«بینات » یکی از مهمترین پروژه های رادار هواپایه ساخت ایران است که تصاویر آن برای اولین بار در حاشیه نمایشگاه هوایی کیش در سال ۱۳۹۶ منتشر شد که نشان می داد این رادار بر روی هواپیمای اف-۴ئی فانتوم نصب و آزمایش شده است. پیش از آن در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوایی ارتش در سال ۱۳۹۴ در غرفه ای مراحل بهسازی رادار APQ-۱۲۰ جنگنده اف-۴ئی نمایش داده شده بود.
آنچه از تصویر مربوطه قابل برداشت است، ابتدا جایگزینی ماژول‌های ساخت داخل به جای نمونه های اصلی و سپس جایگزینی آنتن جدید آرایه ای مسطح به جای آنتن مقعر اولیه است. بر اساس تصویر مذکور، بخش ها یا ماژول های ایرانی در مجموع بسیار کوچکتر از نمونه خارجی هستند. آنتن ساخت داخل نیز به طور محسوسی مساحت بیشتری نسبت به نمونه قبلی دارد که نوید برد کشف و ردگیری بالاتری را دارد.
این آنتن قابلیت چرخش حول دو محور برای ایجاد امکان پویش (اسکن) مکانیکی در صفحه افقی و عمودی را دارد که امکان پوشش حجم بیشتری از فضای جلو و اطراف هواپیما فراهم شود.
در تصاویر منتشر شده از رادار بینات روی فانتوم در سال ۹۶، به وضوح نصب ماژول های متفاوت از نمونه اولیه قابل مشاهده است بنابراین می توان گفت پروژه مذکور در اواسط سال ۹۶ یا قبل از آن به پایان رسیده و وارد مراحل آزمایش شده بود.
در کنار تصاویر رادار روی جنگنده، تصاویری هم از نمایشگر و صفحه کلید تنظیم رادار منتشر شده است که می توان برخی حالات کاری و قابلیت های رادار از جمله حالت هوا به هوا، هوا به سطح، هوا به دریا، فعالیت در شرایط جمینگ، تثبیت آنتن به موازات افق در شرایط مختلف یا تثبیت آنتن به موازات محور طولی هواپیما را در آن مشاهده نمود. نمایشگر اطلاعات رادار از نوع دیجیتال بوده و تمام کلیدهایی که در هواپیماهای قبلی روی یک پنل بزرگ گسترده شده بودند در چهار وجه این صفحه نمایش قرار داده شدند.
یکی از حالت های کاری مهم موجود در رادار بینات، حالت TWS یا ردگیری در حین جستجو است. در این حالت رادار ضمن حفظ حالت جستجو به ردگیری اهداف نیز می پردازد در نتیجه ضمن اطلاع از تغییر شرایط کلی اهداف در منطقه تحت پوشش به واسطه فعال بودن حالت جستجو امکان ردگیری به منظور ورود به شرایط درگیر شدن با اهداف نیز وجود دارد.
با توجه به وجود حالات کاری مذکور در رادار بینات، می توان گفت هواپیمای جنگنده بمب افکن اف-۴ئی با یک جهش در توانایی های رزمی خود رو به رو خواهد شد.
رادار بینات که آنتن آرایه ای مسطح آن از نوع شکاف دار است می تواند امکان ردگیری اهداف متعدد ثابت و متحرک زمینی را در اختیار خلبان قرار دهد، قابلیتی که قبلاً با رادار قدیمی APQ-۱۲۰ به علت ناتوانی در حذف کلاتر یا امواج بازگشتی از سطح، عملاً ممکن نبود.
با افزوده شدن توانایی ردیابی اهداف زمینی، جنگنده های اف-۴ئی می توانند از مسافت های دور در تمام شرایط آب و هوایی، اهداف خود را روی زمین ردیابی کرده و برای درگیری با آنها با سلاح مناسب اقدام کنند.
همچنین در شرایط هوا به دریا نیز با توجه به برد این رادار که بیش از ۱۰۰ کیلومتر قابل تخمین است، اهداف متعدد دریایی در گسترده قابل پوشش با این آنتن قابل کشف و ردیابی اهداف در تمام شرایط آب و هوایی و انتخاب برای درگیر شدن با موشک های ضد کشتی ساخت داخل از موشک نصر با برد ۳۵ تا موشک قادر با برد ۲۲۰ کیلومتر است.
قابلیت کاری هوا به هوا نیز هر چند در رادار قبلی جنگنده اف-4ئی وجود داشت اما با محدودیت های بسیاری در زمینه تشخیص دقیق اهداف در برخی حالات، عدم امکان درگیری با اهداف در ارتفاع پائین تر از هواپیما و نزدیک به سطح زمین، عدم امکان تفکیک اهداف در حال پرواز در فاصله بسیار نزدیک هم و ... رو به رو بود. اما رادار جدید با توجه به قابلیت های آنتن های آرایه ای مسطح از یک سو و پردازش دیجیتال قابلیت های بسیار بهتری را در برد بسیار بهتر در برابر اهداف با سطح مقطع رادار کمتر ایجاد می نماید.
با توجه به اینکه رادار بینات از آنتن آرایه ای مسطح شکاف دار (روزنه دار) استفاده می کند، بر اساس نمونه های مشابه خارجی مانند رادار APG-68 احتمالاً توانایی تصویربرداری راداری بر اساس روش تصویربرداری روزنه مصنوعی نیز در بینات ایجاد شده است.
این توانایی که همان قابلیت مشهور SAR است امکان ایجاد یک تصویر بر اساس اطلاعات دریافتی از امواج رادار از محیط تحت تابش این امواج را ایجاد می‌کند.
امکان درگیری بهتر اهداف زمینی و دریایی و تشخیص بسیار بهتر عوارض زمینی و نیز اهداف پروازی در ارتفاع پائین با استفاده از این قابلیت ایجاد می شود.
لازم به ذکر است قبلاً رادار SAR هواپایه برای استفاده در پهپادها در ایران ساخته شده و در شرایط عملیاتی مورد آزمایش قرار گرفته است.
یکی از حالت های کاری مهم موجود در رادار بینات، حالت TWS یا ردگیری در حین جستجو است. در این حالت رادار ضمن حفظ حالت جستجو به ردگیری اهداف نیز می پردازد در نتیجه ضمن اطلاع از تغییر شرایط کلی اهداف در منطقه تحت پوشش به واسطه فعال بودن حالت جستجو امکان ردگیری به منظور ورود به شرایط درگیر شدن با اهداف نیز وجود دارد.
با توجه به وجود حالات کاری مذکور در رادار بینات، می توان گفت هواپیمای جنگنده بمب افکن اف-۴ئی با یک جهش در توانایی های رزمی خود رو به رو خواهد شد.
رادار بینات که آنتن آرایه ای مسطح آن از نوع شکاف دار است می تواند امکان ردگیری اهداف متعدد ثابت و متحرک زمینی را در اختیار خلبان قرار دهد، قابلیتی که قبلاً با رادار قدیمی APQ-۱۲۰ به علت ناتوانی در حذف کلاتر یا امواج بازگشتی از سطح، عملاً ممکن نبود.
با افزوده شدن توانایی ردیابی اهداف زمینی، جنگنده های اف-۴ئی می توانند از مسافت های دور در تمام شرایط آب و هوایی، اهداف خود را روی زمین ردیابی کرده و برای درگیری با آنها با سلاح مناسب اقدام کنند.
آنچه در زمینه رادار بینات مهمتر از رادار مربوط به جنگنده های اف-۱۴ و کوثر به نظر می رسد، امکان به کارگیری بینات یا یک نمونه توسعه یافته از آن برای جنگنده های میراژ اف-۱ و میگ-۲۹ نیروی هوایی ارتش است که از نظر فضای دماغه امکان به کارگیری راداری بر پایه بینات را دارند.
ساخت ماژولار رادار بینات نیز به این امر کمک می کند تا در صورت نیاز به کاهش حجم خصوصاً برای میراژ اف-۱، در برخی بخش ها یا ماژول ها باز طراحی صورت بگیرد تا تناسب با هواپیمای مدنظر ایجاد شود.
اخیراً خبری از سوی جانشین فرماندهی نیروی هوایی ارتش منتشر شد مبنی بر اینکه جنگنده های میراژ این نیرو، به رادار و تسلیحات بومی مجهز خواهند شد. در مورد رادار نمونه ای از بینات یا نمونه ای بزرگتر و کاملتر از رادار جنگنده کوثر، قابل گمانه زنی است.
در هر صورت با نصب یک رادار ساخت داخل، امکان استفاده از تمام انواع تسلیحات ساخت داخل که نیاز به هماهنگی با رادار هواپیما دارند در جنگنده های میراژ نیروی هوایی فراهم می شود.
در مورد تسلیحات در هواپیمای میراژ هر چند تاکنون تصویری از به کارگیری سلاح در میراژهای ایرانی مشاهده نشده اما در سال ۱۳۹۳ این جنگنده مجهز به موشک هوا به هوای برد کوتاه چینی PL-۷ که در ایران بهسازی شده است مشاهده شد. همچنین در پائیز همان سال یکی از معاونین وزارت دفاع خبر از نصب موشک کروز با برد ۳۰۰ کیلومتر روی میراژ داد. به احتمال زیاد این موشک از نوع ضد کشتی است زیرا در آن زمان موشک کروز دیگری با برد ۳۰۰ کیلومتر در ایران معرفی نشده بود. موشک های کروز زمینی ساخت ایران هم برد بسیار بیشتری نسبت به عدد اعلامی معاون وزیر دفاع داشتند.
به علاوه موشک ضد کشتی نصر هواپایه و موشک های هدایت لیزری بینا-۱ و ۲ نیز از جمله محصولات صنعت دفاعی کشور هستند که قابلیت به کارگیری روی جنگنده میراژ اف-۱ را دارند.
بمب هدایت شونده نقطه زن و دورایستای یاسین که بر روی هواپیمای اف-۷ به کارگیری شده، از دیگر تسلیحات ارزشمندی است که با توجه به امکان حمل ۶۳۰۰ کیلوگرم تسلیحات توسط میراژ اف-۱ می تواند به تعداد بالا روی این هواپیما نصب شود.
بدیهی است گام بعدی برای توسعه توان رادارهای هواپایه در جنگنده های کشور، ساخت رادارهای آرایه فازی خصوصاً نوع فعال آن است که قابلیت های کم نظیری در تراز جنگنده های نسل ۴++ و نسل ۵ از نظر راداری را فراهم می آورد.
همانطور که اشاره شد این رادارها در انواع زمین پایه قبلاً در کشور ساخته و عملیاتی نیز شده است. رادار ۱۷۰۰ المانی سامانه سوم خرداد که موفق به شکار پهپاد پیشرفته آمریکایی گلوبال هاوک در خرداد سال ۱۳۹۸ شد نمونه ای از این محصولات ایرانی است. بنابراین بخشی از مسیر رسیدن به نمونه هواپایه طی شده است.
تکمیل کننده توانمندی رادارها و تسلیحات جدید قابل استفاده روی جنگنده های کشورمان، نمایشگرهای پیشرفته و چند منظوره دیجتیال، نمایشگر نقشه متحرک، سامانه های هشدار دهنده فعالیت رادارهای دشمن، سامانه های جنگ الکترونیک و سامانه جستجو و هدفیابی اپتیکی است که همگی در سبد محصولات دفاعی کشور در سال های اخیر ساخته شده و مراحل آزمایش را پشت سر گذاشته و عملیاتی شده اند.
با سرمایه گذاری روی توسعه توان هوایی که در یک دهه اخیر در کشور و خصوصاً تهدیدهای نوظهور در اطراف کشور، بهبود یافته است یکی از مؤلفه های مهم قدرت دفاعی و تهاجمی ایران عزیزمان به تراز مطلوب معیارهای انقلاب اسلامی نزدیکتر خواهد شد، امری که حلقه های تکمیل کننده آن تولید انبوه رادارهای هواپایه، موشک های هوا به هوای پیشرفته برد کوتاه و متوسط و در نهایت خرید یا ساخت جنگنده های مورد نیاز کشور است.
۲۷۲۱۵
