محمود حاج‌زمان: درحالی‌که به نظر می‌رسد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران از نظر بین‌المللی وارد مرحله جدیدی شده است؛ متخصصان دو سازمان مهم بین‌المللی در خصوص اینکه آیا ایران توانایی غنی‌سازی هسته‌ای خود را بهبود داده یا خیر، با هم اختلاف نظر دارند.
به گزارش نیچر، در یک طرف ماجرا دیوید آلبرایت، رییس موسسه دانش و امنیت بین‌المللی (ISIS) و طیف وسیعی از نقل قول‌های رسمی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران قرار دارد. در گزارشی که در تاریخ 15 فوریه / 26 بهمن از سوی ISIS منتشر شده، آلبرایت و همکارانش ادعا کرده‌اند که کرم رایانه‌ای استاکس‌نت -برنامه مخربی که بسیاری از سیستم‌های صنعتی را در سال 1388 و 1389 آلوده کرد و تصور می‌شود که هدف اصلی آن برنامه هسته‌ای ایران بود- احتمالا باعث نابودی 1000 سانتریفیوژ مرکز غنی‌سازی نطنز شده است.
با این وجود تنها چند هفته قبل، تحلیلی توسط ایوانکا بارزاشکا، فیزیک‌دان فعال در اتحادیه دانشمندان آمریکایی (FAS) منتشر شد که به نتیجه‌گیری کاملا متفاوتی رسیده بود. در این گزارش ذکر شده است که تخمین تاثیر کرم استاکس‌نت بر برنامه هسته‌ای ایران غیرممکن است. علاوه بر آن، سانتریفیوژهای ایران در مقایسه با سال گذشته، به طور متوسط بسیار بهتر کار می‌کنند. بارزاشکا می‌گوید: «فرضیات ISIS در مورد نابودی سانتریفیوژهای ایران توسط استاکس‌نت، می‌تواند منجر به نتیجه‌گیری‌های اشتباهی شود. از جمله ممکن است توانایی‌های هسته‌ای ایران دست کم گرفته شود و باعث شود احساس خشنودی بی‌موردی به دولتمردان آمریکایی دست بدهد!»
منازعه فنی میان FAS و ISIS بیشتر درباره کارایی سانتریفیوژهای IR-1 ایران است؛ ماشین‌های چرخان سریعی که می‌توانند اورانیوم 235 را از اورانیوم 238 جدا کنند. برخی از سازمان‌ها از جمله FAS و ISIS بر این موضوع تمرکز کرده‌اند که بازدهی این سانتریفیوژها در غنی‌سازی اورانیوم چقدر است. این بازدهی بر اساس کیلوگرم اورانیوم غنی شده تولیدی به ازای یک واحد کار جداکننده (kg SWU) سنجیده می‌شود. به کمک این عدد می‌توان تعیین کرد که سرعت ایران در غنی‌سازی اورانیوم چقدر است.
توانایی غنی‌سازی
بارزاشکا محاسبات خود را برای تعیین SWU، بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) انجام داده است. بر اساس داده‌های آژانس، بارزاشکا تخمین زده که توانایی غنی‌سازی اورانیوم ایران رو به افزایش است. این امر نشان می‌دهد تاثیر استاکس‌نت بر خلاف چیزی است که آلبرایت تعیین کرده و ایران راندمان کلی سانتریفیوژهای خود را افزایش داده است.
سازمان FAS در سال 2009 / 1388 وارد این منازعه شد. در آن زمان بارزاشکا و ایوان اولریچ، عضو ارشد بازنشسته FAS، بر اساس داده‌های منتشر شده آژانس حساب کردند که کارایی سانتریفیوژهای ایران بر اساس مقیاس SWU، در حدود 0.44 کیلوگرم در سال است. بر اساس داده‌های مشابه، آخرین تحلیل‌های بارزاشکا نشان می‌دهد که این عدد به 0.77 افزایش یافته است. هر دو این اعداد در مقایسه با نتایج ISIS و همچنین بسیاری از تخمین‌های مستقل، کمتر است. اما بارزاشکا ادعا می‌کند همان طور که این موسسات در گذشته توانایی‌های هسته‌ای ایران را دست بالا تخمین زده‌اند، اکنون نیز ممکن است تاثیر کرم استاکس‌نت را دست بالا گرفته باشند. همچنین این موسسات شواهد موجود در خصوص بهبود توانایی‌های هسته‌ای ایران را نادیده گرفته‌اند.
آلبرایت بر اساس اطلاعات دولتی آمریکا که البته در اختیار سایر متخصصان قرار ندارد، توانایی غنی‌سازی ایران را معادل 0.9 کیلوگرم SWU در سال تخمین می‌زند. علی‌رغم این حقیقت که اعداد هر دو گروه تقریبا به یک مقدار متمایلند، نتایجی که دو گروه از این اعداد گرفته‌اند کاملا متضاد با یکدیگر است.
در دسامبر 2010 / آذرماه 1389، آلبرایت طی نامه‌ای خطاب به رییس FAS، تخمین‌های بارزاشکا و اولریچ را درباره ایران «ادعاهای جعلی» خواند. اولریچ در این باره می‌گوید: «نتایج آلبرایت بر اساس نظرات متخصصان است. اما ما هیچ عددی را در نظر نگرفته‌ایم، بلکه همه آنها را بر اساس نتایج آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محاسبه کردیم.»
آلبرایت می‌گوید اگر ایران بخواهد با سرعت تمام به سمت ساخت بمب اتمی پیش برود، برای غنی‌سازی مقدار اورانیوم کافی در تاسیسات نطنز، تنها به شش ماه زمان نیاز دارد. کاخ سفید نیز بر اساس گفته‌های آلبرایت، برآورد محافظه‌کارانه‌تر 10 تا 14 ماه را در نظر می‌گیرد. آخرین تخمین بارزاشکا که زمان لازم را برای این کار را تنها پنج ماه می‌داند، با نتایج آلبرایت هم‌خوانی دارد.
برای برخی مقدار این اعداد در مقایسه با منازعه موجود، از اهمیت کمتری برخوردار است. ژاکلین شایر، عضو هیات متخصصان سازمان ملل که مسول نظارت بر کارایی تحریم‌ها بر علیه ایران است، در این باره می‌گوید: «درسی که ما از دولت عراق آموختیم این است که شما باید حتما این منازعات فنی را داشته باشید و نظریات و فرضیات همه افراد باید مد نظر قرار بگیرد.»
50
نظر شما