغام چند مؤسسه حمایتی نیمه‌دولتی در نهاد ریاست جمهوری شکل گرفت، این روزها به یک سازمان بزرگ و ثروتمند دولتی در وزارت رفاه و تأمین اجتماعی تبدیل شده است که خدمات متنوع و گسترده‌تری به معلولان، کودکان بی‌سرپرست، معتادان، زنان سرپرست خانوار و سایر گروه‌های آسیب‌پذیر ارائه می‌دهد؛ اما به رغم بودجه حدود یک‌میلیارد دلاری خود، هنوز نتوانسته است چتر حمایت‌های اجتماعی خود را روی همه نیازمندان بگشاید و بنا به قولی، هنوز یک پای آن می‌لنگد.
مبارزه علمی با اعتیاد
اکثر کارشناسان مستقل مبارزه با مواد مخدر معتقدند رتبه برتر عملکرد مبارزه با مواد‌مخدر در میان سازمان‌های دولتی، متعلق به سازمان بهزیستی کشور است. این سازمان برای نخستین بار شعار قدیمی «معتاد بیمار است نه مجرم» را سرلوحه فعالیت‌های خود در این بخش قرار داده و با تصمیم‌هایی شجاعانه روش‌های جدید وعلمی مبارزه با مواد مخدر را با کمک مؤسسه‌های غیردولتی در کشور اجرا کرد. روش‌هایی همچون ارائه داروی متادون در کنار سایر روش‌های سم‌زدایی، نصب دستگاه‌های خودپرداز سرنگ که نقش مؤثری در کاهش بیماری‌های واگیر دارد، راه‌اندازی خط‌های مشاور اعتیاد و ایجاد اورژانس اجتماعی. البته برخی از فعالیت‌های نوآورانه این سازمان در مبارزه با مواد مخدر به‌ویژه توسعه فعالیت‌های NGOها و استفاده از داروی متادون، در عمل به دلیل کارشکنی‌های تیم کارشناسی و مدیریتی قدیمی‌پسند وزارت بهداشت، دچار وقفه شد. البته فقدان بودجه مبارزه با اعتیاد در سازمان بهزیستی نیز به این مشکل دامن زد.
مشکل زنان سرپرست خانوار
یکی از مسئولیت‌های سازمان بهزیستی، حمایت از زنان سرپرست خانوار است. سازمان بهزیستی به منظور افزایش حمایت از این زنان، طرح افزایش پوشش بیمه‌ای این زنان را در وزارت رفاه دنبال می‌کند که می‌تواند منشأ تحولات جدی باشد. البته عملکرد کنونی سازمان بهزیستی دراین عرصه، چندان درخشان نیست.
یکی از مشکلات مهم در این عرصه، فاصله شدید بین نیازها و ظرفیت خدمات‌دهی سازمان بهزیستی است که موجب شکل‌گیری پدیده‌ای به نام پشت‌نوبتی‌ها شده است.
خسرو منصوریان دبیر انجمن رهایی از آسیب‌های اجتماعی در این خصوص می‌گوید: «وضعیت زنان سرپرست خانوار ایران با استانداردها فاصله زیادی دارد. اقدامات سازمان بهزیستی در قالب واگذاری مسئولیت ارائه خدمات به زنان سرپرست پشت نوبتی به بخش خصوصی، در بهبود وضعیت این دسته از زنان تأثیری ندارد.»
در حال حاضر بیش از 176 هزار خانوار با سرپرست زن توسط سازمان بهزیستی شناسایی شده‌اند که مطابق خوش‌بینانه‌ترین آمار موجود، فقط 100هزار از این خانواده‌ها از حمایت این سازمان برخوردارند. این حمایت‌ها به صورت مستقیم یا توسط کلینیک‌ها و مؤسسه‌های طرف قرارداد سازمان بهزیستی ارائه می‌شود.
به گفته فریده براتی‌سده، مدیرکل دفتر امور زنان و خانوار سازمان بهزیستی کشور، به ازای مددجویانی که پرونده آنها به این کلینیک‌ها و مؤسسه‌ها ارجاع داده شود، ماهانه 7600 تومان یارانه پرداخت می‌شود.
او مشخص نکرده که آیا حتی یک خانواده یک نفره بدون بیماری حاد و ساکن ارزان‌ترین روستای ایران می‌تواند با کمک سخاوتمندانه 7600 تومانی، یک ماه زندگی خود را اداره کند؟
توانبخشی معلولان
یکی از قدیمی‌ترین مأموریت‌های سازمان بهزیستی کشور، توانبخشی معلولان و نگهداری از آنان است. با توجه به آنکه در سال‌های اخیر بخش مهمی از این وظیفه به مراکز غیردولتی سپرده شده است، برای بررسی عملکرد سازمان بهزیستی در این بخش، به سراغ نماینده انجمن مراکز غیردولتی توانبخشی رفتیم. دکتر احمد صولت نماینده انجمن مدیران مراکز غیردولتی آموزشی، توانبخشی و نگهداری معلولان، سالمندان و بیماران روانی مزمن، از اجرا نشدن کامل قانون جامع حمایت از حقوق معلولان گلایه دارد.
او به اشاره به ماده 10 قانون جامع حمایت از حقوق معلولان اشاره کرده و می‌گوید: بر اساس این قانون سازمان بهزیستی موظف است کمک‌هزینه نگهداری، خدمات توانبخشی، آموزشی و حرفه‌آموزی را به مراکز غیردولتی پرداخت کند. پرداخت نشدن این یارانه باعث شده بسیاری از مراکز غیردولتی با مشکل مالی و به تبع آن بحران کاهش کیفیت، کمیت خدمات‌دهی و حتی ورشکستگی مواجه شوند.
وی تصریح می‌کند: مواردی همچون توزیع نشدن عادلانه یارانه‌ها در برخی استان‌ها، نبود تناسب و وجود تناقض بین دستورالعمل‌های ابلاغی با منابع مالی، افزایش نیافتن یارانه مددجویان مراکز و اجرا نشدن برخی از دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های سازمان بهزیستی در سلسله مراتب اجرایی، موجب کاهش کیفیت خدمات توانبخشی در کشور می‌شود.
ابوالحسن فقیه رئیس سازمان بهزیستی نیز در تکمیل صحبت‌های او اظهار می‌دارد: «اعتبار استان‌ها برای پوشش حقوق مستمری‌بگیران کافی نیست.»
گسترش خشونت علیه زنان
آمارهای رسمی تولید شده در وزارت کشور نشان می‌دهد 66 درصد از زنان حداقل یک بار تجربه خشونت خانگی را داشتند و 30 درصد از زنان نیز حداقل یک بار دچار خشونت فیزیکی حاد و 10 درصد نیز دچار خشونت‌هایی با صدمات موقت شده‌اند. چنین آماری، وجود مراکز اسکان موقت زنان خشونت‌دیده را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
تا 5 سال پیش مراکز حمایت از زنان آسیب‌دیده به صورت نامطلوبی اداره می‌شد. در واقع اکثر زنان خشونت‌دیده، ترجیح می‌دادند خشونت خانگی را تحمل کنند تا مجبور نشوند در چنین مراکزی، در کنار زنان معتاد و خیابانی زندگی کنند.
سازمان بهزیستی از حدود 5 سال پیش مراکز مستقل حمایت از زنان خشونت‌دیده را راه‌اندازی کرد، البته ظرفیت این مراکز اکنون کمتر از 2000 نفر است در حالی که نیاز جامعه، به مراتب بیشتر از این میزان است. مسئولان سازمان بهزیستی نیز در شرایط فعلی ترجیح می‌دهند در مورد فعالیت‌های این مراکز، اطلاع‌رسانی نکنند.
نظر شما